Bilgi bilimi

Bilgi bilimi, bilgi kullanıcıları ve bu kullanıcıların bilgiye erişip kullanabilmelerini, bilgiyi ve bilginin süreçlerini inceleyen bilim dalıdır. Yani bilgi bilimi, bilgi sistemleri, bilgi teorisi, bilgi erişimi, bilgiyi arama davranışı ve teknolojiyi araştırma ve değerlendirme gibi bilimsel çalışmalarla uğraşan bir disiplindir. Yöneticilerin veya araştırmacıların bilgiye ulaşmak için gideceği tek bir bilgi merkezleri ve tek bir bilgi kaynağı yoktur. Bilgi bilimi, kurallar içerisinde bilgiye ve bilgi kaynaklarına nasıl ulaşılacağını ve bu bilgilerin ve kaynakların nasıl kullanılacağını araştırmaktadır.^[1]

Bilgi biliminin diğer bir ismi ise bilişim bilimidir. Bu bilim dalı istenilen bilgiyi gerekli olan kişiye en kısa sürede ulaştırma yöntemlerine yönelik olup kütüphane veya diğer bilgi merkezlerinde toplanan bilgilere ihtiyaç duyulduğunda kolayca bulunulabilmesini amaçlamaktadır.^[2]

Günümüzde bilginin hızla artması, en büyük sorunlardan birisidir. Bilginin artışı, bilgiye ulaşımın zorlaşması, bilgi bilimini daha da önemli bir bilim dalı haline getirmiştir. Bilgi bilimi geniş kapsamlı bir disiplin olup, dilbilim, psikoloji, bilgisayar teknolojileri, matematik, iletişim, kütüphanecilik gibi disiplinlerden ortaya çıkmıştır. Bilgi bilimi bu tür meslek dallarındaki kişilerin yeni bilgilerden yararlanabilmeleri için gerekli bilgilerin en yararlı şekilde kullanıcıya ulaşmasını ve sunulmasını sağlar.^[3]

Geçmişte bilgi yokluğu ya da kıtlığı önemli sorunlardan birisiyken, günümüzde bilgi çokluğu ve bilginin geometrik hızla artışı en büyük sorunlardan birisi haline gelmiştir. Artan bilgi miktarı ve bilginin giderek bilgisayar belleğinde depolanan bitler haline gelmesi, dijital ortamlarda üretilmesi, yayımlanması, ağlar aracılığıyla bu bilgilere erişim sağlanması kütüphanecilik ve bilgibilimin (information science) yanı sıra biyoloji, genetik, fizik, ekonomi gibi birçok bilim dalını da “bilgi yoğun” disiplinler haline getirmiştir.^[4]

Bilgi bilimi, bilgiye erişimi ve bilginin kullanımını sağlamasının yanı sıra, bazı kurumların bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için de vardır. Norton: “Bilgi bilimi çeşitli kuruluşların bilgi ihtiyaçlarının karşılanması amacına yönelik olarak doğmuştur. Örneğin, bilginin paketlenmesine ilişkin kitapçılar, bazı kuşaklara yönelik olarak derlenmiş bilginin öğretilmesi için okullar, bilginin depolanması ve yayılması için kütüphaneler, bilginin görsel ve işitsel görünümü için filmler ve sinemalar, bilginin sözlü iletişimi için konferanslar bu kurumlar arasında sayılabilir.” demiştir.^[5] Norton’ un ifadesine bakarak; başka bir örnek verecek olursak, Dokümantasyon - Enformasyon merkezlerinin kuruluş amacı, bilginin artışıyla günümüzde, bilim insanı ve araştırmacıların çok özel bilgi gereksinimlerinin karşılanması ve özel bilgi hizmetlerinin verilmesi için oluşturulmuştur ve bilgi bilimi de bunun gibi birçok bilim dalıyla uğraşan kuruluşların bilgi ihtiyaçlarını karşılamaktadır.

Bilgi bilimi, hem toplum için bilgiyi denetler ve düzenler hem de kuruluşların bilgi gereksinimlerini de karşılar. Yani bilgi bilimi, bilgiyle ve bilgiyi ilgilendiren her türlü var olan işlerle uğraşmak için vardır.

Bu bilim dalıyla ilgili olarak Danimarka'da kurulmuş The Royal School of Library and Information Science (lang-tr| Kütüphane ve Bilgi Bilim Kraliyet Okulu) okulu vardır. Okulda altı araştırma programı vardır:

• Kütüphaneler ve Yenilikçi Süreçler
• Araştırma ve Araştırma Politikası
• Bilgi Sistemleri ve Etkileşim Tasarımı
• Bilgi Okuryazarlığı ve Uygulama
• Kültürel Arabuluculuk
• Bilgi ve Bilgi Kuramı

Bilgi bilimciler

Bilgi bilimi ile uğraşan kişilere bilgi bilimci denir. Temelini bilgi bilimine dayandıran ve bilgi işleri ile uğraşan kişiler de bilgi bilimci olarak adlandırılır. Bilgi bilimciler, bilginin her yönüyle ilgilendikleri için bilgi profesyoneli şeklinde de tanımlanmaktadırlar. Fakat bilgi profesyonelleri bilgi işlerini daha çok kütüphanecilik bilimi bağlamında gerçekleştiren kişilerdir.

Bilgi bilimcisi, bilgi kaynaklarını denetlemek ve yerleştirmek için bilgiye ulaşmak, referansları birleştirerek bir bütün oluşturmak, kaynakları yeterli düzeyde yerleştirip genel sorulara ve özel isteklere cevap vermekle sorumludur.^[6] Bilgi bilimcilerinin; bilgi profesyoneli, bilgi yöneticisi, kayıt yöneticisi, enformasyon yöneticisi ve arşivci gibi unvanlarla karıştırılmaması için temelini bilgi bilimine dayandıran disiplinlerin tanımlanması şartı vardır. Bilgi bilimi disiplininin daha iyi anlaşılması için bilgi işleri ile ilgili diğer bilim dallarının isimleri ve tanımları verilerek; karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.^[7]

Bilgi bilimiyle uğraşanların bilmesi gereken 3 ana kural mevcuttur:

1. Öncelikle bilgisayarları iyice tanımalıdır, çünkü bilgisayarlara harflerle ve rakamlarla istenilen bilgiler işlenebilir.
2. İletişimi iyi bilmelidir, çünkü bilgisayar teknolojisiyle makineye verilen bir yazı veya resim süratli bir biçimde dünyanın neresine istenirse oraya iletilebilir.
3. Mikrografik denilen minyatür fotoğraflara aşina olmalıdır, çünkü bu teknoloji sayesinde birçok bilgi çok küçük bir safhada toplanabilir.^[8]

Temelini Bilgi Bilimine Dayandıran Disiplinler

Feather ve Sturges temelini bilgi bilimine dayandıran disiplinleri şu şekilde sıralamıştır;

1. Kütüphanecilik
2. Enformasyon Yönetimi
3. Kayıt Yönetimi
4. Arşivcilik ^[9]

Kaynakça

1. Aydın,1991, s.15.
2. Aydın, E. D. (1991). Bilgi bilimi: İnformatik, genel sistemler, sibernatik ve kitle iletişimi. İstanbul: Aydın Özel Eğitim ve Yayıncılık. s.18.
3. Aydın,1991,s.21.
4. Tonta, Y. ( 2012 ). Kütüphanecilik ve bilgi bilim eğitiminde gelişmeler ve program değişiklikleri. Türk Kütüphaneciliği, 26(2), 227-261. http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/2370-4682-1-PB.pdf.
5. Sağsan, M. ( 2003 ). Bilgi yönetiminin kavramsal çerçevesi ve başkent üniversitesi iletişim fakültesi bilgi ve belge yönetimi bölümü. Ankara: Başkent Üniversitesi. http://kaynak.unak.org.tr/bildiri/unak03/u03-28.pdf.
6. Aydın, E. D. (1991). Bilgi bilimi: İnformatik, genel sistemler, sibernatik ve kitle iletişimi. İstanbul: Aydın Özel Eğitim ve Yayıncılık. s.24.
7. Sağsan, M. ( 2003 ). Bilgi yönetiminin kavramsal çerçevesi ve başkent üniversitesi iletişim fakültesi bilgi ve belge yönetimi bölümü. Ankara: Başkent Üniversitesi. http://kaynak.unak.org.tr/bildiri/unak03/u03-28.pdf.
8. Aydın, E. D. (1991). Bilgi bilimi: İnformatik, genel sistemler, sibernatik ve kitle iletişimi. İstanbul: Aydın Özel Eğitim ve Yayıncılık. s.21.
9. Sağsan,2003,s.252.