Memlûkler

1810'da çizilmiş bir Memlûk süvarisi resmi.

Memlûkler (Arapça: مملوك mamlūk, çoğ: مماليك mamālīk), İslam dünyasındaki hükümdara bağlı köle sınıf kökenli askerler. Memlûkler bir nevi profesyonel asker olarak İslam toplumuna girmişler ve zamanla güçlenerek iktidarı ele geçirebilecek bir konuma dahi gelen oligarşik bir topluluk olmuşlardır.[1]

Memlûk sözcüğü Arapça "me-le-ke" fiil kökünden türetilmiş, çoğulu "memlûkun" veya "memâlik" olup, "efendisinin buyruğu altındaki köle" anlamına gelmektedir. Genelde memlûk sözcüğü 9. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İslam dünyasında faaliyet göstermiş beyaz köle kökenli askerleri tanımlamak için kullanılmıştır. Bu bağlamda memlûk sözcüğü: "çeşitli hükümdar veya devlet idarecilerinin muhafız birliklerinde görev yapan, hususî, içtimaî ve hukukî konumu olan asker" anlamına gelir.[2]

Memlûkler'in çoğu başta Kuman-Kıpçaklar olmak üzere Türk halklarından oluşuyordu. Ayrıca Çerkes ve Gürcü kökenli memlûkler de bulunmaktaydı.[3][4] Bunların dışında balkan kökenli (Sırp, Yunan ve Güney Slavları) memlûkler olduğu da bilinmektedir.[5][6] Beyaz tenli olmayanların Memlûk olma şansı yoktu. Habeş, Batı Afrikalı, Hint ve diğer benzerleri, Memlûk hiyerarşisine ancak hadımlık (haremağalık) yoluyla girmişlerdir. Bunlar da Memlûk toplumunun bir kısmını oluşturmuşlardır.[7] Eyyubi zamanında Mısır'daki memlûklerin çoğunu oluşturanlar Kıpçaklar idi.[8]

Memlûklerin diğer kölelerden farkları

Üç memlûk
Kahire'deki Memlûk mezarları.(Michel Benoist, 2005)
Halep'ten bir Memlük
Kahire'deki Memlûk mezarları. (Pascal Sebah, 1880-1886)

Memlûk adayları köle olarak satın alınırlardı. Ama, hem satın alanlar, hem de satanlar ile bu satışa konu olan kişiler bilirlerdi ki, askeri okul eğitiminden sonra, mevcut kölelik statüsü değişecektir. Böylece Memlûkler, ileride kaderlerini çizebiliyorlardı. Oysa, diğer kölelerin özgürlüklerini elde etme konusunda kesin bir şansları yoktu. Onların özgürlüklerini kazanmaları için efendilerinin ya onları azat etmesi ya da yakınlarının onları bularak fidye ödemesi gerekiyordu.[9]

İkinci olarak, askeri okula katılan Memlûk adayı köleler, diğer köleler gibi olumsuz barınma ve beslenme koşullarıyla karşılaşmazlardı. Memlûk adaylarından ileride usta bir asker olmaları beklenildiği için, ihtiyaçları ideal koşullarda karşılanmaktaydı.[9] Üçüncü olarak, toplumsal statü bakımından köleler, özgürlükten yoksun olarak, her türlü ağır işlerde çalıştırılırlardı. Toplumda hor ve hakir görülen, pazarlarda ikinci sınıf insanlar olarak alınıp satılabilen insanlar olarak algılanırlardı. Memlûk adayı köleler de başlangıçta böyle pazarlarda alınıp satılsa da, Memlûk adayı olarak yetiştirildikten sonra azat ediliyordu. Memlûk sistemine giren bir Memlûk, sosyal statü bakımından en üst sınıfta yer alıyordu.[10] Oysa normal köleler, toplumun en alt sınıfında bulunuyorlardı.

Dördüncü olarak, Memlûkler hukuk bakımından da kölelerden üstünlerdi. Özgür bir fert olarak hareket eden Memlûk, kendi iradesiyle evlenebilirdi. Fakat, köle statüsünde olanlar için bu durum, efendisinin izniyle mümkündü. Bir Memlûkün çocuğu hür doğarken, kölenin çocuğu da köle olarak doğmaktaydı. Beşinci olarak Memlûklerin mülk edinebilme hakkı varken, kölelerin böyle bir hakkı yoktu. Son olarak, kanun önünde de Memlûklerin üstünlüğü bulunmaktaydı.

Tarihte Memlûkler tarafından kurulmuş devlet olarak şunlar sayılabilmektedir:

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Hakkı Dursun Yıldız (2000) (Türkçe). İslamiyet ve Türkler. İstanbul: Yeni Zamanlar Dağıtım. s. sf. 80-86. ISBN 975-8414-14-3.
  2. ↑ A.J. Wensinck, “Memluk”, İ.A./VII, s.688; K.Yaşar Kopraman, “Mısır Memlukleri”, Türkler/V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.99.
  3. ↑ McGregor, Andrew James (2006). A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War. Greenwood Publishing Group. p. 15. ISBN 9780275986018. "By the late fourteenth century Circassians from the north Caucasus region had become the majority in the Mamluk ranks."
  4. ↑ Relations of the Georgian Mamluks of Egypt with Their Homeland in the Last Decades of the Eighteenth Century. Daniel Crecelius and Gotcha Djaparidze. Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 45, No. 3 (2002), pp. 320—341. ISSN 0022-4995.
  5. ↑ István Vásáry (2005) Cuman and Tatars, Cambridge University Press.
  6. ↑ T. Pavlidis, A Concise History of the Middle East, Chapter 11: Turks and Byzantine Decline, 2011
  7. ↑ Şablon:Kitap belirt
  8. ↑ Isichei, Elizabeth (1997). A History of African Societies to 1870. Cambridge University Press. s. 192. http://books.google.com/books?id=3C2tzBSAp3MC&pg=PA192&dq=mamluks+kipchak+turks&lr=&hl=en. Erişim tarihi: 2008-11-08.
  9. 1 2 Daniel Pipes (1988) (İngilizce). Slave Soldiers and Islam: The Genesis of a Military System. Şikago. s. sf. 10.
  10. ↑ Daniel Pipes, a.g.e., s.17

Şablon:Isichei, Elizabeth (1997). A History of African Societies to 1870. Cambridge University Press. pp. 192. Retrieved 2008-11-08.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/8/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.