Ferik Tevfik Paşa
Ferik Tevfik Paşa (d. 1819 - ö. 1866) Türk asker, ressam. İlk Türk ressamlarındandır.[1] Osmanlı'da Batılı anlamda resim sanatını başlatan öncü isimlerin en başında anılabilecek Ferik Tevfik Paşa sarayda yetişmiştir. "Asker ressamlar" olarak anılan, Ferik İbrahim Paşa, Tevfik Paşa, Servili Ahmet Emin ve Osman Hamdi, Osmanlı'da Batı anlam ve tekniğindeki resim sanatının ilk temsilcileri, bir bakımdan da klasikleri olmuştur.[1][2]
Hayatı
Babası Müezzinbaşı Mehmed Şakir Efendi'dir. Küçük yaşta saraya giren Tevfik paşayı babası Enderûn'a yerleştirir. Galatasaray Enderûn Mektebi ve Topkapı Enderûn Mektebi'ni bitirdikten sonra Hasköy'deki Humbarahane'ye kaydolur. Bu mektepte dil ve fen bilimleri eğitimi alır. Zamanın okulları içinde önemli bir yere sahip olan okulda, Hoca İshak Efendi gibi önemli öğretmenlerden ders alır. 1835-1836 senesinde Osmanlıda batılılaşma hareketleri çerçevesinde Avrupa'ya gönderilecek talebeler arasına Tevfik Bey de seçilir. Ferik İbrahim Bey ve Derviş Bey ile birlikte Londra'ya gider. Ferik İbrahim Bey Londra'da kalır, diğer ikisi altı ay sonra Paris'te eğitimlerine devam ederler. Derviş Bey ile Tevfik Bey Paris'te üç yıl fen ve sanat eğitimi alır. İstanbul'a döndükten sonra Üsküdar'da Paşakapısı Askeri Rüştiyesi'nde Kolağası ve değişik askerî görevler verilen Tevfik Paşa bu görevlerde başarılı olur ve günümüzde Genelkurmay Başkanlığı olarak bilinen Erkan-ı Harbiye Reisliğine[3] kadar hızla yükselir. Sultan Abdülaziz zamanında sarayda bulunan Tevfik Paşa, bilinmeyen bir sebepten dolayı Bursa'ya sürgün gider. Tevfik Paşa'nın sürgün yıllarını geçirdiği Bursa'da vali Vefik Paşadır. Vefik Paşa ile Tevfik Paşa iyi dost olurlar. Tevfik Paşa, Bursa'dan ayrıldıktan kısa süre sonra hicri 1282 (1866) yılında vefat eder.
Sanatı
Bursa valisi Vefik Paşa, depremden büyük hasar gören Bursa Ulu Camii'ni restore ettirirken, Tevfik Paşa mihrabın hat tezyininin yapımını üstlenir ve büyük bir başarı ile tamamlar. Hat sanatındaki bu başarısında Enderun mektebinde almış olduğu çok yönlü eğitiminin katkısı büyük olmuştur. Bursa Ulu Camii için yaptığı çalışmalar daha sonra yapılan restorasyonlarda bozulmuştur. Sanatçının günümüze ulaşmış kayıtlara geçen resmi henüz bulunamamış olup, sanatı hakkında ancak dönemim ressamlarının yorumları aracılığı ile fikir sahibi olunmaktadır. Örneğin Reşat Fuat Bey'de bulunduğu anlaşılan bir tablosu döneminin çok ilerisinde özellikler taşımaktaydı. Tevfik Paşa bu eserde, saraydaki hanımlarından birisini model olarak resmetmiş ve suluboya bir portresini yapmıştır. Dönemin ressamlarının figürlü resimlerden daha çok manzara resimlerine yönelmeleri batılı normlarda figürlü resimde Tevfik paşanın öncü bir ressam hatta ilk ressam olduğunun önemli bir kanıtıdır. Ayrıca kendisinin daha çok desen çizdiğini ve bir de Osmanlıda "ilk heykel yontan kişi" olduğu ve Mühendishanelerde ise “bina ve gemi” maketlerinin yapıldığı bilinmektedir.[4] Ressam Halil Paşa'da Tevfik Paşa'nın sanatını çok beğenir ve şöhretinden övgü dolu sözlerle bahseder. Ressam Sami Yetik sanatçının desen ve kompozisyondaki gücünden hayranlıkla bahseder. Tevfik Paşa için "gören bir göz, heyecanlı bir ruh ve bunları tuvale aktaran özgür bir el" diye bahseder.[5] Tevfik Paşa hakkındaki bilgiler oldukça sınırlı olup, eserlerini görenlerin yaratıcılığından hayranlık ile bahsettikleri sanatçının, resimlerine ulaşılamadığı için sanatı hakkında güncel yorumlar yapabilme imkanı bulunmamaktadır.
Kaynakça
- 1 2 Şerbetçi, Feray (Ocak 2008). "D Grubu Sanatçılarının Türk Resim Sanatının Gelişim Sürecine Kazandırdığı Farklı Bakış Açıları - İslamiyet Sonrası Türklerde Resim Sanatı" (Türkçe) (Yüksek Lisans Tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ss. 13/102. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150402132253/http://193.255.140.18/Tez/0059024/METIN.pdf. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. "bkz. D Grubu"
- ↑ Kuzucular, Şahamettin (26 Mart 2012). "Osmanlı'dan Günümüze Resim ve Sanat Toplulukları - Primitif Ressamlar" (Türkçe). Edebî Yâd ve Sanat Akademisi. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150402144900/http://www.edebiyadvesanatakademisi.com/sanat/289-osmanlidan_gunumuze_resim_ve_sanat_topluluklari.html. Erişim tarihi: 31 Mart 2015.
- ↑ http://kutuphane.istanbul.edu.tr/wp-content/uploads/2012/03/t.htm
- ↑ http://maksivizyon.blogspot.com.tr/2014/11/bati-resmine-gecis-ve-halil-pasa.html
- ↑ http://www.arastirmax.com/system/files/dergiler/182912/makaleler/15/49/arastrmx_182912_15_pp_153-162.pdf