Barış için akademisyenler bildirisi

Barış için akademisyenler bildirisi, Türkiye'nin güneydoğu illerinde devam eden çatışmalar ve operasyonlar sonucu ilân edilen sokağa çıkma yasaklarının ve şiddetin son bulmasının temenni edildiği, birçok yerli ve yabancı akademisyen ve araştırmacının imza attığı 11 Ocak 2016'da ilan edilen bildiri.^[1]

Aralarında Esra Mungan, Ahmet İnsel, Koray Çalışkan, Nazan Üstündağ, Gençay Gürsoy, Mehmet Efe Caman, Murat Paker, Noam Chomsky, David Harvey, Étienne Balibar, Judith Butler ve Immanuel Wallerstein'in de yer aldığı yerli ve yabancı 1128 akademisyen, "Bu suça ortak olmayacağız" başlıklı bir bildiriye imza attılar. Bir an önce "çözüm" çağrısı yapan bildiri metni, Türkçe ve Kürtçe olmak üzere iki dilde hazırlandı.^[1]

11 Ocak 2016'da açıklanan bildiride yer alan başlıca talepler:^[1]

• "Devletin başta Kürt halkı olmak üzere tüm bölge halklarına karşı gerçekleştirdiği katliam ve uyguladığı bilinçli sürgün politikasından derhal vazgeçmesi"
• "Sokağa çıkma yasaklarının kaldırılması"
• "Gerçekleşen insan hakları ihlallerinin sorumlularının tespit edilerek cezalandırılması"
• "Yasağın uygulandığı yerde yaşayan vatandaşların uğradığı maddi ve manevi zararların tespit edilerek tazmin edilmesi" ve "bu amaçla ulusal ve uluslararası bağımsız gözlemcilerin yıkım bölgelerinde giriş, gözlem ve raporlama yapmasına izin verilmesi"
• "Müzakere koşullarının hazırlanması" ve "kalıcı bir barış için çözüm yollarının kurulması"
• "Hükümetin Kürt siyasi iradesinin taleplerini içeren bir yol haritasını oluşturması"
• "Müzakere görüşmelerinde toplumun geniş kesimlerinden bağımsız gözlemcilerin bulunması"

Tepkiler

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bildiriye imza atan akademisyenlerin güneydoğudaki Kobani eylemlerinde duyarsız kaldıklarını ve "ihanet" içinde olduklarını söyledi.^[2] Erdoğan, "Bu aydın müsveddeleri kalkıp devletin bir katliam yaptığından bahsediyor. Ey aydın müsveddeleri, siz karanlıksınız karanlık. Aydın falan değilsiniz" dedi.^[2]

Başbakan Davutoğlu ise bildiriye imza atan akademisyenler hakkında "Aydın olmak, demokrasiyi savunmak önce demokratik yöntemleri savunmakla olur. Tekrar soruyorum. Daha bugün gece yarısı emniyet lojmanlarını ve lojmanların etrafındaki evleri hedef alan, biri 5 aylık olan 5 sivil ve bir emniyet görevlisi vatandaşımızın katledilmesine sebebiyet veren bir terör örgütünün arkasında niçin hizalanıyorsunuz?" ifadelerini kullanmıştır.^[3] Davutoğlu bir başka açıklamasında ise, "(...) Hüküm verilene kadar eğer herhangi bir hukuki zorunluluk yoksa, insanların tutuklu yargılanmalarına karşıyım." şeklinde görüş bildirmiştir. Ayrıca tutuklu yargılanan akademisyen Esra Mungan hakkında da: "(...) geçmişte başörtü yasağına da karşı çıkan bir isim. Onunla ilgili olumsuz kanaatim yok. Aksine özgürlükçü tutumunu duymuş olduğum bir isim. O parçalanmış bedenleri gördükten sonra hâlâ bir akademisyen o bildiriyi PKK’yı eleştirmeden okuyorsa, ben onunla ayrı bir düzlemde tartışır, mücadelemi veririm. Hukuki konu ayrıdır." ifadelerini kullanmıştır.^[4]

ÇOMÜ rektörü Yücel Acel ise bildiri hakkında: "Düşünce özgürlüğü adı altında yasa dışı şiddet uygulayan, terörü ve terör örgütünü teşvik edici bir şekilde devletin meşru savunma faaliyetlerini eleştiren bildiriyi reddediyoruz." ifadelerini kullanmıştır.^[5]

Bildirinin, 22 Aralık 2015'te Fırat Haber Ajansı'nda yayımlanan, Kürdistan Topluluklar Birliği (KCK) Yürütme Konseyi Eş Başkanı Bese Hozat kod adlı Hülya Oran tarafından "tüm aydın ve demokratik çevrelere ve Kürtlere özyönetim ilanlarına sahip çıkma" çağrısı yaptığı açıklama sonrasında imzalandığı iddia edildi.^[6]

Elazığ'da bir grup akademisyen, bildiride imzası bulunanlar hakkında Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulundu. Grup adına konuşan Mehmet Şekerci: "Özellikle askerimizin, polisimizin, güvenlik güçlerimizin Doğu ve Güneydoğu'da barışı ve huzuru sağlama adına yapmış oldukları operasyonlara karşı durmak, terör örgütünü desteklemek suçunu işlediklerinden dolayı, biz bu açıklamayı yapmak zorunda kalıyoruz. Akademik çevreyi zorda bırakacak bu açıklamaları şiddetle kınıyoruz"^[7]

Bildiriye imza atan akademisyenlere gazetecilerden, edebiyatçılardan, tiyatroculardan, hukukçulardan, sinemacılardan, yayıncılardan ve feministlerden destek geldi.^{[8][9][10][11][12][13][14]}

İmzacıları arasında yer alan Ahmet İnsel, PKK'yı eleştirmedikleri yönündeki tepkilere "PKK terör yöntemlerini kullandığı sürece TCK'nın öngördüğü suçları işleyen kişilerin bulunduğu bir örgüttür. Benim PKK ile bir ilişkim yok, ama devletle var" yanıtını verdi.^[15]

Amerika Birleşik Devletleri Ankara Büyükelçisi John Bass, "Söz konusu akademisyenler tarafından dile getirilen görüşlere katılmamamız durumunda bile, bu baskının, süregelen şiddetin sebepleri ve çözüm yollarıyla ilgili Türk toplumu içindeki meşru siyasi tartışmalar üzerinde dondurucu bir etkisi olmasından endişe ediyoruz. Şiddetle ilgili endişelerin ifade edilmesi, teröre destek vermek ile eşdeğer değildir. Hükümet eleştirisi ihanet ile eşdeğer değildir. Türk demokrasisi rahatsız edici fikirlerin serbestçe ifade edilmesini kucaklayacak kadar güçlü ve dirençlidir" dedi.^[16]

Noam Chomsky, Michael Löwy, Tarık Ali, Bertell Ollman, Michael Lebowitz, Vijay Prashad, Neil Faulkner, Robert Brenner, Nancy Holmstrom, Joan Cocks, Suzi Weissmann ve Fred Moseley'nin de aralarında bulunduğu yabancı akademisyenler, "IŞİD’e yardım ve yataklığa son! Kürtleri ezmeyi ve katletmeyi durdurun!" başlığı taşıyan ikinci bir bildiri imzaladılar.^[17]

"Sözde Aydınlar Çanlar İlk Önce Sizin İçin Çalacak" başlıklı bir yazısında, “oluk oluk kanlarınızı akıtacağız ve akan kanlarınızla duş alacağız” diyerek bildiriye imza atan akademisyenleri tehdit eden organize suç örgütü lideri Sedat Peker hakkında aynı gün CHP, HDP, Özgürlükçü Hukukçular Derneği ve pek çok gazeteci tepki gösterdi.^[18][19][20] Ertesi gün yine bu derneğin savcılığa suç duyurusunda bulunmasıyla Peker hakkında soruşturma açıldı.^[21][22]

Star gazetesi köşe yazarı Cem Küçük, bildiriye imza atan 1128 akademisyenin ve onlara destek verenlerin Türkiye'ye "ihanet" ettiğini, PKK tarafından öldürülenlere "üzülüp tepki koymadıklarını", "savcılar işe el atmadan" üniversitelerin "hemen o akademisyenlerin iş akdini feshetmesi" gerektiğini, bu kişilerin toplum tarafından dışlanması için "bir daha iş bulamalarının" ve "kariyerlerinin bitmelerinin" gerektiğini, "terör örgütlerini övenlerin" ise "aynen batıdaki gibi medeni ölüme mahkum edilmeleri" gerektiğini dile getirdi.^[23]

Harvard ve Columbia Üniversitesi dahil olmak üzere, dünya çapında eğitim kurumlarında görev yapan 351 akademisyen ve üniversite yöneticisinin imzasıyla yazılan ortak mektupta "Hükümet politikalarını kamusal alanda eleştiren kişilerin (“Bu Suça Ortak Olmayacağız” bildirisini imzalayanlar da dahil olmak üzere) tehdit, eziyet ve soruşturmaya maruz bırakılmalarına son verilmesi" talep edildi.^[24]

Tüm bunlarla birlikte konu uluslararası olarak tartışma konusu olmuş, ABD olayı “Rahatsız edici bir trendin parçası” olarak nitelendirirken^[25], Rusya bildiriyi imzalayan akademisyenleri desteklediklerini bildirmiştir.^[26]

Gözaltı ve soruşturmalar

15 Ocak 2016 itibariyle Türkiye çapında onlarca akademisyen gözaltına alındı, görevden uzaklaştırıldı ya da haklarında idari veya adli soruşturma açıldı.^[27] Bunlardan:^[28]

• Abant İzzet Baysal Üniversitesi’nde 3 akademisyen gözaltına alındı.
• Abdullah Gül Üniversitesi Rektörlüğü, Bülent Tanju’nun istifasını istedi ve hakkında işlem yapılacağını söyledi. Kayseri Cumhuriyet Savcılığı da Tanju hakkında "halkı kin ve düşmanlığa teşvik etmek, devletin kurumlarını alenen aşağılamak" suçlarından Türk Ceza Kanunu'nun 216 ve 301 maddeleri uyarınca soruşturma başlatılmasını istedi.
• Anadolu Üniversitesi’nde bildiriye imza veren 15 akademisyen hakkında soruşturma başlatıldı.
• Atatürk Üniversitesi'nde felsefe bölümü öğretim üyeri Ramazan Kurt "örgüt propagandası" iddiasıyla gözaltına alındı.^[29]
• Bartın Üniversitesi Antropoloji Bölüm Başkanı Hülya Doğan hakkında “Türk milletini, cumhuriyeti ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni alenen aşağılama, terör örgütü propagandası yapmak” gerekçesiyle soruşturma başlatıldı ve bölüm başkanlığı görevinden alındı.
• Batman Üniversitesi'nde 5 akademisyen hakkında inceleme başlatıldı.
• Cumhuriyet Üniversitesi'nde Sağlık Bilimleri Enstitüsü Müdürü Ali Çeliköz hakkında soruşturma başlatıldı. Çeliköz görevinden istifa etti.
• Çukurova Üniversitesi'nde Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Bölümü Öğretim Üyesi Taylan Koç ve İletişim Fakültesi İletişim Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi Esengül Ayyıldız hakkında soruşturma başlatıldı.
• Düzce Üniversitesi'nde Latife Akyüz hakkında soruşturma açılarak yakalama kararı çıktı.
• Eskişehir Osmangazi Üniversitesi'nde 4 akademisyen hakkında "kamu görevinden çıkartma" soruşturması başlatıldı.
• Fırat Üniversitesi'nde 7 akademisyen hakkında suç duyurusunda bulunuldu.
• Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim görevlilerden Kemal İnal ve Betül Yarar’ın okuldaki odalarının kapısına çarpı işareti konuldu ve tehdit masajları bırakıldı.^[30]
• Gaziantep Üniversitesi'nde araştırma görevlisi Çağrı Aslan, Fulya Doğruel, H. Pınar Şenoğuz ve Rana Gürbüz hakkında soruşturma başlatıldı.^[31]
• Giresun Üniversitesi'nde 1 akademisyen görevden uzaklaştırıldı.
• Hacettepe Üniversitesi'nde bildiriye imza atan öğretim elemanları hakkında idari soruşturma başlatıldı.^[32][33]
• Hakkari Üniversitesi'nde Yabancı Diller Yüksek Okulu'nda görev yapan Ümran Roda Suvağcı gözaltına alındı.
• İstanbul Arel Üniversitesi’nde 5 akademisyen görevden uzaklaştırıldı.
• Izmir Üniversitesi'nde 1 akademisyen görevden uzaklaştırıldı.
• Kırıkkale Üniversitesi'nde öğretim üyesi Fuat Özdinç hakkında yasal işlem başlatıldı.
• Kocaeli Üniversitesi'nde 21 akademisyen "Türk milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Türkiye Büyük Millet Meclisini, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ve devletin yargı organlarını alenen aşağılamak" ve "terör örgütü propagandası yapmak" gerekçesiyle 15 Ocak'ta gözaltına alındı.
• Mersin Üniversitesi'nde 20 akademisyen hakkında soruşturma başlatıldı.
• Ondokuz Mayıs Üniversitesi'nde 6 öğretim üyesi hakkında soruşturma başlatıldı.
• Plato Meslek Yüksekokulu'nda 1 öğretim üyesi hakkında idari soruşturma başlatıldı, bir süre sonra da işten çıkarıldı.
• Selçuk Üniversitesi'nde İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Nezir Akyeşilmen hakkında soruşturma başlatıldı. Akyeşilmen, "bildiri dilinin de tek taraflı, dışlayıcı ve ötekileştirici olduğunu" dile getirerek imzasını geri çekti.
• Toros Üniversitesi'nde iktisat bölümü öğretim üyesi Ayşe Esmeray Yoğun hakkında idari soruşturma başlatıldı.
• Trakya Üniversitesi'nde 2 akademisyen ve 1 doktora öğrencisi hakkında disiplin soruşturması başlatıldı.
• Tunceli Üniversitesi'nde 7 akademisyen hakkında soruşturma başlatıldı.
• Turk Alman Üniversitesi'nde 2 akademisyen hakkında soruşturma başlatıldı.
• Uludağ Üniversitesi'nde 3 akademisyen 15 Ocak’ta üniversitelerindeki odalarından gözaltına alındı.
• Nişantaşı Üniversitesi'nde iki profesör ve dört yardımcı doçentin sözleşmeleri feshedildi.^[34]

• İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Adem Sözüer, "Her devlet terör olayları olurken bu tür tek yönlü ve devleti katliamla suçlayan bildiriyi araştırıp soruşturur. Her hukuk devleti bunu yapmak zorundadır, ancak sırf bildiriye imza attı diye öğretim görevlilerinin gözaltına alınması, yakalanması gibi tedbirlere başvurulması ölçüsüz olur." dedi.^[35]

2016 Türkiye askerî darbe girişimi sonrası ihraçlar

Darbe girişiminin ardından bildiriye imza atan bazı akademisyenler KHK ile mesleklerinden ihraç edildi.^[36]

Ayrıca bakınız

• Türkiye-PKK çatışması
• Hendek operasyonları
• 2015-16 Şırnak çatışmaları

Kaynakça

1. "1100’ün üzerinde akademisyenden barış çağrısı: Bu suça ortak olmayacağız". Diken. 11 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
2. "Erdoğan’dan barış çağrısı yapan akademisyenlere: Aydın müsveddesi, cahil". Diken. 12 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
3. Davutoğlu'ndan bildiri açıklaması, Cumhuriyet, Erişim tarihi: 22 Nisan 2016
4. Davutoğlu: Akademisyenlerin tutuklanmasına karşıyım, Cumhuriyet, Erişim tarihi: 21 Nisan 2016
5. ÇOMÜ Rektörü Acer'den Bildiri Açıklaması, Milliyet, Erişim tarihi: 22 Nisan 2016
6. İsmail Saymaz (15 Ocak 2016). "Akademisyenlere 'Bese Hozat'tan talimat aldı' suçlaması". Radikal. http://m.radikal.com.tr/turkiye/akademisyenlere-bese-hozattan-talimat-aldi-suclamasi-1498606. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2016. 
7. "Barış için Akademisyenler İnisiyatifi'nin bildirisine soruşturma dalgası". CNN Türk. 16 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160116060547/http://www.cnnturk.com:80/turkiye/baris-icin-akademisyenler-inisiyatifinin-bildirisine-sorusturma-dalgasi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2016. 
8. "Barış İçin Edebiyatçılar İnsiyatifi'nden Akademisyenlere Destek". Bianet. 14 Ocak 2016. En son 19 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
9. "Akademisyenlere Desteğini Açıklayan Gazeteci Sayısı 500'ü Aştı". Bianet. 15 Ocak 2016. En son 19 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
10. "Tiyatroculardan Barış İçin Akademisyenler’e destek". BirGün. 15 Ocak 2016. En son 19 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
11. "Barış İçin Yayıncılar'a 110 yayınevinden destek". BirGün. 18 Ocak 2016. En son 19 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
12. "Hukukçulardan Barış İçin Akademisyenler’e destek". IMC TV. 15 Ocak 2016. En son 19 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
13. "Feministlerden Barış İçin Akademisyenler’e destek". IMC TV. 16 Ocak 2016. En son 19 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
14. "Sinemacılardan Barış İçin Akademisyenler’e Destek". Bianet. 14 Ocak 2016. En son 19 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
15. "Barış için Akademisyenler'den Prof. Ahmet İnsel: PKK ile bir ilişkim yok". T24. 15 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
16. "ABD Büyükelçisi Bass'tan 'akademisyen bildirisi' açıklaması". Hürriyet. 15 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
17. "Dünya akademisyenlerinden de Türkiye bildirisi." CNN Türk. 15 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
18. Muhalefetten Sedat Peker çağrısı: 'Savcılar harekete geçsin', Radikal, 13 Ocak 2016.
19. Akademisyenleri tehdit eden Sedat Peker'e tepki, BBC Türkçe, 13 Ocak 2016.
20. Sultanahmet tekrarlanır mı? Ne dersiniz?, Radikal, Cengiz Çandar, 14 Ocak 2016.
21. Sedat Peker hakkında şikâyet üzerine soruşturma, Radikal, 14 Ocak 2016.
22. "Sedat Peker’e 'şikâyet' üzerine soruşturma". Hürriyet. 14 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
23. "‘Medeni Ölüm’ mekanizmaları!". Star. 16 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
24. "Akademisyenlere dünyanın dört bir yanından destek". Radikal. 22 Ocak 2016. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
25. ABD’den 'akademisyen gözaltıları' açıklaması, Hürriyet gazetesi, 13 Ocak 2016, Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
26. Rusya: Ankara Kürtleri ‘katletme’ politikasına son vermeli, 21 Ocak 2016, Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
27. "10 maddede ‘Barış İçin Akademisyenler’ vakası". Hürriyet. 15 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
28. "38 üniversite 'gereğini yaptı'; 1128 akademisyene tepki ve soruşturmalar". T24. 15 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
29. "Tutuklama talebiyle mahkemeye sevk edilen akademisyen serbest bırakıldı". T24. 15 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
30. "Akademisyenlerin kapıları işaretleniyor". Hürriyet. 15 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
31. "Bu suça ortak olmayacağız" diyen akademisyenlere gözaltı!".. T24. 15 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
32. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/01/160113_baris_icin_akademisyenler
33. http://bianet.org/bianet/ifade-ozgurlugu/171063-hacettepe-rektoru-nden-yok-e-bildirideki-akademisyenler-hakkinda-islem-baslatildi
34. Nişantaşı Üniversitesi 6 akademisyenin görevine son verdi, Hürriyet, Erişim tarihi: 22 Nisan 2016
35. "Hukukçulardan gözaltı değerlendirmesi: 'Akademisyenlere yönelik gözaltılar da ev baskınları da hukuki değil'". Hürriyet. 15 Ocak 2016. En son 17 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
36. "Barış için akademisyenler: KHK'lar muhalifleri tasfiye için kullanılıyor". BBC Türkçe. 3 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160903165855/http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37259646. Erişim tarihi: 4 Eylül 2016.