Ongin Yazıtı
Ongin Yazıtı, 1891 yılında Nikolay Yadrintsev tarafından bulunmuştur. Yazıt, Vasili Radlof tarafından 1895 ve 1896'da üç estampaja dayanarak yayınlanmıştır.[1] Yazıt Ongin Irmağı dolaylarında bulunduğu için bu adla anılmıştır.[2] Yazıt, bu ırmağın bir kolu olan Taramel'in yanında, Koşo Saydam Gölü'nün 160 km güneyindedir. Manitu Dağı dolaylarında bulunmakta bulunan bu yazıt Bilge İşbara Tamgan Tarkan adlı bir Türk beyi adına dikilmiştir.[3] Yazıtta İlteriş Kağan ile Kapgan Kağan'ın adları geçmektedir. Yazıt, 8. yüzyılda dikilmiştir. Yazıt, Vasili Radlof ve Vilhelm Thomsen tarafından incelenmiştir. Yazıt üzerinde en çok ses getiren çalışma ise 1957 yılında Gerard Clauson yapmıştır. Yazıt, Türkiye'de ilk kez Hüseyin Namık Orkun tarafından yayınlanmıştır. Yazıt, günümüzde Moğolistan'da Övörhangay Aymag'ın merkezinde Arvaiheer'deki müzede bulunmaktadır.
Yazıt
Bu yazıt Tonyukuk Yazıtı, Kül Tigin Yazıtı ve Bilge Kağan Yazıtı'ndan sonra önemli yazıtlardan biri olarak gösterilmektedir. Bunun nedeni ise yazıtta İlteriş Kağan'ın ve Kapgan Kağan'ın adlarının geçmesidir. Yazıtta hem Kül Tigin Yazıtı'nın doğu yüzünün tepeliğinde de bulunan dağ keçisi damgası, hem de yılanı andıran soy damgası bulunmaktadır. Yazıt 19 (12+7) satırdır. 19 satır içeren iki parça yazıttan başka yazıtın bulunduğu bölgede bir balbal ile bazı heykeller bulunmuştur.
Yazıttaki Metinler
Yazıt genel anlamda çok kötü ve düzensiz yazılmıştır. Yazı karakterleri Koşo Saydam Gölü'nde bulunan Orhun Yazıtları'ndaki yazı karakterlerinden değişiktir. Ongin Yazıtı'ndaki damgalar Yenisey Yazıtları'ndaki damgalara benzemektedir. Vasili Radlof, Ongin Yazıtı'ndaki damgalardan yola çıkarak bu yazıtın Orhun Yazıtları'ndan daha eski bir döneme ait olduğunu öne sürmüştür.
Yazıttaki Metinlerin Konusu
Yazıt Aşina Hanedanlığı'na mensup olan Bilge İşbara Tamgan Tarkan adına dikilmiştir. Yazıtta İlteriş Kağan'ın ve Kapgan Kağan'ın adları geçmekte olup genel olarak Bilge İşbara Tamgan Tarkan'ın yaşamından, devlete hizmetinden ve katıldığı askeri seferlerden söz edilmektedir. Ayrıca yazıtta Çinliler ve Dokuz Oğuzlar ile yapılan savaşlardan söz edilmektedir.
Yazıtın Dikiliş Tarihi
Yazıtın dikildiği tarih konusu tartışmalıdır. André Bazin, yazıttaki ifadelerden yola çıkarak yazıtın koyun yılı olan 719 ya da 731 yıllarında dikilmiş olabileceğini düşünmüştür. Osman Fikri Sertkaya ise yazıtın 719-720 yıllarında dikilmiş olabileceğini öne sürmüştür.
Ayrıca Bakınız
- Bilge İşbara Tamgan Tarkan
- Altun Tamgan Tarkan Yazıtı
- Köl İç Çor Yazıtı
Kaynakça
- ↑ Wilhelm Radloff, Die alttürkischen Inschriften der Mongolei. St. Petersburg, 1895.
- ↑ Orkun, Hüseyin Namık. "Eski Türk Yazıtları- IV". İstanbul Devlet Basımevi, 1936. 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160405020338/http://aton.ttu.edu/pdf/Eski_Turk_Yazitlari_Part_4.pdf. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016.
- ↑ Aydın, Erhan. "Ongi Yazıtı üzerine incelemeler". İlmî Araştırmalar dergisi, Sayı 25, Yıl 2008. http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/1798/Ayd%C4%B1n.pdf?sequence=1. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016.
| ||||||||||||||||||||||||||