Mongkut

Mongkut
Siyam Kralı
Hüküm süresi	1851-1868
Önce gelen	Jessadabodindra
Sonra gelen	Chulalongkorn
Hanedan	Çakri Hanedanı
Babası	Buddha Loetla Nabhalai
Annesi	Sri Suriyendra
Doğum	18 Ekim 1804 Bangkok
Ölüm	15 Ekim 1868 (63 yaşında) Bangkok, Siyam

Mongkut (Phrachomklao olarak da bilinir, ölümünden sonra IV. Rama, d. 18 Ekim 1804, Bangkok - ö. 15 Ekim 1868, Bangkok), 1851-68 arasında Siyam (bugün Tayland) kralı. Ülkesini Batı etkisine açmış ve çeşitli reformlar yapmıştır. Uyguladığı denge politikası sayesinde Siyam, Avrupalı (Britanya ve Fransa) güçlerin istilasına ve sömürgeciliğine uğramayan tek Güneydoğu Asya ülkesi oldu.^[1]

Kral II. Rama'nın 43. çocuğuydu. Bir kraliçeden doğan ilk erkek çocuk olduğu için tahtın varisi seçildi. 1824'te babası ölünce, kraliyet konseyi, tahta henüz 20 yaşında olan Mongkut'un yerine daha deneyimli olan üvey ağabeyi Kral Phranangklao'nun (III. Rama) çıkmasına karar verdi. Bunun üzerine keşiş olmak üzere Budist bir manastıra çekilen Mongkut, birkaç yıl sonra Bangkok'taki bir manastırın başrahibi oldu. Yönetimi sırasında ABD'li ve Fransız misyonerlerin gelmeye başladığı bu manastır, Batı dillerinin öğretildiği, bilimsel gelişmeler konusunda tartışmaların yapıldığı canlı bir kültür ve bilim merkezine dönüştü. Rahiplik yaptığı dönemde ülkenin çeşitli kesimlerini dolaşma olanağı bulan Mongkut, aynı zamanda Budist tapınma biçimlerini basitleştirerek, sonradan Thammayut adında reformcu nitelikte Budist bir mezhep kurdu.

1840'larda, III. Rama'nın yerine geçmek için kapandığı manastırı terk etti. Mongkut'un dostları arasına kendisi gibi Batı'dan etkilenmiş prenslerle soylular da katıldı. Batı'ya uyum sağlamanın gerekliliğine inanan bu kişiler, Kral III. Rama'nın ölümünden sonra (1851) sonra Mongkut'un tahta geçmesinde önemli rol oynadılar. Grubun önderi olan Somdet Chao Phrava Si Suriyawong, Mongkut'un başbakanı olarak yönetimde önemli bir yer edindi.

Mongkut, krallığın yabancı, özellikle de Britanya etkisine açılmasını kabul etti: Londra hükümetiyle, kendisine diplomatik dokunulmazlık ve ürünlerini % 3'lük bir gümrük hakkıyla satma yetkisini tanıyan bir antlaşma yaptı (Bowring Antlaşması, 1855). Bu tarihten sonra Fransa, ABD ve öbür devletlerle de serbest ticaret antlaşmaları imzaladı. Ekonomik gelişmeye hız kazandıran bu antlaşmalarla gümrük vergileri indirildi, ticaret üzerindeki tüm kısıtlamalar kaldırıldı ve Siyam'da yaşayan yabancılara kendi ülkelerinin yasalarının uygulanması karara bağlandı. Mongkut ayrıca, Batılı liderler arasında kendine eşit bir edinebilmek için onlarla yazışmalar yaptı.

Kamboçya (Kampuçya) üzerindeki protektorasını kabul etmek (1867) zorunda kaldığı Fransa ile Birmanya'ya yerleşen ve Malezya'nın kuzeyindeki sultanlıklar üzerindeki protektorasını tanımak zorunda kaldığı Britanya arasında zekice bir denge politikası izleyerek, Siyam'ın bağımsızlığının korunmasını sağladı.

Çocuklarını eğitmesi için sarayına çağırdığı İngiliz öğretmen Anna Leonowens'in anıları, The King and I (1951; Kral ve Ben) adlı müzikale esin kaynağı oldu.

Kaynakça

1. Tayland Tarihi

Resmî unvanlar
Önce gelen: Jessadabodindra	Siyam Kralı 1851-1868	Sonra gelen: Chulalongkorn