Bıyıklı Mehmed Paşa
| Bıyıklı Mehmed Paşa | |
|---|---|
| Doğum | Bilinmiyor |
| Ölüm |
24 Aralık 1521 Diyarbakır |
| Meslek | Komutan, devlet adamı (İlk Diyarbakır Beylerbeyi) |
Bıyıklı Mehmed Paşa (d. 24 Aralık 1521, Diyarbakır) Yavuz Sultan Selim devri Osmanlı devlet adamı ve Diyarbekir beylerbeyi.
Doğu Anadolu’nun Osmanlılar tarafından fethinde büyük rol oynamış ve Osmanlı Devleti’nin ilk Diyarbekir Beylerbeyi olmuştur.
Yaşamı
Kökeni ve hayatının ilk devreleri hakkında bilgi yoktur. Akkoyunlular’a mensup olduğu ileri sürülür.[1] Muhtemelen Enderun’da yetişti. Yavuz Sultan Selim' in tahta çıkışı sırasında mîrâhu (Saraya ve özellikle hükümdara ait hayvanlarla ilgilenen teşkilâtın başı) olarak görev yapıyordu ve “Bıyıklı” lakabı ile tanınmıştı.
Kardeşleri ile yaptığı taht kavgaları sırasında Yavuz Sulan Selim’in yanında yer aldı. Selim’in 1513’te Yenişehir ovasında Şehzade Ahmed’le yaptığı savaşta büyük yararlılıklar gösterdi.[1]
Padişahın Çaldıran Seferi sırasında Bayburt ve Kiğı’nın fethi ile görevlendirildi ve bu görevleri başarı ile yerine getirdi. Bayburt, Erzincan, Şarkîkarahisar, Trabzon ve Canik sancaklarını yönetimi kendisine verildi. Bu görevde iken Kemah’ın fethi ile de görevlendirildi ve kaleyi kuşattı. Aynı gün Yavuz Sultan Selim’in de kuvvetleriyle gelerek muhasaraya iştiraki üzerine kale kumandanı şehri 15 Mayıs 1515'te teslim etti. Kemah’ın fethi üzerine Şah İsmail’in gönderdiği Nur Ali kumandasındaki kuvvetli bir orduyu Erzincan yakınlarında karşılayıp yenilgiye uğrattı.[1]
Şah İsmail’in 23 Ağustos 1514'teki Çaldıran Savaşı’nda Yavuz Sultan Selim’e yenilmesinden sonra tarihçi İdris-i Bitlisî’nin etkisi ile Diyarbakır halkı Safevi Kuvvetlerine karşı ayaklanmış ve Şah İsmail bölgeye Karahan idaresinde bir ordu göndermiştir.[2] Bıyıklı Mehmed Paşa, bir yıl kadar Safevi ordusunun kuşatması altında kalıp eziyet çeken şehrin yardımına gitti. Kuşatmayı kaldırmak zorunda kalan Karahan, Mardin’e kaçtı. Bıyıklı Mehmed Paşa onu takibe koyuldu ancak Kara Han’ın Sincar ovasına kaçması üzerine takipten vazgeçildi, Mardin şehri barış yoluyla teslim alındı[1] Ancak şehrin Safevi muhafızlarının sığındığı iç kale ele geçirilemedi. Diyarbakır’a dönen Bıyıklı Mehmed Paşa, 4 Kasım 1515'te Diyarbakır Beylerbeyi olarak atandı.[2] Onun Beylerbeyliğe tayini ile Diyarbakır, Osmanlı idarî teşkilatı içerisinde beşinci eyalet olarak yapılandırıldı.
Osmanlı kuvvetlerinin şehri boşaltması üzerine Karahan Sincar’dan dönerek Mardin’i geri almıştı. Bıyıklı Mehmed Paşa idaresindeki Osmanlı ordusu Koçhisar (bugünkü Kızıltepe) yakınlarında Karahan’ı yendi (Mayıs 1516). Hemen ardından Mardin kuşatıldı ve toplarla dövüldü. Mercidâbık Savaşı’nın kazanılmasından sonra Bıyıklı Mehmed Paşa, kuvvetleriyle şehir önlerine gelip kuşatmayı şiddetlendirdi ve 1516 sonlarında (veya Mayıs 1517) burayı zapt etti. [3].
Diyarbekir halkının “Fatih Paşa” sanını verdikleri Bıyıklı Mehmed Paşa 24 Aralık 1521’de[2]vefat etti. Mezarı Diyarbakır'da kendi yaptırdığı camiin bahçesindedir.
Kaynakça
- 1 2 3 4 İlhan, Mehdi. "Bıyıklı Mehmed Paşa". ss. 116-117. 16 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151216174651/http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=06011. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
- 1 2 3 Yılmazçelik, İbrahim. "pdf Osmanlı Hakimiyeti Süresince Diyarbakır Eyaleti Valileri (1516-1838)". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 10 Sayı: 1, Sayfa:233-287, Elazığ-2000. http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt10/sayi1/233-288.pd. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
- ↑ Taşdemir, Mehmed. "Mardin". ss. 43-48. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c28/c280032.pdf. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
| ||||||