III. Richard

Başlığın diğer anlamları için III. Richard (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

III. Richard
Kral III. Richard'ın elimizdeki ilk portresi
İngiltere Kralı
Hüküm süresi	26 Haziran 1483 – 22 Ağustos 1485
Taç giymesi	6 Temmuz 1483
Önce gelen	V. Edward
Sonra gelen	VII. Henry
Eş(leri)	Anne Neville
Çocukları	Edward Middlehamlı John Gloucesterli (evlilik dışı) Katherine Plantagenet (evlilik dışı)
Hanedan	York Hanedanı
Babası	Richard Plantagenet, York Dükü
Annesi	Cecily Neville, York Düşeşi
Doğum	19 Şubat 1452 Fotheringhay Şatosu, Northamptonshire, İngiltere
Ölüm	22 Ağustos 1485 (32 yaşında) Bosworth Field savaş meydanı, Leicestershire, İngiltere
Defin	Ağustos 1485 Yeniden gömülme 25 Mart 2015 Greyfriars Kilisesi (günümüzde kayıp, otopark), Leicester (yeniden Leicester Katedrali
Dini	Katolik
İmza

III. Richard ( d. 2 Ekim 1452, Fotheringhay Şatosu, Northamptonshire, İngiltere - o. 22 Ağustos 1485 Bosworth Field savaş meydanı, Leicestershire, İngiltere) 1483 – 1485 döneminde Plantagenet Hanedanı'nin bir altkolu olan York Hanedanı'ndan son olarak krallık yapan İngiltere Kralı.

İngiltere Kralı IV. Edward'in küçük kardeşi olarak ve Gloucester Dükü unvanını taşıyan Richard 1461'de ağabeyinin ölümü üzerine İngiltere krallık tahtına geçirilen ağabeyinin oğlu 12 yaşında çocuk olan V. Edward için "Lord Savunucu (Lord Portector)" unvanı ile taht naibi olarak 1483'e kadar yeğeni yerine İngiltere'nin gerçek yöneticiliğini yapmıştır. 1495'de küçük yaşta yeğeni V. Edward ve onun kardeşi olan Richard Shrewsburyli;yi Londra Kulesi'nde hapise attırmış; gayrimeşru olarak kendi III. Richard adı ile İngiltere Kralı adıyla İngiltere Krallık tahtını eline geçirmiş ve 6 Temmuz 1483'da dini törenle kral olarak taç giymiştir. Küçük yaşta prensler olan V. Edward ve kardeşi olan Richard Shrewsbury'li Ağustos 1482'den itibaren hiç ortalıkta görülmemişlerdir ve bu iki genç prensin III. Richard'ın emirleri ile öldürüldükleri açığa çıkmıştır. Bu olay İngiltere tarihinde ve edebiyetında "Kulede Prensler (Princes in the Tower)" adı verilen efsanevi yazılara konu olmuştur,

III. Richard'ın kısa krallık döneminde Ekim 1483 büyük bir ayaklanma çıkmış ve bu bastırılmıştır. Buna rağmen III. Richard'ın ülkeyi enerji ve yetenekli olarak yönettiği kabul edilmektedir. Fakat ikinci büyük ayaklanmada Lancaster hanedanı'nın son mensubu olan Henry Tudor bir ordu ile Fransa'dan İngiltere'ye geçerek İngiltere Kralı olduğunu iddia etmiştur. Bunun üzeriene III. Richard ordusu ile onun üzerine kuzeye yönelmiş ve iki ordu arasında Doğu Midlands bölgesinde yapılan Bosworth Muharebesi'nde III. Richard yenilmiş ve bu muharebe alanından kaçaraken öldürülmüştür. Yerine yeni Tudor Hanedanı'nin kuran VII. Henry İngiltere Kralı olarak taç giymiştir.

İngiltere'de Tudor dönemi tarihçileri ve yazarları dolayısıyla günümüzde III. Richard bir canavar ruhlu, Makyavelizm prensiplerini devamlı uygulayan, tahta geçmek için genç yeğenlerini bile bile öldürten bir politikacı hükümdar olarak görülmektedir. Bu görüntüye en güzel örnek 16. 17. yüzyılda yaşamış İngiliz ünlü tiyatro yazarı William Shakespeare'in kariyerinin gençliğinde hazırlamış olduğu III. Richard adlı trajedi oyunudur. Fakat günümüzde ve XX. yılda III. Richard'ı yerin dibine batıran bu görüşe karşılık olarak III. Richard'ı daha pozitif olarak kabul eden çeşitli cemiyetler kurulmuştur. Shakespeare'in oyununda ve bunun sinemaya aksetmesinde baş rolü oynayan Laurence Olivier, Ian McKellen ve Al Pacino gibi aktörler bu Kral Richard rolünü daha kompleks bir şekilde yorumlayıp onu yeniden insanı şekilde göstermişlerdir.

III. Richard'ın cesedi Bosworth Field Muharebesi meydanından getirilip Leicester'de bir manastırin şapeline gömülmüştür. Bu şapel ve bağlı olduğu manastır XVİ. yüzyılda İngiltere Reformasyonu sırasında kapatılmış ve yıkılmıştır. Bu manastırın mevki Grayfriars (gri manastır) olarak bilinmiş ve manastırın şapeli de herkese açık St. Nicholas adı verilen bir kilise olmuştur. Bundan sonra 5 yüzyıl III. Richard'ın mezarı kaybolmuştur. XX. yüzyıl başlarında bu yıkılmış kilisesinin bulunduğu mevki ve civarının üzerine çimento ve asfalt dökülüp bu mevki belediye otoparkına dönüştürülmüştür. 2012'de Leicester Üniversitesi bu mevkiye bir arkeolojik kazı yapıp bir iskelet bulmuştur. Bu iskelet üzerine en modern arkeolojik yöntemler kullanılarak (radyokarbon tarihleme yöntemi, genetik analizler gibi) bu iskeletin hiç kuşkusuz III. Richard'ın olduğu isbat edilmiştir.^[1] Bundan sonra III. Richard'ın cesedinin kalıntıları, yapılan bir törenle Leicester Katedrali'ne 25 Mart 2014'te gömülmüştür.

Hayatı

Gençliği (1452-1670)

Gloucester Dükü iken Richard arması.

Richard 2 Ekim 1452'de Fotheringhay Şatosu, Northhamptonshire'da doğmuştur. Babası York Dükü Richard Plantagenet ve annesi ise karısı Düşeş Cecily Neville idi. Kendinde büyük üç erkek kardeşi ( Edward, Edmond Plantagenet ve sonra Clarence Dükü olan George Plantagenet) ve üç kızkardeşi (Anne Yorklu, sonra Suffolk Düşesi olan Elizabeth ve Margaret Yorklu) bulunmaktaydı. Çocukluğunu annesinin yaşadığı Fotheringhay Şatosu'nda ve olasılıkla ailesinin sahip olduğu diğer malikanelerde, (Sandal Şatosu, Ludlow ve "Barnard Castle" Şatosunda) geçirmiştir.^[2]

Babası olan York Dükü Richard çocuk yaşta iken Lancaster hanedanından İngiltere kralı olan VI. Henry'nin annesi olan eski kraliçe ve Fransa kralı kızı olan Margaret Anjoulu (1429-1482) tarafından yetiştirilmesine karşı gelmekte idi. Bu İngiltere kraliyetinin yönetimi hakkında aralıklı ama arka arkaya krizler çıkmasına neden oldu. Bu krizlerden birinde eski kraliçenin Lancasterliler ordusuna kendinin topladığı bir Yorklular ordusu ile karşı gelen York Dükü Ekim 1459'da Ludford Bridge Muharebesi'nde yenik düştü ve İrlanda'ya kaçmak zorunda kaldı. Kendisi İngiltere'de vatan haini ilan edildi ve tüm mal ve mülkü devlet tarafından müsadere edildi. Fakat York Dükü taraftarları Yorklular Margaret Anjoulu'ya karşı mücadeleye devam ettiler. Bu York Dükü taraftarlarının kurduğu Yorklular ordusu ile Margaret Anjoulu'nun Lancasterliler devlet ordusu arasında Temmuz 1460'da yapılan Northampton Muharebesi'nde York Dükü taraftarları ordusu galip geldi. Bunun üzerine York Dükü Richard Eylül 1460'da İrlanda'dan İngiltere'ye geri dönebildi. Bu galibiyetten sonra York Dükü İngiltere krallığını eline geçirmek için çaba vermeye başladı. Ama York Dükü Richard'ın ordusu ile Margaret Anjoulu'nun Lancacasterliler devlet ordusu arasında Aralık 1460'da yapılan Wakefield Muharebesi'nde York Dükü Richard büyük bir yenilgiye uğradı ve kendisi ve ikinci oğlu olan Edmond Plantagenet bu muharebede hayatlarını kaybettiler.

Kocası savaşta ölen York Düşesi Cecily Neville kendiyle yaşamakta olan iki oğulunun, George ve Richard'ın, galip Lancasterliler tarafından öldürülmelerini önlemek için Haziran 1461'de onları Manş Denizi karşısında bulunan "Alçak Ülkeler (Pays Bas, günümüzde Belçika)"'da hüküm süren Bourgogne Dükü olan Philipe le Bon yanına gönderdi.^[2] George ve Richard bu yabancı ülkede birkaç ay kaldılar. Bu sırada yeni York Dükü olan büyük kardeşleri Edward'ın komuta ettiği Yorklular ordusu Towton Muharebesi'nde Lancasterliler devlet ordusuna galip geldi.

Bunun üzerine Richard ve ağabeyi George tekrar İngiltere'ye döndüler. Richard'ın ağabeyi olan ve Towton Muharebesi galibi olan Edward, Lancaster Hanedanından olan kral VI. Henry'yi 29 Mart 1461'de krallıktan azledildikten sonra IV. Edward adı ile İngiltere Krallık tahtına geçti. Yeni kralın küçük kardeşleri olan Richard ve George 26 Haziran'ada ağabeyleri IV. Edward'ın dinsel taç giyme töreninde hazır bulundular. Ağabeyi George'a Clearance Dükü asalet unvanı verildi. Bir iki ay sonra 1 Kasım'da daha 9 yaşında iken genç Richard'a da Gloucester Dükü asalet unvanı verildi ve bundan sonra Richard Gloucester Dükü olarak anılmaya başlandı.^[2]

Bundan sonra Richard'a şövalyelik eğitimi vermek için kuzeni olan 16. Warwuick Dükü Richard Neville'nin Wensleydale, Yorkshire'da bulunan Middleham Şatosu adlı malikesinde çocukluğunun dört yılını geçirdi. Bu dört yıl bazı tarihçiler tarafından 1461 sonundan 1465 başında 12 yaşına geldiği zamana kadar olarak verilmekte veya diğerleri tarafından ise 1465 başından 1468'de 16 yaşına girdiği zaman olarak bildirilmektedir. Arşivlerde 1465'de kral IV. Edward'ın 1565'de Warwick Dükü Richard Neville'e küçük kardeşi Richard'ın eğitimi ve yatılı masraflarını karşılamak üzere 1000 £ ödeme yaptığını gösterir bir belge bulunmaktadır. Warwick Dükü Richard Neville'e sonradan birkac defa kralları tahttan indirip yenilerini tahta geçirdiği için "Kral Yapıcı (Kıngmaker)" lakabı verilmiştir. Genç Gloucester Dükü Richard Middleham Şatosu'nda sonradan evleneceği Warwick Dükü'nün küçük kızı Anne Neville ile tanışmıştır. Warwick Dükü'nün büyük kızı ise Richard'ın ağabeyi olan Clarance Dükü George ile evlenmiştir. Bu malikanede Richard sonradan kendisine gayet sadık olarak yüksek idarecilik ve danışmanlık görevi yapacak Francis Lovell'le de arkadaşlık yapmıştır.^[2].

Ağabeyi Kral IV. Edward yanında görevi

Middleham Şatosu harabeleri.

"Rous Roll" adli rulo yazmada Richard, karısı ve oğlu

1 Kasım 1461'de Richard'a Gloucester Dükü unvanı verilmiştir.^[3] 12 Ağustos 1462'de ise İngiltere ülkesinin kuzeyinde, Yorksahire'da Richomnd lordluğu dahil, ve Galler'de Pembroke'da büyük araziler ona malikane olarak ağabeyi tarafından verilmiştir. Bu araziler yanında 12. Oxford Kontu John De Vere'e ait olan ve onun vatan haini olarak ilan edilip Doğu Anglia bölgesinde bulunan tüm mülkleri devletçe müsadere edildikten sonra bu müsadere edilmiş araziler de yeni Gloucester Dükü Richard'a devredilmiştir. 1461'de doğum gününde Gloucester Dükü Richard Gloucester Kalesi ve Corfe Kalesi hakimi olarak; "İngiltere, İrlanda ve Akitanya Amirali" olarak ve "Kuzey İngiltere Valisi" olarak atanmıştır.

Temmuz 1469'da Kral IV. Edward'ın tahtı kendi eline geçirmesi çabalarında baş destekçisi olmuş olan 16. Warwick Kontu Richard Neville, damadı olan ve kralın küçük kardeşi olan Clarance Dükü George'un da desteğini alarak, Kral IV. Edward'ın aleyhine dönmüş ve bir ayaklanma başlatmıştır. Bu ayaklanmanın bastırılması için gorevlendirilen, daha 17 yaşında olan, Gloucester Dükü Richard'a tüm İngiltere'nin savunması için 17 Ekim 1469'de "İngiltere Komiseri (Constable)" görevi verilmiştir. Ayrıca Kral Edward, tahttan uzaklaştırdığı Lancaster hanedanını hala tutan birçok kişinin bulunduğu Galler ülkesinde krallığın duruma hakim olabilmesi için de kral kardeşi Gloucester Dükü Richard'ı Kasım'da (1. Hastings Baronu William Hastings'in yerine) Kuzey Galler Lord Baş Hakimi ve 1470 başlarında "Galler Baș Nazırı ve Vekilharcı" görevlerine tayin etmiştir. Bu rollerde Warwick Kontunun kendi başına ayaklanmasını bastırmakta, genç Ricahrd gayet büyük bir rol oynamıştır.

Ayaklanması bastırılmaya başlandığı zaman 16. Warwick Kontu Richard Neville 1470'de bir diğer isyan başlatarak bu sefer Lancaster hanedanından olan eski kraliçe Margaret Anjoulu ile müteffiklik ve şahsi ilişkiler kurup onun oğlu VII. Henry'nin İngiltere Kralı tahtına tekrar çıkmasını sağlamaya çaba vermeye başlamıştır . York hanedanının savunmakla görevli olan 1. Hastings Lordu William Richard ve Rivers Markizi Anthony Woodville, Lanacasterliler taraftarı ve 16. Warwick Kontu Richard Neville'nin kardeşi olan Lord Montagu karşısında Doncaster'da yapılan bir çarpışmada yenilip Lord Montagu tarafından yakalanmaktan güç kurtulup İngiltere'den Avrupa sahillerine kaçtılar. Bunun üzerine Kral IV. Edward ve kardeşi Gloucester Dükü Richard da Avrupa kıtasına kaçmak zorunda kaldı. 2 Ekim'de iki kardeş King's Lynn limanından iki ayrı gemi ile Manş Denizi'ni geçtiler. Kral IV. Edward Marsiep'de Gloucester Dükü Richard Zeeland'da (günümüzde Hollanda) Avrupa kıtasında karaya çıktılar. İngiltere'den o kadar acele ayrılmışlardı ki yanlarında hiçbir para pul bulunmamakta idi. Gemi taşıma ücreti olarak Edwarad gemikaptanına kıymetli kürk paltosunu vermişti ve Richard ise ücret olan 3 sterlini Zeeland kasaba idarecesinden borç alarak ödemiştı. 26 Kasım'da Londra'da Warwick tarafından yeniden toplanan tek Parlamento 26 Kasım'da iki kardeși vatana ihanetten suçlu buldu ve onların tüm ünvanları ortadan kaldırdı.

Bundan sonra Avrupa'da sığınmacı olan IV. Edward ve kerdeşi Richard Bruges'da, eskiden Edward kral iken İngiltere'de Burgundi Düklüğü Londra elçisi olan, Louis de Gruthus'un evinde ikamet ettiler. Londra'da Lancasterli VI. Henry karal olmakla beraber tüm iktidar gücü 16. Warwick Kontu Richard Neville elinde bulunmaktaydı. Warwick Kontu İngiltere'nin gayet zor durumda olduğunu sanki unutarak Burgundi Dükü'na karşı savaş açtı. Buna karşılık olmak üzere Burgundi Dükü Edward'a İngiltere Krallığı'nı tekrar geri almaak için mali destek ve askeri yardım sağladı. Hansa tüccarlarından alınan 20.000 £ borç ile Yorklu kral IV. Edward 1471'de 36 gemi ile topladığı 1200 askerle 11 Mart 1471'de İngiltere'ye çıktı.

Gayet genç yaşta olmakla beraber Gloucester Dükü Richard ağabeyi IV. Edward'ın 1471'de İngiltere'yi tekrar eline geçirmesinde gayet büyük katkıda bulundu. 14 Nisan 1471'de Lancasterliler ordusu ile yapılan Barnet Muharebesi'nde Yorklular ordusunun öncülerine 18 yaşına girmiş olan Gloucester Dükü Richard komuta etti. IV. Edward komutasındaki Yorklular ordusu 16. Warwick kontu olan Richard Neville komutasındaki Lancasterliler ordusunu büyük bir mağlubiyete uğrattı. Bu muharebede yenik olarak kaçmakta iken Warwick Kontu kendi askerleri tarafından öldürüldü.

Bu mağlubiyet Fransa'ya eski kraliçe ve Lancasterliler başı olan Margeret Anjoulu'ya erişince, o ağabeyi olan Fransa kralı desteği ile yeni bir ordu toplayıp yanında oğlu ve Lancasterliler İngiltere kralı veliahtı Galler Prensi olan Edward Westminsterli ile birlikte İngiltere'ye çıktı. Onun ordusuna İngiltereli Lancasterliler katıldılar. Margeret Anjoulu Lancasterliler ordusu ile Gallere doğru yürüyüşe geçti. Yeniden İngiltere Kralı olmuş olan IV. Edward Barnet Muharebesi'nde galip gelmiş olan Yorklular ordusu başında onu takip etti. İki ordu arasında Tewkesbury Muharebesi başladı. Bu muharebede 18 yaşında olmasına rağmen Yorklular ordusunun sağ kanatında bulunan öncülerine yine Gloucester Dükü Richard komuta etti. 4 Mayıs 1471'de yapılan "Tewkesbury Muharebesi" Lancasterlilerin Yorklulara karşı kararlı mağlubiyeti ile sonuçlandı. VI. Henry'nin oğlu ve Lancasterliler kral veliahtı Galler Prensi olan Edward Westminsterli bu muharebeden sonra öldürüldü.^[2][4]

Daha sonra devlet şeref veya gerçek görevleri de (örneğin hayatboyu Cumberland Yüksek Şerifliği, İskoçlara karşı İngiltere ülkesi koruma mevkileri olan kuzey Yorkshire'da "Sheriff Hutton" ve "Middleham" kaleleri ve Cumberland'da Penrith kalesi komutanlıkları; İskoçlara karşı Kuzey Başkomutanı ve Baş Devlet Nazırlığı vb) verildi. Böylece Gloucester Düü Richard İngiltere Kralığı içinde gayet önemli görev ve uvanlarla en güçlü soylu kişi oldu.^[2]

Temmuz 1472'de Gloucester Dükü Richard ölmüş olan 16. Warwick Kontu Richard Neville'in 16 yaşında olan kızı "Anne Neville" ile evlendi. Anne Neville daha önce Tewkesbury Muharabesi'nden öldürülen ve Lancasterliler Galler Prensi olan Edward Westminsterle evlilik anlaşması yapmış ve onun ölümü ile hukuken dul kalmıştı. Gloucester Dükü Richard'in bu evliliği İngiltere'de gayet ünlü, güçlü ve zengin bir asil ailesi olan Neville'lerin hangi kısımlarının kral tarafından hukuki bakımdan sorunlu olmadığını göstermesi olarak kabul edilmektedir. Bu evliliğin özel bir niteliği de Kral'ın ve Gloucester Dükü'nün kardeşi olan Clarance Dükü George'un Anne Neville'nin ablası ve 16. Warwick Kontu'nun diğer bir kızı olan İsabelle Neville ile 1469'dan beri evli olması idi.

Clarance Dükü George küçük kardeşinin evliliğini pozitif görüşle kabul etmemişti ve iki kardeşin arası açılmıştı. Bu anlaşmazlığa başlıca sebep iki kız kardeşin arasında baba mirasının bölüşülmesi ile ilişkili idi. Warwick Kontu çok büyük Beuchamp malikane arazileri ve servetini karısı Anne Baeuchamp'in mirası dolayısı ile elde etmişti. Anne Beauchamp'ın babasının hiç erkek çocuğu olmamış ve ona ait olan bu malikane arazileri, servet ve kalıtsal "kontluk" unvanlarının hepsi Anne Beauchamp'a ve kocası Warwick Kontuna geçmişti. Anne Baeuchamp daha yaşamaktaydı ve teknik olarak bu malikane arazileri ve servetin sahibi o idi.^[5] Ama miras olan kalıtsal unvanlar, malikane arazileri ve servetin hangi kızına (ve dolayısıyla hangi kızın kocasına) geçeceği bu iki kızla evli olan iki erkekkardeş arasında büyük husumet yaratmıştı. Ayrıca Clarance Dükü bu yeni evliğin Katolik kilisesi evlilik kurallarına göre şüphe götürür olduğunu ve iki erkek kardeşin iki kız kardeşe evlenmesinin genellikle kilise tarafından yasak edildiğini de iddia etmişti. Gloucester Dükü Richard evlendikten sonra Warwick Kontu'nun malları ve mülkleri üzerindeki haklarını ve hatta karısının mirası olarak tuttuğu kalıtsal Warwick ve Salisbury kontluk ünvanları üzerindeki hakkını bile bırakmayı kabul etti. Kendine verilmiş olan "İngiltere Büyük Saray Nazırı" görev ve unvanını da ağabeyi Clarance Dükü George verdi. Fakat Riohard 1471'de Warwick Kontu'nun devletçe müsadere edilmiş ve kendine ağabeyi kral tarafından bağışlanmış olan malikane arazilerinin sahipliğini kendi elinde tuttu. Bu malikane arazileri Penrith, Sheriff Hutton ve Middleham'ı ihtiva etmekteydi. Richard ve karısı ana ikmatgahlarını Mitcham Şatosu'nda kurdular.

Ama iki kardeş arasındaki ihtilaf tükenmedi ve anlaşmaxlık o kadar ileri gitmişti ki iki erkek kardeş ve kendi yandaşları arasında sanki bir açık savaş varmış şeklini almıştı. Kral Edward 1475'de iki küçük kardeşi arasında resmi bir arabuluculuk girişimi yaptı. İki erkek kardeş ve eşleri iki kız kardeş Warwick Komtu'nun mirasını sanki Warwick Kontu "doğal olarak kendi eceliyle ölmüş gibi" kabul etmelerini ve mirası ona göre bölüştürülmesini öngördü. Bu evlenmenin kilise hukukuna uygun olması için Roma'da bulunan papalık idaresinden özel izin almak gerekmişti ve bu izin de 1472'de gerçekleşti.

Clarance Dükü George ağabeyi kral IV. Edward'ın desteğini tedricen kaybetmeye başladı. Bu ağabey-küçük kardeş ihtilafının sonucu 1477'de göründü. 12 Aralik 1476'da Clarance Dükü George'un karısı İsabelle öldü. Dük yeni karısı olarak kendi kızkardeşinin üvey kızı olan Mary Burgundili ile evlenmek istedi. Bunu kızkardeşi Margaret kabul etti. Ama kral IV. Edward bu evliliğin uygun olmayacağı nedenini ileri sürerek Clarance Dükü'nü bu evliliği yapmaktan men etti. Bunda Richard'ın hiçbir etkisi olmadığı ve bunun kralın kardeşi George ile ilişkilerinin gittikçe soğumasına işaret olduğu tarihçilerce belirtilmektedir, O yıl Clarance Dükü George tutuklandı ve Londra Kulesi'nde hapis edildi. Krala karşı bir komplo kurup ona ihanet suçundan Kral IV. Edward başkanlığında Parlamento tarafından yargılandı. Suçlu bulunarak 18 Şubat 1478'de hapis olduğu Londra kulesinde idam edildi. Söylentilere göre bu idam edilme bir büyük fıçı "Malvaziye" tipi üzümden yapılmış İtalya'dan ithal edilmiş özel şarap içinde boğulmak şeklinde olmuştur.

Richard ve karısı Anne İngiltere ülkesinin kuzeyinde, Barnard Castle, Sheriff Hutton ve Middleham'daki şatolarda yaşamaya devam ettiler. Tek çocukları olan Edward Mirchamlı Mitchamm şatosunda doğdu. 1470'li yıllarının ikinci yarısında Richard bu şatolarda yaşayarak genel vali olarak kuzey İngiltere'yi şahsen idare etti. Yönetiminin yetenekli ve adaletli olduğu ve bölge halkı tarafından sevildiği belirtilmektedir. Birkaç kilise kurumuna büyük destek verdiği ve 1478'de Mitcham'da bir eğitim koleji kurduğu bildirilmektedir. Bu arazilerin kuzeyinde bağımsız İskoçya bulunmakta idi. Kuzey İngiltere ve güney İskoçya arasında geleneksel olarak hayvan kaçırmak için karşılıklı birbirine saldırma olayları olağandı. Richard kuzeyde vali iken bundan dolayı çıkan ufak çarpışmalara katıldığı bildirilmektedir. IV. Edward'ın hükümet sürmesinin son yllarında, 1482'de, İskoçların İngiltere'nin sınır kalesi olan Berwick-upon-Tweed kalesi ve şehrini ellerine geçirmeleri de Richard'i uğraştırmış ve sonunda İskoçların bu kaleden atılmalarinda Richard önemli rol oynamıştır.

Krallık gücünü ele geçirme (1483)

IV. Edward 9 Nisan 1483'de 41 yaşında öldü. Büyük oğlu olan ve yine Edward ismini taşıyan veliahtı 13 yaşında idi ve Galler'de Ludlow şatosunda dayısı 2. Rivers Kontu Anthony Woodville yanında yaşamakta idi. Daha yetişkin olmadığı için tahta geçince hukuken devletin mutlaka bir taht naibi tarafındna yönetilmesi gerekmekte idi. Fakat bunun nasıl yapılacağı tartışma konusu oldu. Yeni kralın dayısı Anthony Woodville V. Edward'ın gerçek devlet idaresini eline almasa bile hemen bir dinsel törenle taç giymesini istemekteydi. Ölmüş kralın yakın danışmanı ve Saray Nazırı olan Lord Hastings ise taç giyme töreni yapılmadan bir taht naibi olarak Gloucester Dükü Richard'ın "Savunucu Lord" unvanı ile İngiltere ülkesinin yönetimini ele almasını ve genç V. Edward'a ise yetişkenliğinde törenle taç giydirilmesini savunmakta idi. Sonunda bir orta çare bulundu. 4 Mayıs'ta genç V. Edward'a bir dinsel törenle taç giydirildi. Aynı zamanda onun yetişkinlik yaşına erişmesine kadar amcası Gloucester Dükü Richard "İngiltere Lord Savunucusu" unvanı ile tüm yetkilerle devlet başkanı görevine geçti.^[2]

Gloucester Dükü Richard ağabeyi kral IV. Edward'ın ölmesi haberini 15 Nisan'da aldı. Kuzey İngiltere'deki evinden hareket ederek Northampton'a 29 Nisan'da yetişti. Orada 2. Buckingham Dükü Henry Stafford ve yeğeni olan genç yeni kral ile birlikte Ludlow'dan Londra'ya gitmekte olan Lord Rivers ile buluştu. Ertesi sabah Lord Rivers ve yeni genç krala maiyet edenler Buckhingham Dükü'nün emri ile tutuklandılar. Genç kral V. Edward Londra'ya yanında sadece Gloucester Dükü Richard ve Buckingham Dükü ve onlarin sağladığı maiyetle 4 Mayıs'ta geldi. Gloucester Dükü Richard 8 veya 10 Mayıs'ta resmen "İngiltere Lord Savunucusu" olarak ilan edildi ve devlet idaresini kendi eline aldı. Yeğeninin dini törensel taç giyme yeri geleneksel olarak Westminster Abbey'de olması gerekirken, Richard'ın emri ile bu törenin Londra Kulesi'nde 24 Temmuz'da yapılacağı ilan edildi. Genç kralın annesi kendisinin ve diğer oğulunun hayat güvenliğinden şüpheli olduğu için diğer çocukları ile Westmister Abbey'ye sığındı. Richard yeni devlet yöneticisi olarak Buckhingham Dükü'ne verdiği hizmetten dolayı Galler'de birçok malikane arazisi bağışladı.^[2]

13 Haziran'da toplanan bir Naipler Konseyi toplantısı sırasında bu konsey üyesleri olan Lord Hastings, 1. Derby Markizi Thomas Stanley; York Başpiskoposu Thomas Rotherham ve Ely Piskoposu John Morton "İngiltere Lord Savunucusu" olarak Richard'ın verdiği emirler üzerine vatan hainliği suçu itham edilerek ile tutuklandılar. Lord Hastings (genç krala kayıtsız şartsız sadık olduğu düşünülerek olacak) ertesi gün hemen idam edildi. Diğer üçü uzunca bir müddet hapiste kaldıktan sonra afedilip salıverildiler. Richard askerleri ile Westmister Abbey'yi ssrmaya aldı. Oraya sığınmış bulunan eski kraliçe Canterbury Başpiskopuşu Thomas Bourchiere'in aracılığı ile diğer küçük oğlu olan ve Richard'ın yeğeni olan Richard Shrewsburyli'yi amcasına teslim etmek zorunda kaldı. Bu genç çocuk da Londra Kulesi'nde yaşamakta olan ağabeyi V. Edward ile birlikte yaşamaya başladı.^[2]

Genç V. Edward'ın törensel taç giyme töreni tekrar geciktirildi. Richard Londra'daki askeri garnizonları kendi emrinde bulunan birliklerle takviye etmeye başladı. Richard'ın tahtı kendi eline geçirme gayretleri hiç şüphesiz ortaya çıktı. Sonunda kendinin meşru kral olduğunu açıkça ilan etti. Bunun için verdiği nedenler günümüzde biraz acayip gelmekle beraber o günler için gayet olağandı. Richard'ın iddialarına göre ağabeyi kral IV. Edward'ın Elizabeth Woodville'e evliliği gayrimeşru idi. Elizabeth bu evliği büyücülük kullanarak ortaya çıkratmıştı. Ağabeyi kral zaten bir gayrimeşru çocuktu. Ağabeyi kral çifte evlilik yapmış ve Elizabeth' evliği gayrimeşru ikinci evliliği idi. Bu nedenle genç V. Edward'ın İngiltere Krallığı'na meşru hakkı bulunmamakta idi.^[2]

Bu ithamları ortaya koyduktan sonra Richard kendini meşru kral olarak 26 Haziran'da ilan etti. 6 Temmuz'da Londra'da Westminster Abbey'de yapılan dinsel bir taç giyme töreni yapıldı. Böylece III. Richard adı ile İngiltere Kralı oldu.^[2]

Richard'ın Londra Kulesi'nde tutuklattığı iki genç yeğeni Kral V. Edward ve küçük kardeşi Richard Shrewsburyli'nin akibetlerinin ne olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Büyük olasılıkla yeni kral olan III. Richard genç yeğenlerini 1483 yazında verdiği bir emirle öldürtmüştü. Bundan sonra İngiltere'nin her tarafında "Kulede İki Prens" akıbeti önce söylentiler ve sonra da sanki efsaneler olarak yayıldı ve III. Richard daha hayatta iken bu onun krallık yönetimini her bakımdan negatif olarak etkiledi.^[2]

İngiltere Krallığı (1483-1485)

III. Richard krallık döneminde basılan "penny" sikkesi.

Taç giyme töreninden sonra yeni III. Richard adı ile kral olan Richard yaz sonunda ülkesinin içinde kendini halka tanıtmak birkaç hafta süren ve Kuzey'de York şehrine kadar uzanan bir seyahate çıktı. Bu seyahat sırasında uğrayıp geçtiği kasaba ve şehirlerde çeşitli imtiyazlar bağışlamamayı ihmal etmedi. Böylece kendini adil, halk tarafından halk sever ve hayırsever bir hükümdar olduğu imajını kazanmayı hedeflenmişti.^[2].

Fakat bu sırada 1483 sonbaharında kendine karşı ülkede birkaç halk isyanı çıktı. Bunlardan en ciddisi Buckingham Dükü'nün isyanı idi. Bunlar eski kral IV. Edward'ın sadık adamları idi ve merhum kralın genç oğlunun tahttan indirilip öldürülmesinden gayet söke olmuşlardı. Bunların başında Manş Denizi karşı yakasında Brötanya Dükü II. François'ya sığınmış olan Lancaster hanedanı mensuplarından sonucusu olan Henry Tudor bulunmaktaydı. Ekim 1483'de Henry Tudor İngiltere'nin güney sahiline çıkıp krallığını ilan etmeyi planlamaktaydı. Fakat tam bu sırada Buckingham Dükü İngiltere'de isyan bayrağını açtı. Ama III. Richard gayet çabuk davranıp Buckingham Dükü'ne saldırıya geçerek onu yakalattı ve 2 Kasımda Buckingham Dükü idam edildi. Henry Tudor bu sırada birkaç gemi ile İngiltere'ye geçmek için ile Fransa sahillerinden hemen açılmakta idi. Fakat Manş Denizi'nde çıkan bir fırtına onun İngiltere'ye geçmesini önledi ve Henry Tudor Fransa'ya geri geldi. Bu arada Fransa'da limanda Buckingham Dükü'nün akıbetinin haberi de geldi. Bu nedenle Henry Tudor İngiltere'ye dönme planından vazgeçmek zorunda kaldı. Kendisine İngiltere destek verecek liderler de İngiltere'den Fransa'ya kaçmak zorunda kaldılar. III. Richard kendine karşı olan ve kendine karşı bir komploya katılanlar eğer özür dilerlerse onlara karşı gayet müsamahakar davranacağını ilan etti. Bununla beraber III. Richard'ın geleneksel olarak eski York hanedanını tutanları kendi tarafına çekme çabalarının boşa gittiği açıkça anlaşıldı.^[2]

III. Richard bu nedenle ülkeye hüküm edebilmek için Kuzey İngiltere'de yetişmiş ama tüm ülkede hiç sevilmeyen sadık idarecilere dayanmak zorunda kaldı. Bunların başında William Catesby, Richard Ratcliffe ve Francis Lovell vardı. Bu durumu açıkça hiciv edip tenkit etmek için şair William Collingbourne, Richard'ın şahsi arma hayvanının yaban domuzu olmasına atıfla, şu mısrayı yazmış ve Temmuz 1484'de bunun bir kopyasını bir yaftaya yazdırarak Londra'da St Paul Katedrali'ne astırmıştır.^[2] :

Kedi, fare ve bizim köpek Lovell İngiltere'yi bir yaban domuzunun hükmü altında yönetmekteler.

III. Richard döneminde toplanan tek İngiltere Parlamentosu toplantılarını Ocak-Mart 1484'de yaptı. Bu parlamento Richard'ın yapmayı teklif ettiği reformları, özellikle ticareti korumak için; halk tarafından sevilmeyen bazı vergileri kaldırmak ve devletin hukuk sisteminde yapılacak bazı reformlar bu parlamentodan pek az bir muhalefetle geçti. Parlamento'dan aynı zamanda Richard'ın yeğenlerinden devlet iktidaranı eline geçirmesini aklamak için yeğenlerin Vİ. Edward'ın gerçek oğulları değil de gayri meşru olduklarını ilan edilmesini teyit eden ve bu nedenle Richard'ın meşru olarak İngiltere tahtına geldiğini kabul eden Titulus Regius adli bir kanunu da kabul etti.^[2]

Kendine en çok muhalefet gösteren tenkitçi kritikler bile III. Richard'ın devlet idaresinin enerjetik ve becerklı olduğunu kabul etmekteydiler. Fakat III. Richard'ın hükümet döneminde kendinden önce kral olan kardeşi İV. Edward'ın İskoçya'ya yaptığı gayet başarısız askeri seferlerden dolayı boşalmış olan İngiltere devlt hazinesi devamlı tamtakır boş kalmış ve bu da Richard'ın politikalarına bir sınır getirmişti.^[2]

III. Richard'ın hüküm döneminde, önce yapılan birkaç önemsiz çarpışmadan sonra, İskoçya Kralı I. James ile bir ateşkes barış anlaşması imzalandı.

III. Richard'ın dışişleri politikasının ana hedefi Henry Tudor tarafından ortaya çıkabilecek tehditleri ortadan kaldırmaktı. Bu nedenle III. Richard 1484 yılı başlarında Richard Manş Denizi üzerinde, özellikle Bretonya kıyılarında, İngiltere asıllı korsanların faaliyetlerini artırmalarını teşvik etti. Bu tehdit ile Henry Tudor'un sığındığı Brotenya Düküne baskı yapıp, korsan faaliyetlerinin azaltılması karşılığında, Henry Tudor'u kendine teslim edeceğini düşünmekte idi. Gerçekten de II. Francois Henry Tudor'u Richard'a teslim etmeye hazırlanmakta idi. Fakat Eylül'de Henry Tudor Brotenya'dan ayrılıp Fransa'ya sığındı. Bu sırada Fransa, çocuk yaşta olan VIII. Charles'ın taht naibi olarak Pierre de Beaujeu ve karısı Anne Fransalı tarafından yönetilmekte idi. Bundan sonra İngiltere'nin önemli kişilerinden İngiltere ve Richard'ı geride bırakıp Fransa'ya Henry Tudor'a katılmak için geçenlerin sayısı gittikçe artmaya başladı.^[2]

Mart/Nisan 1484'de Richard ve karısı Anne ile tek çocuğu olan ve Galler Prensi unvanı ile veliaht olan Edward Middlehamlı öldü ve bu ailesine büyük üzüntü vesilesi oldu. Richard'ın karısı Anne de çok geçmeden 16 Mart 1495'de vefat etti. Richard'ın varisinın kim olacağı gayet problemli olmaya başladı. İngiltere sarayında, asiller ve yüksek idareciler arasında Kral Richard'ın yeni bir varis bulmak için yeğeni Elizabeth Yorklu ile evlenmek istediği ve bu evliliği yapabilmek için karısı Anne'i zehirlettiği söylentileri yayılmaya başladı. Richard'ın bu dedikoduları önlemek için bir açıklama yapmaya hazırlandığı bildirilmektedir.^[2].

Bosworth Muharebesi ve öldürülmesi

Henry Tudor aylarca süren hazırlıktan sonra 7 Ağustos'da Galler sahilinde Britanya adasına karaya çıktı. Bu çıkartmanın haberi Kral Richard'a dört gün sonra ulaştı ve Richard hiç vakit kaybetmeden ordusunu topladı ve onun üzerine doğru Londra'dan yürüyüşe geçti. Henry Tudor da ordusu ile adanın içlerine doğru yürüyüşe geçmiş ve Doğu Midlands yöresine gelmişti. İki ordu 22 Ağustos'da Doğu Midlands bölgesinde Leicestershire'da bulunan Market Bosworth köyünün güneyinde tarlalık savaş meydanın olan (Bosworth Field)'de karşı karşıya geldiler. İki ordunun birbirlerine giriştiği çarpışmaya Bosworth Muharebesi adı verilmektedir. Bu muharebenin sonucu İngiltere ülkesi için çok önemli olmakla beraber muharabenin nasıl geliştiğine dair çok az sayıda belge bulunmaktadır. Bu az sayıda belgelerin hepsi II. Richard'ın savaş meydanında gösterdiği cesareti bildirmekte hemfikirdirler. İki ordunun karmaşık bir şekilde birbirne giriştiği sırada Richard bu kargaşalığı ortadan kaldırmak için Henry'ye karşı gayet iyi tam hedefe doğru bir saldırı düzenleyip ordusuna komuta etmiştir. Muharebenin karar verici anı bu saldırıda geride kalmış olan Lord Stanley'in Kral Richard'a ihanet edip onun Henry'ye doğru saldırısı sırasında Henry tarafına geçmesidir. Bu nedenle Kral Richard hem arkasından hem önünden kendi emri altindaki birliğini savunması gerekmiştir ve hem ön ve hem arkadan iki taraftan askeri hücuma maruz kalmıştır. Bu nedenle Kral Richard'ın şahsi muhafızları öldürülmüş ve komuta ettiği askeri birlikler dağılmış; askerleri disiplinsizce kaçmaya başlamışlar ve ordusu tamamiyle ortadan kalkmıştır. III. Richard böylece Bosworth Muharebesi'ni kaybetmiştir. Yalnız kalan III. Richard savaş meydanında öldürülmüştür.

Muharebede galip gelen Henry Tudor o akşama doğru VII. Henry adını alarak kendini İngiltere Kralı olarak ilan etmiştir. Öldürülmüş kral III. Richard'ın cesedi ertesi gün bir at sırtında çıplak olarak Leicester şehrine kadar yolda herkese teşhir edilerek taşınmıştır ve bu şehirde de bir müddet teşhir edilmiştir. Sonra da cesed bir Fransiken manastırının şapelinde gömülmüştür. Bu muharebe ile İngiltere'de büyük bir iç savaş olan Güller Savaşı sona ermiştir.

Bu muharebeden birkaç yıl sonra 1494 veya 1495'de kral VI. Henry III. Richard'ın bu şapeldeki mezarı üzerine bir anıtasal mezar taşı koydurmuştur. Fakat VIII. Henry'nin Angilikan Protestan dinini İngiltere'ye getirmesi ile 1536 ile 1541 döneminde İngiltere'de manastırlar ilga edilmiş ve kapatılmışlardır. Bu dönemde Leicester'de Kral Richard'ın mezarının bulunduğu Fransiken manastırı ve şapeli de kapatılmıştır. Manastır şapelindeki Kral Richard'ın anıtsal mezarı yıkılıp ve mezarın yeri bile kaybolmuştur. Şehirde bu manastırın bulunduğu mevki Grayfriars adı ile park haline gelmiştir. Şapel bu parkda St Nicholas Kilisesi olarak yerel halka açık bir kilise olmuştur.^[2]

III. Richard'ın kalıntılarının bulunması, araştırmalar ve yeniden gömülme

Modern harita üzerinde Leicester'de Greyfriars Kilisesi. Kırmızı çizgiler kilise ve siyah nokta III. Richard'ın kalıntısı mevkii.

III. Richard'in 2014'te Leicester Katedrali'nde yeniden gömülme mezarı ve mezartaşı

Tarihçiler uzun bir zamandır Kral Richard'ın cesedinin Leicester'de bulunan ve 16. yüzyılda kapatılıp ve yıkılan bir manastırın şapelinde gömülü olduğunu bilmekteydiler. Bu manastır kapatılıp yıkıldıktan sonra bulunduğu yere Grayfriars (gri manastır) adı verilmiş ve manastır şapeli St Nicholas semt kilisesi olmuştur. Sonra bu kilise de yıkılmış ve 20. yüzyıl başlarında bu kilisenin bulunduğu arazi çimento ve asfaltla kaplanıp bir otopark yapılmıştı. Ağustos 2012'de Leicester Üniversitesi'ne bağlı olan arkeologlar, eski şapelin nerede bulunduğu hakkında araştırmalar yaptıktan sonra, bu şapelin bulunduğu düşünülen mevkilerde otopark üzerine kazılara başlamışlardır. Bu kazı sonucu olarak manastır şapeli-kilisesinin yeri iyice tespit edilmiş ve eski kilisesinin koro mevkinde bulunan bir mezarda bir iskelet kazılıp ortaya çıkartılmıştır. Bu iskelet üzerinde önce antromorfik analizler yapılmıştır. 12 Eylül'de kemikler analizi sonucu olarak bu iskeletin büyük olasılıkla III. Richard'a ait olduğu yayınlanmıştır.^[6] Buna kanıt olarak bu iskeletin 30 yaşlarında bir erkeğe ait olduğu; bu kişinin genç yaşlarında ciddi (skoliosis adlı) bir kemik hastalığı geçirmiş olduğu ve ve bu nedenle bel kemiğinin doğru olmayıp bir omzunun diğerinden yüksek olduğu; bel kemiğine bir ok saplanmış ve kafatasına (kılıç ve kama ile yapılan) birkaç sivri savaş aleti darbelerinden (10 tane büyük kafatası yarası; 1 tane yanak kemiği yarası, 1 tane alt çene kemiği yarası ve birkaç kafatasına altındaki kemiklerin kesilme yarası) bulunduğu ve kafatasının alt kısmında ayrıca bir teber darbesi ile yapılmış öldürücü kesilme bulunduğu görülmüştür. Ayrıca bir kaburga kemiği üzerinde nispeten önemsiz yara ve kalça kemiğine ölümden sonra yapılan gayet derin sonra sivri bir alet yarası bulunduğu da tespit edilmiştir.

Bunlardan şu sonuçlar çıkartılmıştır: 32 yaşında savaş alanında ölen III. Richard'ın gençliğinde bir kemik hastalığı sonunda kambur olduğu bilinmektedir.^[7]. Belkemiğine bir ok saplanması; başına kama ve kılıç darbeleri ile ölümcül yaralandığı ve başına kılıç ve teber vurulması ile öldürüldüğü bu sonuçlarla açıkça öğrenilmiştir. Adli tıp patalojistler ölümünün kafatasına vurulan sivri savaş aletleri ile öldüğü ve bir teberin kafatasını yarıp bu darbe ile kafatası kemiklerinin ayrılıp beyninin açıkta olduğunu bildirmişlerdir. Ok yarasının ve kaburga kemikleri yaralarının nispeten daha ciddi olmadığı ve kalçasındaki derin yaranın ise cesedinin at üzerine yüzüstü konulup Leicester'e getirilmekte iken yapıldığı bildirilmiştir.^[8]

III. Richard Leicester'de bir otopark zemini altında bulunan kemikleri 26 Mart 2014'te İngiltere'ye göre bir mütevazı törenle Leicester Katedrali içinde bir mezara gömülmüş ve üzerine katedralin tabanı ile hemzemin bir mezartaşı konulmuştur.

III. Richard'ın soyağacı

Armaları

Gloucester Dükü olarak Richard'ın arması üstü dört parçaya bölünmüş bir kalkandır ve bunun üstünde üst sağ ve alt sol dörtte birde üst üste üç aslandan oluşan İngiltere Kraliyet sembolü ve üst sol ve alt sağ tarafta üç Fransa Kraliyet sembolü "stilize zambak (Fleur de Lys)" göstermektedir. Kral olarak arması ise o zamanın İngiltere Krallığı armasıdır.

Resmi sloganı 'Loyaulte me lie (Sadakat beni bağlar) idi. Şahsi sembolik hayvanı bir "beyaz yabandomuzu"'dur.

• 
  Gloucester Dükü olarak kalkan şekilli arması
• 
  İngiltere Kralı olarak İngiltere Krallığı arması

Ayrıca bakınız

• III. Richard (oyun)
• III. Richard (film, 1955)

Kaynakça

1. "Richard III dig: DNA confirms bones are king" ((İngilizce)). BBC News. 2013. 17 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150817171602/http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-leicestershire-21063882. 
2. Mairey, Aude (2011) Richard III Londra:Ellipses, İŞBN: 978-2-7298-67843. (İngilizce)
3. Ross, C.D., Richard III, London 1981, p.6
4. Prens Edward Westminsterli'nin ölümünün nasıl olduğu İngiltere Güller Savaşı tarihçileri arasında tartışmalıdır. Bir küçük grup (Tudor döneminde 3 tarihçi ve ünlü İngiliz tiyatro oyunu yazarı William Shakespeare V. Henry 3. Bölüm adlı oyununda Perde V, Sahne 5'de Edward Westminsterli'nin Yorklu Kral IV. Edward'ın huzuruna getirildiğini; kral IV. Edward'ın ona gayet iyi davrandığını ve ona "neden kendisine karşı isyan ettiğini" sorduğunu bildirirler. Prens Edward'ın buna cevabı krala meydan okur şekilde "Babamın bana mirasını tekrar geri almak için buraya geldim" olması üzerine Yorklu kral IV. Edward'ın ona kızıp zırhlı eldivenle kaplı eli ile Edward Westminsterli'nin yüzüne bir tokat attığı ve bundan sonra da kral IV . Edward'in maiyetinde bulunan kardeşleri Gloucester Dükü Richard ve ağabeyi Clarance Dükü George ile Prens Edward'a kılıçları ile saldırıp onu öldürdükleri bildirmektedir.
5. Gerçekten Anne Beauchamp kendinin varisi olan iki kızının ölmesinden sonra bile yaşamıştır.
6. articles/scoliosis.htm "Scoliosis & Richard III" ((İngilizce)). Archaeology.co.uk. 12 Eylül 2012. http://www.archaeology.co.uk/ articles/scoliosis.htm. 
7. "Richard III: The twisted bones that reveal a king" ((İngilizce)). BBC England. 4 Şubat 2013. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151106131540/http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-leicestershire-21282241. .
8. richardiii/science/ osteologyskull.html "Skull" ((İngilizce)). 2012. http://www.le.ac.uk/ richardiii/science/ osteologyskull.html. 

Dış bağlantılar

• Britanya Krallığı resmi websitesinde "Richard III" (r. 1483-1485) maddesi (İngilizce)
• Mairey, Aude (2011) Richard III Londra:Ellipses, ISBN 978-2-7298-67843. (İngilizce)

III. Richard York Hanedanı Plantagenet Hanedanı alt dalı Doğumu: 28 Ocak 1457 Ölümü: 22 Ağustos 1485
Resmî unvanlar
Önce gelen: V. Edward	İngiltere Kralı 26 Haziran 1483 – 22 Ağustos 1485	Sonra gelen: VII. Henry