Beşik

Sallamalı beşik
Sallamalı beşik
Sallamasız sabit düz beşik
Laponların komse denen kundak beşiği

Beşik, yenidoğan bebeklerin (süt çocuğu) ve emekleyip yürümeye başlayan ufak çocukların yatması için kullanılan sabit ya da sallamalı, çocuğun düşmemesi için genellikle parmaklıklı karyola benzeri yatak aracı. Bütün dünya halklarında farklı stillerde beşik tipleri görülür.

Adlandırma

Beşik kelimesi, etimoloji uzmanı Türkolog Hasan Eren'e göre[1] Türkçe beşi- (~ bişi- «sallamak» ) fiiline -k isim yapım eki getirilerek türetilmiştir. Türk dillerinde "sabit ya da sallamalı çocuk karyolası" olarak yaygın olsa da "salıncak" anlamı da vardır ve fiil olarak beşik sallamak kullanılır. Eski çağlardan beri kullanılır. Orta Türkçe ve Eski Kıpçakça'da da beşik olarak geçer. Çuvaşça hariç çağdaş Türk dillerinde de yaygın biçimde kullanılır; Azerice beşik, Türkmence bişik, Özbekçe beşik, Kırgızca beşik, Tatarca bişik, Balkarca beşik, Nogayca besik, Kazakça besik (бесік), Karakalpakça besik, Hakasça pizik, Hakasçanın Sagay ile Kaç ağzında pezik, Şorca pejik, Teleütçe mejik, Altayca pejik, Yakutça bisik. Macarcaya (bölcső) Osmanlı öncesi eski Türk dillerinden geçmiştir. Balkan dillerine (Bulgarca бешик, Sırpça бешика) ise Osmanlı döneminde Türkçeden geçmiştir. Türkçede beşik mecazen "kaynak" (ana çıkış yeri) anlamında da kullanılır.

Etnografya

Etnografik olarak beşikler bütün dünya halklarında görülür ve genelde ağaçtan/tahtadan yapılır. Çağdaş tasarımlarda alüminyum ya da çelik gibi metaller de kullanılır. Göçebe ya da yarı göçebe avcı ve toplayıcı halklarda göçebe yaşamın gereği olarak çocuk beşikleri kundak gibi sarmalanıp her an taşınacakmış gibi tutulur ve genelde de annesinin sırtında taşınır.

Alaska Atabaskları huş ağacının (Betula papyrifera) kabuğundan yaparlar[2].

Kuzey Avrupa'da İskandinavya'nın kuzeyindeki Arktika'da yaşayan Laponlar komse adı verilen kundak gibi sarılan beşikleri açık havada hareketli olduklarında sırt çantası gibi sırtlarında taşırlar.

Ayrıca bakınız

Resim galerisi

Kaynakça

  1. Hasan Eren, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara 1999; sayfa: 48-49
  2. Uses Of Birch Bark
This article is issued from Vikipedi - version of the 9/23/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.