Nubar Paşa

Nubar Paşa

Nubar Paşa (Ocak 1825, İzmir - 14 Ocak 1899, Paris), Ermeni asıllı Mısırlı yönetici ve siyasetçi; Mısır'ın ilk başbakanı.

Karabağ'dan göç ederek İzmir'e yerleşmiş Ermeni kökenli bir ailedendir. Mısır'da Ticaret ve Hariciye nazırlığı yapan dayısı aracılığıyla Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın katibi oldu (1842). Bir süre de Abbas Paşa'nın yanında görev yaptıktan sonra Said Paşa ve İsmail Paşa'nın valilikleri döneminde Mısır'ın iç ve dış siyasetinde daha etkin bir rol oynamaya başladı.

İlk önemli görevini Süveyş Kanalı projesinde üstlendi. 1859'dan beri Süveyş Kanalı'nın yapımını üstlenen şirketin Mısır topraklarında devlet içinde devlet gibi davranışına ilişkin olarak, Türk ve Fransız hükümetleriyle görüşmeler yaptı. Mısır hıdivi İsmail Paşa, yapım işini yürüten şirketle olan anlaşmazlık nedeniyle kesintiye uğrayan çalışmaları hızlandırmak istiyordu. Tartışmalı hükümlerin iptali konusunda şirketle yürütülen görüşmelerde Nubar Paşa Mısır'ı temsil etti. Bu görüşmeler sonucunda da III. Napoléon'a Mısır'ın, 84 milyon frank ödemesi koşuluyla şirket üzerindeki haklarına sahip olabilmesini kabul ettirdi (1864).

Daha sonra, yerli halkın hukukunun korunması ve bu hakların yabancı konsoloslukların keyfi davranışlarına karşı güvence altına alınması amacıyla bazı adli düzenlemelerin gerçekleşmesi için çaba gösterdi. 1875'te Mısırlılarla Avrupalılar arasındaki davalara bakacak ve Fransız yasalarını temel alacak karma mahkemelerin kurulmasını sağladı.

Bu arada Bâb-ı Âli'den vezirlik payesi almayı, ayrıca Mısır valilerine “hıdiv” unvanının verilmesini ve bu görevin babadan oğula geçmesini sağlamak suretiyle (1873) Mısır'a yarı-bağımsız ve ayrıcalıklı bir eyalet statüsü kazandırmayı başardı. Ancak bu faaliyetleri Mısır'ın yabancı devletlere karşı çok büyük borçlar altına girmesini önleyemedi.

1876'da Mısır'dan ayrılmak zorunda kaldıysa da, 1878'de Büyük Britanya ve Fransa'nın baskısıyla bir dizi siyasal ve mali reformu gerçekleştirmek üzere İsmail Paşa tarafından başbakanlığa getirildi. Yaptığı düzenlemelerin İsmail Paşa'nın iktidarını sarsması üzerine görevden uzaklaştırıldı ve sınırdışı edildi. Mısır'ın İngilizlerce işgalinden (1882) iki yıl sonra yeniden başbakan oldu. İngiliz yönetimi sırasında hıdivliğin ağırlığı büyük ölçüde azalırken başbakanın gücü arttı. Nubar Paşa adalet ve içişleri bakanlıklarının denetiminin Mısırlılarda kalmasını sağladı. Ülkedeki İngiliz yönetiminin istikrarlı biçimde sürmesinde önemli rol oynadı. Ama 1888'de fazlaca bağımsız davranmaya başlayarak eyalet polisi üzerinde kendi denetimini kurmak istemesi üzerine İngilizlerce görevden uzaklaştırıldı.

1894'te yeniden başbakan olduysa da sağlığının bozuk olması ve İngilizlerle görüş ayrılığına düşmesinden dolayı son başbakanlık süresi kısa sürdü. Lord Cromer'in Mısır'da yönetimi ele geçirmesi üzerine, 1895'te Fransa'ya gitti ve yaşamının sonuna değin orada kaldı.

Önce gelen: Önce gelen yoktur.	Mısır Başbakanı 1878 - 1879	Sonra gelen: Muhammed Tevfik Paşa
Önce gelen: Muhammed Şerif Paşa	Mısır Başbakanı 1884 - 1888	Sonra gelen: Riyad Paşa
Önce gelen: Riyad Paşa	Mısır Başbakanı 1894 - 1895	Sonra gelen: Mustafa Fehmi Paşa