Húskarl

Bayeux işlemesinde Norman şövalyesine karşı savaşan húskarl

Húskarl (Eski Nors dili: Húskarlar, tekil hali húskarl) sadece savaşmak için edinilen köle, özellikle İskandinavya’da kralın veya yerel yöneticilerin özel muhafızı anlamında kullanılır. Bu kurum İngiltere’nin 11. yüzyılda Vikingler tarafından istilasının ardından Anglosaksonlar arasında da yerleşmiştir. İngiltere’de húskarlın hem askeri hem de idari sorumlulukları olurdu. Hastings Muharebesi sırasında İngiltere kralı Harold Godwinson için savaştıkları bilinmektedir.

İskandinavya

İsveç Uppland'da bulunan yazıtta bu toprakların sahibi olan Assurr/Ôzurr isimli húskarldan bahsedilmektedir

Özgür hizmetçi olarak

Asıl anlam olarak húskarl erkek hizmetçi anlamına gelmektedir. Bölge dillerinde aynı anlama gelen kelimeler bulunmaktadır.[1] Húskarlar özgür oldukları için köle veya serflerle karıştırılmamalıdır. Sadece birisinin hizmetinde ve vesayetinde bulunmaktadırlar.

Savaşçı olarak

Zamanla húscarlar efendilerinin hizmetindeki muhafızlar olacak şekilde görev almaya başlarlar. Savaşçı anlamına gelecek şekilde Danimarka’da húskarl kelimesinin yerine himthige sözcüğü de kullanılmıştır.[2]

Norveç örneği

Norveç topraklarında da húskarl kral veya önemli yöneticilerin hizmetindeydiler. Norveç’deki yaygın kullanım olan ve aynı anlama gelen hirð sözcüğü 9. yüzyıldan gelir. Orta Çağ boyunca Norveç topraklarında bu kişilerin öldürümesinin ağır cezası vardı, ayrıca efendisi öldürülen hirð'in efendisinin intikamını alma hakkı bulunuyordu.

Danimarka kralının hizmetinde

Danimarka’da döneme ait Runik yazı içeren yazıtlarda heimþegi (çoğulu heimþegar) kelimesinin kullanıldığı görülmüştür. Bu terimin yoğun kullanılması húskarl ile yakınlığını gösterir. Heimþegar, kral veya bir efendinin hizmetinde olup hizmetlerinden ötürü ödül alan (çoğunlukla bir ev ya da malikane) muhafızlardır. İngiltere’ye hakim olan Danimarka ve Norveç kralları Sven Çatalsakal ve oğlu Knud döneminde Norveç geleneklerine göre húskarlar devam ettirilmiştir. İngiltere, Danimarka krallarının elinden çıkınca bile Danimarka’da húskarlar devam etmiştir. 12.yüzyıl sonlarında ise artık onlardan bahsedilmemektedir. Bu dönemde özel muhafızların yeni bir tür asil sınıfa evrildiği ve artık sarayda bulunmadıkları gözlenmiştir.[3]

İngiltere

Húskarl deyimi Anglosakson İngiltere’nin Viking asıllı Danimarka kralı Sven Çatalsakal ve oğlu Knud tarafından istila edilmesinden sonra yerleşmiştir. Çok disiplinli olan bu savaşçıların tamamen İskandinavyalılardan oluşup oluşmadığı ise bilinmemektedir.

Özel muhafız olarak

Knud döneminde húskarların Witherlogh veya Lex Castrensis denilen özel bir yasayla görevlendirildiği bilinir. Buna göre húskarlar kralın mahiyetinde savaşta gösterilen yararlılık ve asalet gibi etkenlere göre sıralanırdı. Aldıkları yaptırımlara göre krala göre konumları uzaklaşır, üç kz tekrarlanması durumunda en alt konuma düşer, o kişiyle konuşulmaz ve küçültücü davranışlara maruz kalırlardı. Bir húskarlın öldürülmesi hapis ya da sürgün ile cezalandırılır, vatan hainliği ise ölüm cezasının yanı sıra tüm mallarına el konulmasıyla sonuçlanırdı. Húskarlar arasındaki anlaşmazlıklar Huskarlesteffne adı verilen ve kralın başkanlığındaki özel kurul tarafından karara bağlanır, dava sürecinde şahitler dinlenirdi. Knud döneminden sonra húskarl terimi sadece krala değil earllere hizmet eden savaşçılar için de kullanılır oldu.

Hakları ve sosyal konumları

Kraliyet húskarlara ödeme yapılabilmesi için özel bir vergi vardı. Kendilerine aylık ödeme yapılan húskarlar tarihçiler tarafından paralı askerler olarak da değerlendirilmiştir.[4] Ayrıca húskarlar krala sonsuza kadar hizmet etmek durumunda değillerdi. Yılın sadece bir günü hizmetten ayrılma hakları vardı, genellikle yılbaşı günü olan bu günde kral tarafından muhafızlara çeşitli hediye ve ödüller verilerek hizmete devam etmeleri sağlanırdı. Bu haklarına rağmen 1066 yılındaki Norman istilasına kadarki dönemde rağmen toprak ve malikane sahibi olan húskarl sayısı sınırlıydı. Bu dönemde 33 toprak sahibi húskarlar olduğu bilinmektedir.[5]

İdari görevleri

Kraliyet húskarları barış zamanında kral adına idari görevler almaktaydı. Floransalı Worcester 1041 yılında muhafızların vergi toplamakta kullanıldığından bahseder.[6]

Askeri görevleri

Knud dönemine ait yazılı kaynaklar ortalama bir yüzyıl sonra kaleme alındığı için húskarların konumlarıyla ilgili çok sayıda teori bulunmaktadır. Knud’un 3 ila 4 bin húskarları kişisel muhafızı olarak kullandığı düşünülmektedir. Bu teoriye göre döneme göre oldukça kalabalık bir silahlı kuvvet oluşturan bu birlik profesyonel, disiplinli ve iyi donanımlıydı. Diğer bir teoriye göre ise 11.yüzyıl Anglosakson İngiltere’sinde bu kadar büyük bir silahlı kuvvet bulunmuyordu. Daha küçük birlikler dönemsel olarak sarayda bulunmaktaydı. Húskarların büyük bir silahlı kuvvet olarak örgütlenmediklerine dair önemli bir kanıt Edward zamanında çıkan 1051 yılındaki isyanın bastırılması için húskarların kullanıldığından bahsedilmemesidir, bu büyüklükte bir silahlı kuvvetin ayaklanmayı yayılmadan derhal bastıracağı düşünülmelidir.[7]

Godwinson’un muhafızları

11.yüzyıl sonlarına doğru İngiltere’de 3 bin húskarlar olduğu tahmin edilmektedir. 1066 yılında yapılan Hastings Muharebesinde İngiltere kralı Harold Godwinson ordusunda húskarların önemli bir rol oynadıkları bilinmektedir. Ordunun toplamı içinde küçük bir bölümü oluştursalar da donanımları, tecrübeleri ve disiplinleriyle belirleyici olmuşlardır. Muharebe sırasında savaşan húskarlar Bayeux işlemesinde uzun miğferler ve geleneksel iki elli Danimarka baltalarıyla resmedilmiştir.[8]

Kaynakça

  1. ↑ Norveççe ve İzlandaca’da griðmenn, Dancada innæsmæn
  2. ↑ Archaeological Journal No.23, 1886 (İngilizce), 30 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  3. ↑ Larson, Laurence Marcellus, The King's Household in England Before the Norman Conquest, Bulletin of the University of Wisconsin, 100 Madison, University of Wisconsin, 1902, (İngilizce), 3 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
  4. ↑ Knýtlinga saga húskarlardan málamenn (maaş alanlar) olarak bahsederken, Floransalı Worcester solidarii (maaşlılar) terimini kullanmakta, Malmesburylü William ise stipendarii (ücret ödenenler) demektedir.
  5. ↑ Mack, Katharin, Changing Thegns: Cnut's Conquest and the English Aristocracy, Albion: A Quarterly Journal Concerned with British Studies (Chicago: University of Chicago Press, The North American Conference on British Studies) 16, n°4 (Winter, 1984), s.375–387 (İngilizce), 3 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
  6. ↑ Gillingham, John, Chronicles and Coins as Evidence for Levels of Tribute and Taxation in Late Tenth- and Early Eleventh-Century England, The English Historical Review (Oxford: Oxford University Press) 105, n°417 (Ekim, 1990) s. 939–950 (İngilizce), 3 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
  7. ↑ Gravett, Christopher, Hastings 1066: the fall of Saxon England, Wellingborough (UK), Osprey Publishing, 1992 (İngilizce), 3 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
  8. ↑ Purser, Toby, Medieval England 1042-1228, Oxford, Heinemann Educational Publishers, 2004 (İngilizce), 3 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir

Ayrıca bakınız

Konuyla ilgili yazılan eserler

Norman fetihleri
Normanlar  · Norman yasası  · Norman mimarisi  · Normandiya
Kökenler
İngiltere
Güney İtalya
Kutsal topraklar
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/21/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.