Caterina de' Medici
Catherine de Médici, (İtalyanca: Caterina de' Medici) (13 Nisan 1519, Floransa-5 Ocak 1589, Blois, Fransa), Fransa kralı II. Henri'nin (hükümdarlığı 1547-1559) karısı, 1560-1574 arasında kral naibesi.
İlk yılları ve yetişmesi
Ünlü Medici ailesinin bir üyesi olan Urbino dükü Lorenzo di Piero de' Medici ile Bourbon soyundan gelen prenses Madeleine de La Tour d'Auvergne'in kızıydı. Doğumundan kısa süre sonra öksüz kalan Catherine, Floransa ve Roma'da rahibelerce eğitildi.
Evliliği
Amcası Papa VII. Clemens, 1533'te Catherine'i Orléans dükü Henri ile evlendirdi. I. François'nin ölümü üzerine 1547'de kral olan Henri, gözdesi (maîtresse) Diane de Poitiers'ye olan tutkusuna karşın Catherine ile evliliğini başarıyla sürdürdü. Catherine, bunalımlı geçen on yıldan sonra doğurduğu 10 çocuktan hayatta kalan dört oğlu ile üç kızının eğitimini kendisi üstlendi. Henri 1552'de Metz kuşatması için ülkesinden ayrıldığında hükümdar naipliğini Catherine yürüttü. 1557'de Picardie'de İspanyolların kazandığı St. Quentin zaferinden sonra becerileri ve ikna gücü dolayısıyla büyük övgü kazandı.
Ana Kraliçe
II. François dönemi
Catherine'in yaşamındaki ilk ve belki de en önemli siyasal bunalım Henri'nin 1559'da bir kaza sonucunda ölmesiyle doğdu. Bunun üzerine tahta çıkan oğlu II. François'nın krallığı döneminde iktidar Guise kardeşlerin eline geçti. İspanya'nın ve Papalığın desteklediği Guise kardeşler Avrupa Katolikliği adına Fransız tahtını denetim altında tutmayı, sarayın papalık karşısındaki bağımsızlığına son vermeyi amaçlıyordu. Catherine, papanın mutlak egemenliğinden yana olanlara karşı ömür boyu sürdüreceği mücadelede, değişen siyasal koşullar altında temeldeki ılımlı tutumunu hemen hiç değiştirmedi. Guise kardeşlerin kral adına yürüttükleri katliamları protesto amacıyla Huguenot (Fransız Protestanları) soyluların düzenlediği Amboise Komplosu (Mart 1560) sırasındaki tutumu ile ılımlı etkisini ilk kez hissettirdi. Yayımladığı Amboise ve Romorantin fermanlarında dinden sapma ile siyasal direnişin farklılığını vurgulayarak iman ile tahta bağlılık arasında bir ayrım gözetti.
IX. Charles dönemi
Catherine'in yaşamındaki ikinci önemli siyasal bunalım bütünüyle Guise'lerin denetimi altındaki II. François'nın 5 Aralık 1560'ta genç yaşta ölmesi üzerine doğdu. Ama Catherine, tahta çıkan oğlu IX. Charles'ın naipliğini elde etmeyi başardı; Navarre kralı Antoine de Bourbon'u da olağanüstü kral vekilliğine atadı. 1560-70 dönemi Catherine için siyasal açıdan en önemli yıllar oldu. Üç iç savaşın patlak verdiği bu dönemde Catherine, tahtın papalıktan bağımsızlığını savunmak, ülkede barışı korumak ve bir hoşgörü ortamı yaratabilmek için bütün gücüyle çalıştı.
1561'de chancelier (adalet bakanı) Michel de L'Hospital'in de desteğiyle yasal ve ekonomik reformlar gerçekleştirerek dinsel çatışmalara son vermek amacıyla karşıt dinsel grupların önderlerinin arasını bulmaya çalıştı. Bu amaçla yapılan Poissy Görüşmeleri'nde Catherine'in ılımlılardan oluşturduğu komisyon, başlıca çatışma konusu olan Komünyon ayini konusundaki anlaşmazlığa çözüm olarak iki öneri getirdi. Bir uzlaşmaya varılamaması üzerine Catherine Ocak 1562'de yayımladığı fermanla Kalvencilere Katoliklerle bir arada yaşama hakkı ve belli güvenceler tanıdı. Yasa gücündeki bu fermanı Katolikler reddedince 1562'de iç savaş patlak verdi ve Catherine siyasal bakımdan Katolik aşırı grubun kıskacına girdi. Ama Mart 1563'te yayımladığı ve Ocak 1562 Fermanı'nın yumuşatılmış bir biçimi olan Amboise Fermanı ile iç savaşı sona erdirdi. Aynı yılın ağustos ayında Rouen Parlament 'ında (Yüksek Mahkeme) kralın artık reşit olduğunu açıkladı ve oğluyla birlikte Fransa'nın çevresine iki sürecek bir geziye çıktı. Amacı, fermanın yürürlüğe girmesini sağlamak, Fransa ile İspanya arasındaki barışçıl ilişkileri güçlendirmek, Charles'ın Avusturya prensesi Elisabeth ile evlenmesi için gerekli görüşmeleri yönetmekti. Catherine, Guise'lerin adamı Kardinal Lorraine'in kışkırttığı ikinci iç savaşı (Eylül 1567-Mart 1568), Amboise Fermanı'nı yineleyen Longjumeau Barışı ile sona erdirdi. Ama Catherine'e karşın fermanın yürürlükten kaldırılmasıyla Ağustos 1568'de üçüncü iç savaş patlak verdi. İki yıl süren savaş, Guise'leri büyük ölçüde gözden düşüren Saint Germain Antlaşması'yla (Ağustos 1570) sonuçlandı.
Catherine, ülkede barış ve genel bir uzlaşma sağlayabilmek amacıyla kızı Marguerite'i Protestan önderlerinden Navarre kralı Henri (sonradan Fransa kralı IV. Henri) ile evlendirdi. İngiltere ile ilişkilerini pekiştirmek amacıyla en küçük oğlu Alençon dükü François'nın da Kraliçe Elizabeth ile evlenmesini sağladı.
Aziz Bartolomeus Yortusu Kıyımı
Lodewijk van Nassau ile birlikte davranan bir grup Felemenkli sürgün ve genç Protestan, Catherine'in etkisini kırarak Fransa'yı Felemenk topraklarında İspanya ile savaşa sokmak için kralın çevresini sarmıştı. 23-24 Ağustos 1572'de Paris'te gerçekleşen Aziz Bartolomeus Yortusu Kıyımı da İspanya ile Felemenk topraklarında savaş sorununu gündeme getirmişti. Catherine'in bu olayın tertipçisi olmakla suçlanmasının iki nedeni vardı. Birincisi, kral bir kararsızlık döneminden sonra 26 Ağustos'ta Paris Parlement 'ın da olayın sorumluluğunu “sarayın” üstlendiği açıklanmış, “saray” sözcüğüyle de Catherine'in kastedildiği kabul edilmişti. İkincisi, polemik yazarları ve tarih yazınındaki tartışmalar katliamdan Catherine'in sorumlu tutulmasına yol açtı. Gerçekten de katliamın ilk adımını oluşturan Amiral Gaspard da Coligny'nin öldürülmesi buyruğunu veren kraliyet ve devlet erkanı arasında büyük olasılıkla Catherine de vardı.[1] Gerek bu durum, gerek 26 Ağustos açıklaması ancak Coligny'ye yönelik ilk suikast başarısız olduktan sonra durumun saray için çok tehlikeli boyutlara ulaşmış olmasıyla açıklanabilir.
Aziz Bartolomeus Yortusu Kıyımı'ndan sonra Catherine dördüncü iç savaşı sona erdirmekten çok oğlu Anjou dükü Henri'nin (sonradan III. Henri) Polonya tahtına çıkmasıyla (Mayıs 1573) ilgilendi.
III. Henri dönemi
1574'te IX. Charles'ın ölümünün ardından, Parlement'ın önerisi üzerine, Henri Polonya'dan dönünceye değin hükümdar naipliğini üstlendi. En sevdiği oğlu Henri'nin Fransa'da düzeni yeniden sağlayacağını umuyor, ama onun zayıf kişilikli olduğunu, bir zamanlar aşırı Katoliklerin etkisi altına girdiğini de unutmuyordu. Bu yüzden onu yönlendirmek ya da onun adına ülkeyi yönetmek yerine, kendisini çok zor durumlarda bıraksa da Henri'nin gediklerini kapatmaya çalıştı. En küçük oğlu Alenço dükü François'nın 1584'te ölmesine değin Catherine'in en büyük kaygısı, Henri'nin İspanya'yla savaşa girmesini önlemekti. Guise'lerin Aralık 1584'te İspanya ile Joinville Antlaşması'nı imzalaması üzerine Henri hasta ve yaşlı annesini bir kez daha yardıma çağırdı. Catherine, Guise kardeşler ile saray arasındaki ayrılığın açığa çıkmasını önlemek için üç ay uğraştıysa da Temmuz 1585'te imzalanan Nemours Antlaşması ile kralın Huguenotlara karşı savaş açmasını engelleyemedi. Guiselerden umudu kesen kral, veliaht prens olduğu için tahtı savunabileceğini düşündüğü Navarre kralı Henri'yle uzlaşmaya çalıştı. Catherine Temmuz 1586'da Navarra kralıyla görüşmek üzere çıktığı uzun ve yorucu yolculuktan bir sonuç alamadı; çünkü Navarre kralına gösterebileceği hiçbir güvence yoktu.
Ölümü
Catherine III. Henri'nin öldürülmesinden sekiz ay önce, 5 Ocak 1589'da Blois'da öldü. Fransa'da krallık otoritesini yeniden kurmayı başaracak olan, Bourbon soyundan IV. Henri'nin tahta çıkmasını sağlayacak sürede krallığı ayakta tutmuş olmak belki de en büyük başarısıydı.
Sanat
Sanata yatkın, canlı, dışa dönük ve gözüpek bir kişiliği olan Catherine, kayınpederi Kral I. François'nın görkemli saray çevresinde kısa zamanda benimsendi. Siyasal görüşlerini ve bayındırlık tutkusunu bu çevrede edindi, aralarında Tuileries'nin de bulunduğu pek çok şatonun tasarımını yaptı; Chenonceaux Şatosu Catherine'in tamamlanamamış başyapıtıdır.
II. Henri’nin ölümünden sonra satın aldığı Chamont Şatosuna, duvar halıları ile dekore edilmiş bir salon ekleterek yerleşti. Catherine de Medicis, yanından hiç ayırmadığı Floransalı kahin Ruggieri ile birlikte sarayın odalarından yıldızları seyrederek gelecek üzerine konuştukları yaygın bir bilgidir.[2]