Metzengerstein

Metzengerstein
Byam Shaw'un 1909 tarihli bir Londra baskısı için yaptığı illüstrasyon
YazarıEdgar Allan Poe
Özgün ismiMetzengerstein
ÜlkeABD
Özgün diliİngilizce
Konu(lar)Ruh göçü
TürüKorku öyküsü
Anadilinde basım tarihi14 Ocak 1832
İlk yayın ortamıSaturday Courier

Metzengerstein (alt başlığı A Tale In Imitation of the German), ABD'li yazar ve şair Edgar Allan Poe'nun yayımlanan ilk kısa öyküsü. Öykü ilk defa, Philadelphia'daki Saturday Courier dergisinde 1832 yılında yayımlandı. Öyküde, Berlifitzing ailesiyle yüzyıllardır kan davası sürdüren Metzengerstein ailesinin son ferdi olan genç Baron Frederick anlatılır. Frederick'in çıkardığından şüphelenilen bir yangında Berlifitzing Kontu'nun ölmesinin ardından ortaya çıkan ve daha önce kimsenin görmediği vahşi bir at genç baronun ilgisini çeker. Metzengerstein öykünün sonunda, bu at tarafından yanmakta olan kendi evinin içine doğru götürüldüğünde, suçunun cezasını da çekmiş olur.

Metzengerstein, Gotik edebiyatın birçok geleneksel unsurunu kullanır, hatta bazılarını abartır. Bu sebeple kimi araştırmacılar, Poe'nun bu öyküyü Gotik hikâyeleri hicvetmek amacıyla yazdığını öne sürmüştür. Öyle olsa da, bu öyküde yer alan birçok unsura, Poe'nun daha sonraki eserlerinde sıklıkla rastlanacaktır. Kasvetli kale imgesi ve kötülüğün gücü de bu unsurlar arasındadır. Öyküde aristokrat bir ailede büyütülen bir yetimden bahsedilmesi, bazı eleştirmenlere göre otobiyografik bir göndermedir.

Poe bu öykü ile, Saturday Courier tarafından düzenlenen bir yarışmaya katılmıştı. Öykü ödül kazanmadı ancak yine de Ocak 1832'de bu gazetede yayımlandı. Bunun ardından, Poe'nun hayatta olduğu süre boyunca, yazarın izniyle sadece iki defa daha basıldı. Bunların sonuncusunda, öykünün alt başlığı kaldırıldı. Poe bu öyküye Tales of the Folio Club ve Phantasy Pieces isimlerini vereceği kendi derlemelerinde de yer vermek istiyordu. Ancak her iki kitap da yayımlanmadı.

Özet

Öykü Macaristan'da, iki düşman aile olan Metzengersteinlar ve Berlifitzingler arasında geçer. İki aile arasındaki kan davası kimsenin hatırlamadığı kadar eski tarihlere dayanmaktadır. Anlatıcı bu düşmanlığın, eski bir kehanetten kaynaklandığını öne sürer: "Yüce bir isim korkuyla düşecek sürdüğü attan, Metzengerstein'ın ölümlülüğü Berlifitzing'in ölümsüzlüğüne galip geldiğinde".

Genç Metzengerstein Baronu Frederick 18 yaşında ailesinin mirasını elde eder (öykünün farklı basımlarında Frederick'in yaşı farklı belirtilmiştir[1]) ve hemen etrafına zulmetmeye başlar. Öyle ki, zulumleri Hirodes'i bile geride bırakır.[2] Frederick'in mirası yönetmeye başlamasında birkaç gün sonra, rakip aile Berlifitzingler'in ahırlarında çıkan bir yangında ailenin başında bulunan William Von Berliftizing ölür. Metzengerstein'ın ahırları bizzat kundakladığı düşünülmektedir. Aynı gün, şatosundaki bir salonda yangın yerinden gelen sesleri dinlemekte olan Metzengerstein'ın gözü, bir goblendeki acayip renkli ata takılır. Goblendeki sahnenin arka planında, atın yere düşmüş binicisi olan bir Berlifitzing, bir Metzengerstein tarafından öldürülmektedir. Frederick bir an atın hareket ettiği sanısına kapılır. Atın gözlerinde artık "enerjik ve insansı bir ifade" vardır. Birkaç dakika sonra şatonun avlusunda, üç seyisin ateş rengi bir atı zaptetmeye çalıştıklarını görür. Atın alnına "W.V.B." harfleri dağlanmıştır. Seyislerden biri bu harflerin William Von Berliftizing'in adının baş harfleri olabileceğini söyler, ancak şatodaki kimsenin bu konuda bilgisi yoktur.

At bir süre sonra "vahşi ve şeytani" özellikler göstermeye başlar. Bu gizemli ata binme cesaretini sadece baron göstermektedir. Günden güne Metzengerstein, bir bağımlı gibi sürekli ata binmeye başlar ve mülkünün işleriyle daha az ilgilenir. Fırtınalı bir gecede Metzengerstein yine atını sürmekteyken şatosunda yangın çıkar. Kontrolden çıkan at, binicisiyle birlikte ateşlerin içine doğru atılır ve böylece Metzengerstein soyunun son temsilcisi de ölür. Korku içindeki tanıklar, şatonun alevlerinin üzerindeki dumanların devasa bir at şekli oluşturduğunu görürler.

Analiz

Öyküde açıkça belirtilmese de, atın ölen Berlifitzing'in kendisi olduğu ima edilir. Öykünün ilk paragrafında, bir insanın ruhunun başka bir canlıya aktarılması olan ruh göçünden bahsedilir.[3] Diğer kanıtlar, salondaki goblen, birden ortaya çıkan atı kimsenin tanımaması ve öykünün başında bahsi geçen kehanette Berlifitzingler'in ölümsüzlüğünün vurgulanmasıdır. Öykü, insanın kendi yarattığı kötülüğün kendi ruhunu ele geçirebileceğine dair bir uyarı şeklindeki bir alegori olarak da okunabilir, ancak Poe öyküde özel bir ahlak dersi vermez.[1] Bu tür bir kötülük, kişinin nefreti ya da gururu yüzünden ortaya çıkabilir.[4]

Poe bu öyküde Alman kültürünün birçok geleneksel unsurunu kullanır. Bunların en açık örneği, Gotik edebiyatta tipik olan kasvetli ve eski şatodur. Öyküde ayrıca, gizli saplantılara ve sırlara dair ipuçları, önsezi şeklindeki kehanetler, birbirine rakip aileler gibi diğer tipik Gotik edebiyat unsurları da yer alır.[2] Bu unsurlar, Poe'nun kullanımından önce de, onlarca yıl boyunca Avrupa'daki ve Birleşik Amerika'daki popüler edebiyatın temel ürünleri olmuştur.[5] A Tale in Imitation of the German (Alman Taklidi Bir Öykü) altbaşlığı sebebiyle, Poe'nun bu Gotik unsurları bilerek abartmak yoluyla, bu türü yergi ya da burlesk biçimde[6][7] ele alıp almadığı, araştırmacılar ve eleştirmenler arasında anlaşmazlık yaratan[2] bir konudur. Öykünün bir yergi olduğuna dair başka bir kanıt ise, Poe'nun 1832'de yayımladığı diğer üç öykünün (Dük De L'Omelette, Bir Kudüs Öyküsü ve Bon-Bon) yazarın deyimiyle "yarı şaka yarı hiciv"[8] hikâyesi olmasıdır. Öyküde ayrıca, mizah unsuru olarak ironi kullanılır: Kehanete göre Metzengersteinlar'ın ölümlülüğü Berlifitzingler'in ölümsüzlüğüne galip gelecektir, ancak bunun tam tersi gerçekleşir.[9] Yine de Metzengerstein'ın özellikle bir yergi biçiminde yazılmış olduğu düşüncesi tartışmalıdır, çünkü Poe birçok yeniden basımda öykünün bazı abartılı bölümlerini çıkarmıştır.[10]

Öyküdeki Almanya, ya da genel olarak Avrupa vurguları, öykünün Orta Çağ'da geçtiğini düşündürür, ancak gerçek zaman belirsizdir.[11] Öykünün atmosferi gerçekçi ve doğaüstü dünyaları birleştirken kahramanların patolojik duygusal durumlarını da betimler, ki bu durum muhtemelen Ludwig Tieck ve E. T. A. Hoffmann'ın eserlerinin etkisinden kaynaklanır.[8] Metzengerstein, Usher Evi'nin Çöküşü'nün[11] ve başka eserlerin habercisi olarak görülür. Poe'nun sonraki eserlerinde sıkça yer vereceği ve bu öyküde ilk kez kullandığı unsurlardan bazıları, garip şekilli odalar sahip kasvetli bina, uzak ve tenha bir yerdeki arazi, canlı renkler, tonozlu yeraltı odaları ile yok edici kötücül bir güç ve intikam alma temalarıdır.[8] Yazarın sonraki eserlerinde de Metzengerstein gibi büyük servete sahip karakterler yer alır; örneğin Roderick Usher, Ligeia'daki anlatıcı, Altın Böcek'te hazine bulan Legrand gibi.[12] Poe ayrıca dişleri bir simge olarak ilk defa bu öyküde kullanır. Atın dişleri "mezarsı ve iğrenç"[13] sözleriyle tanımlanır. Poe daha sonraki eserlerinde, Bay Valdemar Vakasındaki Gerçekler'de hipnotize edilmiş adamın dudaklarının dişlerinin arasında acıyla burulmasında, Berenice'de anlatıcının dişlerle ilgili takıntısında, Aksak Kurbağa'daki diş gıcırtılarında olduğu gibi, dişleri ölümlülüğün sembolü olarak kullanacaktı.[14] Aksak Kurbağa'da ayrıca, ceza olarak yanarak ölüm de tekrar kullanılacaktı.[15] Poe, dönemin korku edebiyatının popülerliğini kullanıyordu ancak, kan ve dehşet öyküleri yerine, kahramanlarının aklından geçenleri anlatmayı tercih ederek, diğer örneklerden farklı eserler veriyordu.[16]

Öyküde otobiyografik vurgular da vardır. Örneğin şato, Poe'nun üvey babası John Allan'ın Richmond'daki Moldavia olarak anılan evini temsil eder.[17] Bu yoruma göre Kont John Allan, genç Metzengerstein ise Poe'nun kendisidir.[18] Poe ve Metzengerstein, küçük yaşta kimsesiz kalmışlardır.[17] Poe bu öyküyü yazmakla bir tür terapi uygulamış olabilir; öykü yoluyla "John Allan" yok edilir ancak karşılığında Poe da yok olur.[19] Öykünün sonundaki yangın sahnesinde Poe, 1811'de annesi Eliza Poe'nun ölümünden üç hafta sonra çıkan ölümcül Richmond Tiyatrosu yangınını canlandırmış olabilir.[8][11]

Yayımlanma geçmişi

Metzengerstein'in Southern Literary Messenger'da Ocak 1836'da yayımlanmış hâli

Poe öyküyü ilk olarak Saturday Courier'ın öykü yarışmasına gönderdi. Öykü ödül kazanamadı ama yarışmadan birkaç ay sonra, 14 Ocak 1832'de bu gazetede yayımlandı.[20] Poe'nun adının yer almadığı bu basım, yazarın herhangi bir öyküsünün ilk basımıydı.[17] Poe bu ilk baskı için büyük ihtimalle ücret almadı.[21][22] A Tale In Imitation of the German alt başlığı öyküye, Ocak 1836'da Southern Literary Messenger'da yapılan ikinci basımda, muhtemelen Alman korku öykülerinin popülerliğinden faydalanmak amacıyla eklendi.[21] 1840'ta öykünün Tales of the Grotesque and Arabesque derlemesinde yer alan versiyonunda bu alt başlık yeniden kaldırılmıştı.[20]

Metzengerstein, Poe'nun duyurusunu yaptığı ancak hiçbir zaman gerçekleştirmediği öykü derlemesi olan Tales of the Folio Club'da yer alacak on bir öyküden biri olacaktı.[23] "Folio Club", Poe'nun sözleriyle "edebiyatı yok etmek isteyen bir grup ahmaktan" oluşan hayalî bir edebiyat derneği olacaktı.[24] Her ayki toplantıda üyelerden biri bir öykü sunacaktı. Baltimore Saturday Visiter''da, bu öyküler için 1 dolar karşılığında abonelik alınabileceğine dair reklamlar yayımlandı. Ancak bir hafta sonra gazete, yazarın öykülerini Philadelphia, Pennsylvania'da yayımlatmak üzere geri çektiğini açıkladı.[25] Poe bu öyküye ayrıca, Phantasy Pieces ismini vereceği başka bir derlemede The Horse-Shade (At Gölgesi) ismiyle yer vermeyi düşündü ancak bu kitap da basılmadı.[26]

İlk birkaç basımda, Baron'un annesinin tüberkülozdan öldüğüne dair bir cümle vardı. Baron, "Bu yolda ilerlemek için dualar ettim. Sevdiklerimin tümünün bu nazik hastalıktan can vermesini dilerim" diyordu.[1] Genel kanıya göre Poe henüz çocukken, annesi Eliza Poe'yu tüberküloz sebebiyle kaybetmişti.[27] Eşi Virginia da aynı hastalıktan 1847'de öldü. Eşinin ölümünden sonra Poe'nun kadın karakterlere yaklaşımı değişti ve ölmek üzere olan hasta kadınlar öykülerinde yer almaya başladı. Ölüme karşı bu romantik yaklaşım dönemin yazınında yeni değildi. Örneğin John Keats'in Ode to a Nightingale isimli şiiri Poe'yu etkilemiş olabilirdi.[28]

Tepkiler

Joseph C. Neal, Pennsylvanian'daki 6 Aralık 1839 tarihli yazısında, Metzengerstein ile Tales of the Grotesque and Arabesque isimli kitapta toplanan diğer öykülerde, çok çeşitli arabesk ve grotesk tasvirler bulunduğunu, bunun Alman ekolüne duyulan derin ve acı verici bir ilginin sonucu olduğunu söyledi.[29] Poe'ya büyük bir kişisel borcu olduğunu ifade eden Rudyard Kipling ise, öldürdüğü adamın atı tarafından cezalandırılan bir karakterin yer aldığı The Phantom Rickshaw isimli öyküsünde Metzengerstein'dan ilham aldı.[30]

Uyarlamalar

Metzengerstein, Roger Vadim'in 1968 tarihli Şeytanın Kurbanları (Histoires extraordinaires) filminin üç bölümünden biri olarak sinemaya uyarlandı. Jane Fonda ile Peter Fonda'nın oynadığı bu bölümün başlığı Metzengerstein olsa da, senaryo Poe'nun öyküsüne sadık değildi.[2] Romen besteci Joan Balan ise, 1934'te öyküden hareketle Das Feuerpferd isimli bir piyano parçası besteledi.[31]

Kaynaklar

  1. 1 2 3 Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Johns Hopkins University Press, 1998: 193. ISBN 0-8018-5730-9
  2. 1 2 3 4 Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. New York City: Checkmark Books, 2001: 155. ISBN 0-8160-4161-X
  3. ↑ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York City: Harper Perennial, 1991: 89. ISBN 0-06-092331-8
  4. ↑ Poe, Harry Lee. Edgar Allan Poe: An Illustrated Companion to His Tell-Tale Stories. New York: Metro Books, 2008: 53. ISBN 978-1-4351-0469-3
  5. ↑ Neimeyer, Mark. "Poe and popular culture", The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe içinde, editör: Kevin J. Hayes. New York: Cambridge University Press, 2002: 208. ISBN 0-521-79727-6
  6. ↑ Bittner, William. Poe: A Biography. Boston: Little, Brown and Company, 1962: 85–86.
  7. ↑ Fisher, Benjamin Franklin. "Poe's 'Metzengerstein': Not a Hoax", On Poe: The Best from "American Literature içinde. Durham, NC: Duke University Press, 1993: 142. ISBN 0-8223-1311-1
  8. 1 2 3 4 Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. New York: Cooper Square Press, 1992: 64. ISBN 0-8154-1038-7
  9. ↑ Leverenz, David. "Spanking the Master: Mind-Body Crossings in Poe's Sensationalism", The Historical Guide to Edgar Allan Poe içinde, editör: J. Gerald Kennedy. New York: Oxford University Press, 2001: 99. ISBN 0-19-512150-3
  10. ↑ Fisher, Benjamin Franklin. "Poe's 'Metzengerstein': Not a Hoax", On Poe: The Best from "American Literature içinde. Durham, NC: Duke University Press, 1993: 149. ISBN 0-8223-1311-1
  11. 1 2 3 Hutchisson, James M. Poe. Jackson: University Press of Mississippi, 2005: 38. ISBN 1-57806-721-9
  12. ↑ Daniel Hoffman. Poe Poe Poe Poe Poe Poe Poe. Baton Rouge: Louisiana University Press, 1972: 186. ISBN 0-8071-2321-9
  13. ↑ Alıntının alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 150 - 156
  14. ↑ Kennedy, J. Gerald. Poe, Death, and the Life of Writing. New Haven, CT: Yale University Press, 1987: 79. ISBN 0-300-03773-2
  15. ↑ Hutchisson, James M. Poe. Jackson: University Press of Mississippi, 2005: 236. ISBN 1-57806-721-9
  16. ↑ Poe, Harry Lee. Edgar Allan Poe: An Illustrated Companion to His Tell-Tale Stories. New York: Metro Books, 2008: 54. ISBN 978-1-4351-0469-3
  17. 1 2 3 Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York City: Harper Perennial, 1991: 88. ISBN 0-06-092331-8
  18. ↑ Bittner, William. Poe: A Biography. Boston: Little, Brown and Company, 1962: 85.
  19. ↑ Bittner, William. Poe: A Biography. Boston: Little, Brown and Company, 1962: 86–87.
  20. 1 2 Fisher, Benjamin Franklin. "Poe's 'Metzengerstein': Not a Hoax", On Poe: The Best from "American Literature içinde. Durham, NC: Duke University Press, 1993: 145. ISBN 0-8223-1311-1
  21. 1 2 Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Johns Hopkins University Press, 1998: 192. ISBN 0-8018-5730-9
  22. ↑ Thomas, Dwight & David K. Jackson. The Poe Log: A Documentary Life of Edgar Allan Poe, 1809–1849. Boston: G. K. Hall & Co., 1987: 125. ISBN 0-8161-8734-7
  23. ↑ Hammond, Alexander. "A Reconstruction of Poe's 1833 Tales of the Folio Club, Preliminary Notes", Poe Studies içinde, cilt V, no. 2, Aralık 1972: 29.
  24. ↑ Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. New York City: Checkmark Books, 2001: 88. ISBN 0-8160-4161-X
  25. ↑ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. Harper Perennial, 1991: 92-93. ISBN 0-06-092331-8
  26. ↑ Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Johns Hopkins University Press, 1998: 336-337. ISBN 0-8018-5730-9
  27. ↑ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York City: Harper Perennial, 1991: 8. ISBN 0-06-092331-8
  28. ↑ Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. New York: Cooper Square Press, 1992: 206. ISBN 0-8154-1038-7
  29. ↑ Thomas, Dwight & David K. Jackson. The Poe Log: A Documentary Life of Edgar Allan Poe, 1809–1849. Boston: G. K. Hall & Co., 1987: 279. ISBN 0-8161-8734-7
  30. ↑ Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. New York: Cooper Square Press, 1992: 291. ISBN 0-8154-1038-7
  31. ↑ Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. New York City: Checkmark Books, 2001: 19. ISBN 0-8160-4161-X

Dış bağlantılar

Edgar Allan Poe'nun eserleri
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/17/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.