Mehmet Hasan Hacınski

Mehmet Hasan Hacınski
Birinci Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı
Görev süresi 28 Mayıs 1918 - 6 Ekim 1918
Yerine geldiği	Makam ihdas olundu
Yerine gelen	Alimerdan Topçubaşov
Üçüncü Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Maliye Bakanı
Görev süresi 6 Ekim 1918 - 26 Aralık 1918
Yerine geldiği	Abdülali Bey Emircanov
Yerine gelen	I. Protasov[1]
Beşinci Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti İçişleri Bakanı
Görev süresi 22 Aralık 1919 - 15 Şubat 1920
Yerine geldiği	Nesib Bey Yusufbeyli
Yerine gelen	Mustafa Bey Vekilov
Son Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Başbakanı
Görev süresi 30 Mart 1920 - 28 Nisan 1920
Yerine geldiği	Nesib Bey Yusufbeyli
Yerine gelen	Yeni devlet
Kişisel bilgiler
Doğum	Mehmet Hasan Caferkuluoğlu Hacınski 3 Mart 1875 Bakü Guberniyası, Rus İmparatorluğu
Ölüm	8 Mart 1931 (56 yaşında) Tiflis, Gürcistan
Partisi	Müsavat Partisi Azerbaycan Komünist Partisi
Bitirdiği okul	Petersburg Teknoloji Enstitüsü
Mesleği	Mimar, politikacı

Mehmet Hasan Caferkuluoğlu Hacınski Azerice: Məmməd Həsən Cəfərqulu oğlu Hacınski; 1875-1931, Azeri mimar, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nde (ADC) içişleri, dışişleri ve maliye bakanlığı görevlerinde bulunmuş politikacı. Ayrıca ADC'nin son başbakanı.

3 Mart 1875 tarihinde Bakü'de dünyaya geldi. Orta öğrenimini Bakü Realny Mektebi'nde, üniversite eğitimini ise Petersburg Teknoloji Enstitüsü'nde, 1902'de tamamladı. Mezun olduktan sonra bir süre Azeri iş adamı Şemsi Esedullayev'e ait petrol rafinerilerinin yapımında çalışmış, sonrasında Bakü'ye dönmüştür. Burada Bakü Belediyesinin inşaat departmanının başına getirilmiş, Bakü'nün mimari gelişiminde önemli rol oynamıştır. Döneminde Bakü Bulvarı'nın (Deniz Kenarı Milli Parkı) yapımı 1911'de tamamlanmıştır. Belediye Meclisi Hacınski'nin girişimleriyle, yeni kentsel yatırımlar için 60,000 Rublelik bir ödenek ayırmıştır. Bakü sokak ve caddelerinin genişletilmesi hakkında bir kitap yayınlatmış ve dönemin önemli mimarlarından Adolf Eichler'e Bakü Kurtarıcı Kilisesi (Xilaskar kilsəsi) inşa ettirmiştir.^[2] 1913 yılında kısa bir süreliğine belediye yönetiminin başında da bulunmuştur.^[3]

1911 yılında illegal olarak kurulan Müslüman-demokrat Müsavat Partisi'ne üye oldu. 1917 Şubat Devrimi sonrası, Müsavat partisi legal faaliyete geçti. Himmet Gazetesi'nin kuruluşuna ve faaliyetlerine aktif olarak katıldı.^[4] 22 Mart 1917'de Milli Müslüman Konseyi geçici yönetim komitesi oluşturuldu. Hacınski Konseye başkan şeçildi. Kafkasya Müslümanlarının Bakü'de toplanan kurultayına, Mayıs ayında ise Rusya Müslümanlarının Moskova kongresine katılmış, Rus Parlamentosuna Azerbaycan'dan milletvekili seçilmiştir.

Hacınski 15 Kasım 1917'de Transkafkasya Ticaret ve Sanayi Komiserliği'nde komiser yardımcısı, 22 Nisan 1918'de kurulan Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nde ise Sanayi ve Ticaret Bakanı görevini icra etmiştir.

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti

28 Mayıs 1918 tarihinde ADC ilan edildi. Hacinski, Fetali Han Hoyski kabinesinde Dışişleri Bakanı olarak görevlendirildi ve bu görevi 6 Ekim 1918 tarihine kadar devam ettirdi. İkinci ADC hükümetinde de 15 Şubat 1920 tarihine kadar İçişleri Bakanlığı görevini yürüttü.^[3] 1918 senesinin Mart ayının sonunda, Bakü’de Rus-Ermeni Bolşevikleri ve Taşnaklar tarafından başlatılan saldırılarda binlerce Azeri hayatını kaybetmiş, benzer olaylar Şamahı, Kürdemir, Salyan, Guba, Lenkeran gibi illerde de yaşanmıştır. Genç hükümetin iç politikasında çözmesi gereken iki mühim mesele vardı. Birisi bağımsızlık meselesine tutumlarında İlhakçılar’ın (Azerbaycan’ın Osmanlı’ya birleşerek, onun bir vilayeti gibi yönetilmesini savunanlar) talep ve baskıları, bir diğeri Azerbaycan’ın resmi başkenti Bakü iken onun Rus-Ermeni birlikleri tarafından işgal altında olması ve onların geçici başkent olan Gence şehrine saldırı planlamaları. Gence’nin işgali ise bağımsızlığın sonu anlamına geliyordu. Sonuç olarak elinde hiçbir düzenli ordusu olmayan şura Osmanlı’dan yardım istedi. Milli Şuranın başkanı Mehmet Emin Resulzade ve dış işleri bakanı Hacınski 4 Haziran 1918 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile dostluk anlaşması imzaladılar. Bu anlaşma Azerbaycan Cumhuriyeti’nin milletlerarası arenada tanınması ve toprak bütününün müdafaası için çok önemli bir adımdı.^[5]

2 Nisan 1920'de ADC'nin yeni hükümetinin kurulması görevi Hacınski'ye verildi. Hacınski kabinesini oluşturmak için Azerbaycan Parlamentosu'na giren tüm parti ve fraksiyonların önderleri ve Bolşeviklerle de görüşmeler yapmıştır. Hacınski Bolşevikleri yeni bakanlar kurulunun bünyesine dahil ederek zaman kazanmak, Samur Köprüsü'nün kuzey tarafında bulunan XI. Kızıl Ordu'nun Bakü üzerine yürüyüşünü engellemeyi amaçlıyordu. Azerbaycan ordusunu acil olarak Bakü'ye getirmek istiyordu. Aynı yılın Mart ayında Azerbaycan ordusu Dağlık Karabağ'ı Taşnak işgalinden kurtarmak için gönderilmiş, henüz Bakü'ye dönmemişti.^[6] 22 Nisan 1922'de Bolşevikler Hacinski'nin teklifini reddettiler. Durumu meclis vekili Mehmet Yusuf Caferov'a bildiren Hacinski, Müsavat Partisi'niden istifa ederek Bolşeviklere katıldı. 28 Nisan 1920 tarihinde Kızıl Ordu'nun işgali sonucunda, ADC'nin varlığı son buldu.^[3]

Sovyet Azerbaycanı

Hacinski Sovyet yönetiminde, Azerbaycan Tarım Konseyinde çalıştı. 1923 yılında Transkafkasya Devlet Planlama komitesinde başkan yardımcısı olarak görev aldı. Sonrasında Lavrenti Beriya'nın emri ile tutuklandı. Hapishanede işkencelere maruz kalan Hacinski, 9 Şubat 1931'de, Tiflis'te hapisteyken hayatını kaybetti.^[3][4]

Kaynak

1. "Ministry of Finance of Republic of Azerbaijan. History of the ministry". http://www.maliyye.gov.az/index_en.jsp. Erişim tarihi: 2010-11-08. 
2. Fuad Akhundov (Summer 2000). "Seaside Boulevard. A Glimpse Back Through History". Azerbaijan International. s. 36–39. http://azer.com/aiweb/categories/magazine/82_folder/82_articles/82_boulevard.html. Erişim tarihi: 2010-07-12. 
3. "Ministers of Foreign Affairs of Azerbaijan. Mammad Hasan Hajinski". http://mfa.gov.az/index.php?option=com_content&task=view&id=16&Itemid=29. Erişim tarihi: 2010-07-12. 
4. "Presidential Library. Mammad Hasan Hajinski". ss. 68. http://www.elibrary.az/docs/azerbaijan/rus/gl8.pdf. Erişim tarihi: 2010-07-12. 
5. Atakhan Pashayev (Winter 2005). "Perspective - Nariman Narimanov. Early Years of Bolsheviks - Wrong Direction". Azerbaijan International. s. 36–39. http://azer.com/aiweb/categories/magazine/ai134_folder/134_articles/134_narimanov_wrong.html. Erişim tarihi: 2010-07-12. 
6. Eastern Europe, Russia and Central Asia 2003, Volume 2003. United Kingdom: Europa Publications. 2002. s. 105. ISBN 1-85743-137-5. https://books.google.com/books?id=EPP3ti4hysUC&pg=PA105&lpg=PA105&dq=mammad+hasan+hajinski&source=bl&ots=pqnNmdOzUX&sig=FwQBYbt6eNumj3EbOLTvRKpOlts&hl=en&ei=Pa06TPXfFozanAe_4Lz2Aw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CC8Q6AEwBzgK#v=onepage&q=mammad%20hasan%20hajinski&f=false. Erişim tarihi: July 12, 2010.