Kısa çizgi

- Kısa çizgi
kesme işareti ’  ' ayraçlar [ ]  ( )  { }  ⟨ ⟩ iki nokta : virgül , kısa çizgi - uzun çizgi — üç nokta …  ...  . . . ünlem işareti ! nokta . soru işareti ? tırnak işareti “ ” tek tırnak işareti ‘ ’ noktalı virgül ; eğik çizgi / boşluk ␣ Diğer Tipografik İşaretler ve işareti & yıldız işareti * kuyruklu a @ ters eğik çizgi \ madde işareti • düzeltme işareti ˆ derece ° denden işareti ″ ters ünlem işareti ¡ ters soru işareti ¿ kare işareti # yüzde işareti % paragraf işareti ¶ türev işareti ′ çengel işareti § tilde ~ alt çizgi _ Fikrî mülkiyet telif hakkı simgesi © tescilli marka simgesi ® marka simgesi ™ Para birimi simgeleri $ € ₺ Ayrıca bakınız Diyakritik işaretler

Tire ya da kısa çizgi (-); bir noktalama işareti. Tire sözcüğü Türkçeye Fransızca tiret'ten geçmiştir.

Kullanım

Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonunda kullanılır. Bu tür kullanımda sözcükler heceler arasından bölünür:

• Yoksa kimseciklerin oturmadığı kanepelerde bu saatte pek başıboş-

lar mı oturur? (Sait Faik Abasıyanık)

UYARI: Satır sonundaki bileşik sözcükler iki kelime arasından değil, okunuşa göre heceler arasından bölünür:^[1]

• ba- şöğretmen, il- kokul, Os- manoğlu

UYARI: Satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz, gerekirse farklı bir heceden sonra bölünür:^[1]

• u- çurtma (yanlış), uçurt- ma (doğru)
• müdafa- a (yanlış), müda- faa (doğru)

UYARI: Satır sonunda kesme işareti (') varsa ayrıyeten tire işareti kullanılmaz:^[1]

• Edirne'

den...

NOT: Satır sonunda tire kullanımının sayfa düzeni ve kağıt tasarrufu gibi avantajları olmakla birlikte, bilgisayarda yazılan metinlerde sayfa düzeni ve sözcük aralığı otomatik olarak ayarlandığı için, satır sonunda tire kullanımı gitgide azalmaktadır.

Kısa çizgi bir cümledeki ara sözleri ve ara cümleleri (parantez cümlelerini) ayırmak için paranteze benzer şekilde kullanılabilir. Bu kullanımda ilk sözcüğe ve son sözcüğe bitişik yazılır:

• Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yolun ağzında durmuştu. (Ömer Seyfettin)

Dilbilgisinde kökleri ve ekleri ayırarak vurgulamak için kullanılır:

• a-lış, du-rak, gör-gü-süz-lük

Fiil, kök ve gövdelerini göstermek için fiilden sonra kullanılır:

• al-, dur-, gör-, ver-; başar-, kana-, okut-, taşla-, yazdır-

Ekleri gösterirken ekin başına konur:

• -den, -lık, -ış, -ak

Heceleri göstermek için kullanılır:

• a-raş-tır-ma, bi-le-zik, du-ruş-ma, ku-yum-cu-luk, ya-zar-lık, prog-ram

Kelimeler ve rakamlar arasında "-den -e kadar, ve, ile, ila, arasında" anlamları vermek için kullanılır. Bu tür kullanımda ilgili sözcük ve rakamlara bitişik yazılır.^[2][3]

• Türkçe-Almanca Sözlük, saat 09.30-10.30 arası, 1914-1918, Ural-Altay dil ailesi, Manas Destanı’nda soy-dil-din üçgeni

Matematikte çıkarma (eksi) işareti olarak ve sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:

• 50-20 = 30, -10 °C

Eski harfli metinlerin yeni yazıya aktarılmasında Arapça ve Farsça kurallara göre yapılmış tamlamaların, bileşik ve türemiş kelimelerin öğelerini ayırmak için kullanılır:

• dârü'l-fünûn, resm-i geçit, resm-i kabûl, Cemiyet-i Akvâm, Hâkimiyet-i Milliye, Servet-i Fünûn, hokka-bâz, âteş-perest, menfaat-perest, bî-bedel, nâ-mağlûb, fî-sebîlillâh, min-tarafillâh, bilâ-ücret

Kaynaklar

Genel

• Kısa çizgi (-), Dilimiz.com
• Yazım Kuralları, Türk Dil Kurumu
• Güncel Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu

Dipnot

1. Hece Yapısı ve Satır Sonunda Hecelerin Bölünmesi Türk Dil Kurumu. Erişim: 25 Ocak 2015
2. Noktalama İşaretleri Türk Dil Kurumu. Erişim: 1 Şubat 2015
3. Editör Yard. Doç. Dr. Hülya Pilancı Türk Dili s 112. Anadolu Üniversitesi Yayınları. İkinci baskı. Eskişehir. 2004

Ayrıca bakınız

• Uzun çizgi