Merînîler

Meriniler ⵉⵎⵔⵉⵏⴻⵏ Imrinen (Berberice) المرينيون Al Marīniyūn (Arapça)
← 1244–1465 →
Bayrak
Başkent	Fes
Yönetim	Sultanlık

Meriniler, (Arapça: المرينيون, Benu Marin olarak da bilinir), Muvahhidlerden sonra 13.-15. yüzyıllarda Fas'ta, geçici sürelerle de Kuzey Afrika'nın öteki kesimlerinde hüküm süren Zenate Berberileri kolundan hanedan (1196-1465).

Tarih

Meriniler Kurtubalı (bugün Córdoba) Emevi halifelerinin geleneksel müttefikleri olan Zenate grubuna bağlı bir Berberi kabilesiydiler. Büyük Sahra'dan gelip Fas'ın doğu kesimine yerleştikten sonra, hanedanın kurucusu Ebu Muhammet Abdülhak yönetiminde Fas'ı ele geçirip bağımsızlıklarını ilan eden Meriniler (1196), daha sonra Ebu Yahya Ebubekir döneminde (1244-1258) onlara karşı harekete geçen Muvahhit hükümdarı Ebu Sait el-Mutezit tarafından durduruldular. Ancak, Gırnata (Granada) dışında tüm Endülüs'ü Hıristiyanlara kaptıran ve iyice zayıflayan Muvahhitler'in Kuzey Afrika toprakları da Abdülvadiler, Tunus Hafsileri ve Marakeş (1269) ve Sicilmase'yi (1273) almaları üzerine kendilerini Muvahhitler'in mirasçısı sayan Meriniler arasında paylaşıldı.

Fes'i başkent yapan Ebu Yusuf Yakup (1258-1286), çöken Muvahhit İmparatorluğu'nu tüm Berberiler'i kendi yönetiminde birleştirerek yeniden canlandırmak için çaba harcamaya girişti. İslamın gereklerini yerine getirmek, dinsel saygınlık kazanmak ve halkın dinsel tutkusunu kamçılamak amacıyla İspanya'ya "cihat" açan Meriniler 14. yüzyılın ortasına değin savaşı sürdürdüler. Gırnata'daki Müslüman Nasıri Hanedanı'nın yardım isteklerini fırsat bilip güçlü bir orduyla Endülüs'e geçerek Ecija Savaşı'nda Hıristiyanları yendi (1275). İspanyollar Cebelitarık'ı ele geçirince (1309), Ebu Rebii Süleyman komutasındaki Merini kuvvetleri yeniden Endülüs'e geçip burasını geri aldılar.

Ama Hıristiyanlardan toprak alınamadığı gibi Merinilerin Muvahhidler dönemindeki imparatorluğu yeniden kurmaya çalıştıkları Afrika'da kalıcı fetihler yapılamadı. Ebu'l-hasan Ali döneminde (1331-1348) Meriniler, önce başkentlerini işgal ettikleri (1337) Kuzey Afrika'daki komşuları Tilimsen (Tlemcen) Abdülvadileri'ni zamanla ortadan kaldırdılarsa da Hafsiler'i Tunus'tan çıkaramadılar. Ayrıca, Ebülhasan Ali'nin Rio Salado'da Castilla kralı XI. Alfonso ile Portekiz kralı IV. Afonso'nun birleşik orduları tarafından bozguna uğratılması (1340) üzerine Meriniler bundan böyle Endülüs'ten (Andalucía) uzak kaldılar.

Daha sonra devletin yetersiz hükümdarlar yönetiminde giderek güçsüz duruma düşmesi, topraklarının Arap kabileler arasında bölüşülmesine yol açtı. Fırsatı kaçırmak istemeyen Castilla ve León kralı III. Enrique, Berberistan'a asker çıkararak Tetuan'ı (1401), ardından da Portekizliler Septe'yi (1415) ele geçirdiler.

Hıristiyanların bu başarılı saldırıları ve askeri seferlerin devletin maddi kaynaklarını tüketmeye başlaması halkın büyük ölçüde tepki göstermesine, yer yer ayaklanmalar çıkmasına neden oldu. Bu kargaşa ve fetret ortamında yönetime ele geçiren hanedanın ikincil kolu olan Vattasiler'den (Benu Vattas) Ebu Zekeriya Yahya, çocuk yaştaki Merini sultanı II. Ebu Muhammet Abdülhak'ın saltanat naibi olarak hüküm sürmeye başladı (1428). Başkomutan sıfatını da alan Ebu Zekeriya, Portekizliler'le savaşırken ölünce (1448), kardeşi Ali Vattasi onun yerine geçti. Ali'nin ölümü üzerine (1458), devlet yönetimini doğrudan ele almak için savaşım veren II. Abdülhak, idrisi şeriflerini kovarak Fes kentine egemen olan Muhammet eş-Şeyh yanlılarınca öldürüldü (1465). Böylece Fes'te sultan ilan edilen Muhammet eş-Şeyh Meriniler soyuna son vererek Vattasiler hanedanını kurdu.

Fas'taki Vattasi egemenliğini Muhammed'in soyundan gelen Sadi şeriflerin 1548'de Fez'i ele geçirmesiyle son buldu.

Kaynaklar

• Bu maddenin yazılmasında Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition ve Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi'ndeki Meriniler maddelerinden yararlanılmıştır.