Etiyopya
| Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti | |||||
| |||||
| Ulusal marş: Wädäfit Gäsgeshi Wudd Ennate Ityop’ya | |||||
.svg.png) | |||||
| Başkent | Addis Ababa | ||||
| Resmî dil | Amharca | ||||
| Yönetim biçimi -Cumhurbaşkanı -Başbakan (Vekaleten) |
Federal cumhuriyet 1 Mulatu Teshome Hailemariam Desalegn | ||||
| Kuruluş - Geleneksel tarih - Dʿmt Krallığı - Aksum Krallığı |
M. Ö. 980 M. Ö. 8. yüzyıl M. Ö. 1. yüzyıl | ||||
| Yüzölçümü - Toplam - Su (%) |
1.104.300 km² (27.) 0.7 | ||||
| Nüfus - 2014 tahmini - - Yoğunluk |
96.633.458 (13. 2) 70/km² (123.) | ||||
| GSMH (SAGP) - Toplam - Kişi başına |
2008 tahmini 95,122 milar $ (60.) 1370 $ (162.) | ||||
| İGE (2008) | 0.503 (metot) (145.) | ||||
| Para birimi | Birr (ETB) | ||||
| Saat dilimi - Yaz saati (DST) |
EAT (UTC+3) 3 takip edilmemektedir (UTC+3) | ||||
| İnternet alan adı | .et | ||||
| Telefon kodu | +251 | ||||
| 1 Devrimci Demokratik Halk Cephesi önderliğinde egemen tek partili bir yönetim sisteme sahiptir. 2 Sıralama Birleşmiş Milletler 2005 nüfus tahminlerine göre hesaplanmıştır. 3 Ülkede saat güneşin doğuşuna göre hesaplanır. | |||||
Etiyopya veya Etyopya, resmî adıyla Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti (Amharca: Ityopp'ya Federalawi Demokrasiyawi Ripeblik) Afrika Boynuzu' nda yer alan büyük bir Doğu Afrika ülkesi. Ülkenin başkenti yerel dilde "yeni çiçek" anlamına gelen Addis Ababa'dır. Sudan, Güney Sudan, Eritre, Cibuti, Somali, Kenya ve Etiyopya'nın komşularıdır. Afrika kıtasının ikinci en kalabalık ülkesidir.
Etiyopya, Avrupalı sömürge güçlerini yenen ve bağımsız bir ülke olarak egemenliğini koruyabilen iki Afrika ülkesinden biridir (diğeri Liberya). 1945 yılında Birleşmiş Milletler'e üye olarak ilk bağımsız Afrika ülkesi oldu. Ülkenin Kızıldeniz boyunca uzanan sahil bölgesinin, 1993'te yapılan bir halk oylaması sonucunda Eritre adıyla bağımsızlığını ilan etmesi Etiyopya'nın Kızıldeniz ile olan bağlantısının kesilmesine ve ülkenin bir kara devletine dönüşmesine neden olmuştur.
Tarih
Daha çok Habeşistan (Köleler Ülkesi) ismiyle bilinen Etiyopya, tarihte bilinen en eski medeniyetlerdendir. Kuruluşunu MÖ 13. yüzyıla kadar götürebileceğimiz Etiyopya devleti, 1936-1941 arasındaki Mussolini İtalya'sının istila ve işgal hareketini saymazsak, tarihi boyunca bağımsızlığını koruyabilmiş ve Afrika Kıtası'nın bazı Avrupa devletlerince sömürge yapılamamış tek ülkesidir. 1960-1990 yılları arası ülkedeki Eritre sorunu nedeniyle çatışmalı ve gerginliklerle geçirilmiştir.
Bilim adamları tarafından Afar bölgesinde yapılan arkeolojik kazılarda 3 milyon yıllık insan iskeleti kalıntılarına rastlanılması, tarihi çağların başlamasından çok önceleri bile bölgenin, insan toplulukları için bir yaşam sahası olarak kullanıldığını gösterir. Etiyopya'dan bahseden ilk tarihi belgeleri yaklaşık M.Ö. 5000 yılına kadar götürebilmek mümkündür. İlk Çağ'da kuzeydeki Mısır Krallığının yöneticisi olan Firavunların altın, fildişi, tütsü ve köle aramak üzere Kızıldeniz kıyılarını takip ederek bu bölgeye geldikleri sanılmaktadır. Etiyopya topraklarında modern anlamda ilk kurulan devlet MÖ 8. yüzyılda ortaya çıkan D'mt Krallığıdır. D'mt Krallığı'nın MÖ 1. yüzyılda çöküşü ile beraber bölgede,yine aynı yüz yılda Aksum Krallığı ortaya çıktı. Aksum Krallığı zamanla güçlenerek sınırlarını Habeşistan dışında bugünkü Eritre, Cibuti, Sudan, Somali ve Arabistan yarımadasında yer alan Yemen'i içine alacak şekilde genişletti.
Coğrafya
Etiyopya yaklaşık 1,2 milyon kilometre karelik bir yüz ölçüme sahiptir. Kuzeyinde Eritre, Cibuti ve doğusunda Somali bulunurken, batıda Sudan, Güney Sudan ve güneyde Kenya komşu ülkelerdir. Etiyopya’nın denize sınırı yoktur. Ülkede birkaç sismik bölge olmasına rağmen aktif halde bulunan volkanlar yoktur. Dağlık bölgeler ülkenin kuzey kesimlerinde yer almaktadır (4500 metre yüksekliğe sahip Ras Dashen'in bulunduğu Semien Dağları). Orta bölgelerdeki yüksek alanlarda 4300 metreden daha yüksek olan Batu ve Karra Dağlarının olduğu ikinci dağlık alan bulunmaktadır.
Etiyopya yüksekliği 2000 ve 3000 metreler arasında değişen yüksek bir platoya sahiptir. Ülkenin kuzey doğusundan başlayan ve merkezden güneybatıya doğru genişleyen Rift Vadisi ülkeyi iki parçaya ayırmaktadır. Rift Vadisi bölgesinde daha çok bölgenin güney ve güneybatısında birçok göller bulunmaktadır. Etiyopya’da Abay olarak bilinen Nil Nehri ülkeyi kuzeybatıdan keserek ülkede yaklaşık 800 km'lik bir yol almaktadır. Etiyopya’daki en uzun iki nehir güneydoğu istikametinde akan ve yüksek bölgelerden düşük rakımlı bölgelere doğru ilerleyen Awash ve Wabishebelle nehirleridir. Ülkede 2 milyar MW hidroelektrik üretimini mümkün kılan birçok irili ufaklı nehir bulunmaktadır.
İdari bölümler
Etiyopya, etnik kökene dayalı 9 yönetim bölgesine ayrılmıştır. Bu bölgelerin yerel ismi kilildir. (çoğulu: kililoch). Bu bölgelerden ayrı 2 özel yönetimli şehir bölgesi de yönetim bölgeleri içinde sayılır (yıldızlı olanlar). Bu 11 bölge şunlardır:
- Addis Ababa*
- Afar
- Amhara
- Benishangul-Gumuz
- Dire Dawa*
Aksum bölgesindeki stel parkı - Gambela
- Harari
- Oromia
- Somali
- Güney Ulusları ve Halkları Bölgesi
- Tigray
| Bölge (ክልል/የከተማ አስተዳድር) | Yönetim Merkezi | Alan (km2) | Nüfus[1] | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ekim 1994 Nüfus sayımı | Mayıs 2007 Nüfus sayımı | Temmuz 2012 Tahmini | ||||
| Addis Ababa (አዲስ አበባ) | astedader | Addis Ababa | 526.99 | 2,100,031 | 2,738,248 | 3,041,002 |
| Afar (ዓፋር) | kilil | Semera | 72,052.78 | 1,051,641 | 1,411,092 | 1,602,995 |
| Amhara (አማራ) | kilil | Bahir Dar | 154,708.96 | 13,270,898 | 17,214,056 | 18,866,002 |
| Benishangul-Gumuz (ቤ/ጉሙዝ) | kilil | Asosa | 50,698.68 | 460,325 | 670,847 | 982,004 |
| Dire Dawa (ድሬዳዋ) | astedader | Dire Dawa | 1,558.61 | 248,549 | 342,827 | 387,000 |
| Gambela (ጋምቤላ) | kilil | Gambela | 29,782.82 | 162,271 | 306,916 | 385,997 |
| Harari (ሐረሪ) | kilil | Harar | 333.94 | 130,691 | 183,344 | 210,000 |
| Oromia (ኦሮምያ) | kilil | Finfinne | 284,538 | 18,465,449 | 27,158,471 | 31,294,992 |
| Somali (ሶማሌ) | kilil | Jijiga | 279,252.00 | 3,144,963 | 4,439,147 | 5,148,989 |
| Güney Ulusları ve Halkları Bölgesi (ደቡብ ብ/ብ/ሕ) | kilil | Hawassa | 105,887.18 | 10,377,028 | 15,042,531 | 17,359,008 |
| Tigray (ትግራይ) | kilil | Mekelle | 41,410 | 3,134,470 | 4,314,456 | 4,929,999 |
| Özel Numaralandırılmış Bölgeler | Adame | 96,570 | 112,999 | |||
| Toplam | 1,127,127.00 | 51,766,239 | 73,918,505 | 84,320,987 | ||
Ekonomi
1990'lı yılların başından itibaren Etiyopya serbest pazar ekonomisine dayalı stratejiler izlemiş ve yapısal reformlar başlatmıştır. Bu çerçevede, iç fiyatların yeniden düzenlenmesi, dış ticaret liberalizasyonu, devlet işletmelerinin özelleştirilmesi, iç ve dış özel yatırımların desteklenmesi ve özel sektörün geliştirilmesi hükümetin öncelikleri arasında yer almıştır.
Hükümet yollar, elektrik santralleri ve telekomünikasyon gibi ülkenin altyapısını idame ve geliştirme için yoğun bir yatırım sürecine girmiştir Bunun yanı sıra, hükümet kamu iktisadi kuruluşlarının özelleştirilmesi programını da devreye sokmuştur. Özelleştirme süreci her ne kadar yavaş olsa da hükümet son beş yıl içinde birçok küçük ve orta ölçekli kamu iktisadi kuruluşunu özelleştirmeyi başarmıştır.
Hükümet elektrik santralleri ve telekomünikasyon gibi sektörlerde yabancı yatırımların ülkeye gelmesine çalışmaktadır. Tarım kesimi, tekstil ve deri gibi tarıma dayalı sanayilerde ve turizm sektörünün gelişiminde yabancı sermayeye ihtiyaç duyulmaktadır.
Yabancı ve yerli sermaye yatırımlarını teşvik etmek amacıyla, 1992 yılında Yatırım Kanunu (Investment Code) yayınlanmış ve o zamandan günümüze kadar iki kere gözden geçirilmiştir. Bu dönem süresince, Madencilik ve İşgücü Kanunları da devreye konulmuştur.
Etiyopya’nın ekonomisi GSYİH'nın % 50'sini, ihracatının %90'ını ve istihdamının %80'ini içeren tarıma dayanmaktadır. Ekilebilen alanların yalnızca 1/5'i ekilip, biçilmekte ve bu alanlar yalnızca yağmur ile sulanmaktadır. Ancak, bölgeler, yağış miktarı açısından farklılık göstermektedir. Tarım kesimi sık sık ortaya çıkan kuraklık ve kötü tarımcılık uygulamalarından dolayı sıkıntı yaşamaktadır. Ayrıca, yiyecek yardımları söz konusudur.
2000'li yılların sonlarında tarımsal üretim önemli ölçüde artmıştır. Tarımsal üretimi artırmak ve yiyecek yeterliliğini çoğaltmak amacıyla çeşitli tedbir politikaları belirlenmiştir. Bu tedbirler arasında, kıtlığı erken uyarma sistemi, tarımsal hizmetleri artırmak ve gübrenin daha geniş alanlarda kullanımının sağlanması yer almaktadır.
Tarım üretiminin %80'ini tahıl, mısır, arpa, darı ve teff (bir tür tahıl ürünü) oluşturmaktadır.
Bakliyat ve yağlı tohumlar da önemli ölçüde üretilmektedir. Tahıl tamamen iç tüketimde kullanılmaktadır. Bakliyat ve yağlı tohumlar, daha az miktarda olmak üzere kavun gibi meyveler de komşu ülkelere ihraç edilmektedir.
Kahve, Etiyopya ekonomisi için son derece önemlidir. Tahminlere göre kahvenin Etiyopya’nın GSYİH'na katkısı %10 oranındadır. 15 milyon kişiden daha fazla bir nüfus (nüfusun %25'i) kahve sektöründen geçimini sağlamaktadır.
Etiyopya, Afrika’nın en fazla canlı hayvan varlığına sahiptir. Bunların (kedi,köpek,kuş,balık,somonbalığı, deri ve postları ülkenin önemli ihracat gelirini oluşturmaktadır.
İmalat sanayi GSYİH'nın %5'ini oluşturmaktadır. İmalat sanayinin büyük çoğunluğu devletin yönetimindedir. Ancak, özelleştirme faaliyetleri de başlamış bulunmaktadır. İmalat sanayi üretiminin %40'ından daha fazlasını gıda ve içecek, özellikle bitkisel yağ, un mamulleri ve bira oluşturmaktadır.
Tekstil sektörü, 19'u devlete, 14'ü ise özel sektöre ait olan tekstil ve konfeksiyon fabrikalarını ihtiva etmektedir. Anılan sektör, tüm imalat sanayi çalışanlarının yaklaşık %30'unu içermektedir.
Madencilik sektörünün, Etiyopya ekonomisi içinde önemi azdır. Kireçtaşı, kil, mermer üretimi oldukça fazladır. Ayrıca metalik olmayan mineral üretiminde ise büyük artış olmuştur. Diğer taraftan kömür, demir, tantal ve potasyum rezervlerinin olduğu tahmin edilmektedir.
Etiyopya toplumu
Etiyopya' da 80' in üzerinde etnik grup bulunmaktadır. Oromolar, Amharalar, Tigreler, Sidamolar, Shankellalar, Somalililer, Afarlar ve Gurageler Etiyopya topraklarında yaşayan belli başlı etnik topluluklardır. Bunlardan Oromalar yaklaşık %35 oranla Etiyopya'nın en kalabalık etnik grubunu oluştururlar.
Etiyopya toplumunda birkaç din görülmektedir. Nüfusun %62,7'sini oluşturan Hristiyanlar en büyük dini gruptur.(%43,5 Ortodoks Hristiyan, %18,5 Protestan Hristiyan, %0,7 Katolik Hristiyan).Etiyopya'daki en büyük ikinci dini topluluğu %33,9 oranıyla Müslümanlar oluşturmaktadır. Müslümanların çoğunu Şafii mezhebi ve Selefiyye mezhebine inanan Sünniler oluşturmakta olup, Şiiler ise Müslüman toplumu içinde azınlık olarak bulunmaktadır. Ayrıca Etiyopya' da %2,7 oranında Animist ve %0,6 oranında diğer dinlere inananlar bulunmaktadır.[2] İsrail devletinin kuruluşundan sonra Filistin'e göçmüş olsa da az sayıda Falaşa Yahudisi bulunmaktadır.
Bölgelere göre din yayılışı
| Yıl | Hristiyanlar | Ortodoks Hristiyan | Protestan Hristiyan | Katolik Hristiyan | Müslümanlar | Animist | Diğer |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1994 | 61.6% | 50.6% | 10.1% | 0.9% | 32.8% | 4.6% | 1.0% |
| 2007 | 62.8% | 43.5% | 18.6% | 0.7% | 33.9% | 2.6% | 0.7% |
| Büyüme | 1.2% | -7.1%' | 8.5% | -0.2% | 1.1% | -2.0% | -0.3% |
| Year | Hristiyanlar | Ortodoks Hristiyan | Protestan Hristiyan | Katolik Hristiyan | Müslümanlar | Animist | Diğer |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1994 | 32,689,482 | 26,844,932 | 5,366,360 | 478,190 | 17,406,087 | 2,444,085 | 531,323 |
| 2007 | 46,420,822 | 32,154,550 | 13,748,842 | 517,430 | 25,058,373 | 1,921,881 | 517,430 |
| Büyüme | 13,731,340 | 5,309,618 | 8,382,482 | 39,240 | 7,652,286 | -522,204 | -13,893 |
| 1994 | 2007 | 1994 | 2007 | 1994 | 2007 | 1994 | 2007 | 1994 | 2007 | 1994 | 2007 | 1994 | 2007 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Hristiyanlar | Ortodoks Hristiyan | Protestan Hristiyan | Katolik Hristiyan | Müslümanlar | Animist | Diğer | |||||||
| Addis Ababa | 86.65% | 83.0% | 82.0% | 74.7% | 3.87% | 7.77% | 0.78% | 0.48% | 12.7% | 16.2% | 0.8% | |||
.svg.png){kind=small} Afar |
4.4% | 4.7% | 3.9% | 3.9% | 0.4% | 0.7% | 0.1% | 0.1% | 95.6% | 95.3% | ||||
 Amhara |
81.6% | 82.7% | 81.5% | 82.5% | 0.1% | 0.2% | 18.1% | 17.2% | 0.1% | |||||
 Benishangul-Gumuz |
40.6% | 46.5% | 34.8% | 33.0% | 5.8% | 13.5% | 44.1% | 45.4% | 13.1% | 7.1% | ||||
| Dire Dawa | 36.7% | 28.8% | 34.5% | 25.71% | 1.5% | 2.81% | 0.7% | 0.4% | 63.2% | 70.9% | 0.1% | 0.3% | ||
 Gambela |
71.35% | 90.2% | 24.13% | 16.8% | 44.01% | 70.0% | 3.21% | 3.4% | 5.15% | 4.9% | 10.28% | 3.8% | 1.1% | |
 Harari |
39.49% | 30.8% | 38.09% | 27.1% | 0.94% | 3.4% | 0.46% | 0.3% | 60.28% | 69.0% | 0.2% | |||
 Oromia |
49.9% | 48.2% | 41.3% | 30.5% | 8.6% | 17.7% | 44.3% | 47.5% | 4.2% | 3.3% | 1.1% | |||
 Somali |
0.9% | 0.6% | 0.9% | 0.6% | 98.7% | 98.4% | 0.3% | 1.0% | ||||||
 Güney Ulusları ve Halkları Bölgesi |
65.4% | 77.8% | 27.6% | 19.9% | 34.8% | 55.5% | 3.0% | 2.4% | 16.7% | 14.1% | 15.4% | 6.6% | 1.5% | |
 Tigray |
95.9% | 96.1% | 95.5% | 95.6% | 0.1% | 0.4% | 0.4% | 4.1% | 4.0% | |||||
Etiyopya' da konuşulan diller
Etiyopya'nın resmi dili Latin Alfabesi'nden oldukça farklı bir alfabe olan ve Amhar Alfabesi denilen bir alfabeyle yazılan Amharcadır. Ancak ülkede Amharca'dan başka, çok sayıda etnik topluluğun bulunmasına paralel olarak birçok yerel dil ve lehçe kullanılmaktadır. Yaygın yabancı dil olarak İngilizce konuşulmaktadır.
_AN0457033.jpg)
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Ethiopian Tourism Commission Kültür ve Turizm Bakanlığı
- Ethio File Kapsamlı Etiyopya içeriği
- Ethiopian News Agency Hükümet resmi haber ajansı
.svg.png)
| ||||||
|