Osman Batur
| Osman Batur | |
|---|---|
 | |
| Doğum |
1899 Köktogay, Altay, Sincan |
| Ölüm |
29 Nisan 1951 Urumçi, Sincan |
Osman Batur (Kazakça: Оспан батыр; 1899 - 29 Nisan 1951), Doğu Türkistan'ın bağımsızlığı için mücadele etmiş olan direnişçi lider.[1] Altay Kazaklarındandır. 20. yüzyılın ilk yarısında Çinliler ve Ruslara karşı bağımsızlık mücadelesi vermiş ve 1951 yılında Çinliler tarafından idam edilmiştir.
Yaşam öyküsü
Asıl adı Osman İslamoğlu'dur. "Batur" ona kahraman, cesur anlamında milletinin verdiği bir unvandır. 1899 yılında Altay'ın Köktogay bölgesinde Öngdirkara mevkiinde doğmuştur. Altay Kazaklarından orta halli bir çiftçi olan İslâm Bey'in oğludur. Göçebe Kazak hayatını yaşayarak büyüdü. 10 yaşından önce iyi bir binici ve usta bir avcı olan Osman Batur, savaş sanatının inceliklerini 12 yaşında hizmetine girdiği Kazak Türklerinden olan Böke Batur'dan öğrenmiştir. Böke Batur'un Çinlilere yenilmesi akabinde Böke Batur'un Tibet üzerinden Türkiye'ye ulaşmaya çalışırken yakalanıp başının kesilmesinden sonra doğduğu yerde 40 yaşına kadar çiftçilikle uğraştı. 1940 yılına gelindiğinde Çin yönetiminin baskılarını iyice arttırması üzerine silahını alarak tek başına dağa çıktı. Tek başına başladığı mücadeleyi 29 Nisan 1951'de Urumçi'de idam edilene dek sürdürdü.
Mücadelesi
1941 yılında Çinlilere ve Ruslara karşı mücadeleye başlayan Osman Batur bütün Altay topraklarının ve Doğu Türkistan'ın Çinlilerden ve Ruslardan kurtarılmasını amaç edinmişti. II. Dünya Savaşı yıllarında Doğu Türkistan topraklarındaki Türklere yönelik baskıların kuvvetlenmesi ile birlikte tepki hareketleri de kuvvet kazanmış ve Osman Batur'un yükselmesine zemin hazırlamıştı.
Altayları Çinlilerden temizlemeye başlayan Osman Batur, 1943 yılında hedefine ulaşmış gözüküyordu. 22 Temmuz 1943'te Bulgun'da yapılan törenle Osman Batur Altay Kazakları'nın Han'ı ilân edildi. 1945'e gelindiğinde Doğu Türkistan'da birkaç şehir haricinde kontrol Türklerin eline geçmişti. Durum Çinliler için artık tahammül edilemez ve tehlikeli bir hâl alınca Çin orduları bölgeye sert ve yoğun operasyonlar uyguladı. Targabatay ve Altaylardan çıkarılan Osman Batur mücadeleye otuz bin kişi ile başlamış olsa da 1950'ye gelindiğinde bu sayı yaklaşık dört bin idi. Alibek Hakim ve silah arkadaşlarının mücadelesi de vardı.
1951 yılında Kanambal'da sıkıştırılan Osman Batur esir düştü ve Urumçi'ye götürüldü.
Osman Batur, halk arasında dolaştırılarak teşhir edildi ve 29 Nisan 1951 tarihinde kurşuna dizilerek öldürüldü.
Konuyla bağlantılı eserler
- Halife Altay, Anayurttan Anadoluʹya, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1981.
- Halife Altay, Kazak Türklerine Aid Şecere, İstanbul, 1997.
- Hasan Oraltay, Hürriyet Uğruna Doğu Türkistan Kazak Türkleri, İzmir: İstiklal Matbaası, 1961.
- Hızırbek Gayretullah, Altaylar'da Kanlı Günler, İstanbul: Ahmet Sait Matbaası, 1977.
- İklil Kurban, Şarki Türkistan Cumhuriyeti (1944 - 1949), Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1992.
- Ömer Kul, Baturlar Doğu Türkistan Milli Mücadele Tarihi (1930- 1949), Ankara: Berikan Yayınevi, 2009.
- Jaksılık Samiytulı, Kaharlı Altay, çev. M. H. Kazakkızı, Ankara: Bengü Yayınları, 2007.
- Godfrey Lias, Göç, çev. Mehmet Çağrı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1992.
- Gülçin Çandarlıoğlu, Özgürlük Yolu, İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2006.
- Ömer Kul, İsa Yusuf Alptekin'in Mücadele Hatıraları Doğu Türkistan İçin- 1, Ankara: Berikan Yayınevi, 2010.
- Ömer Kul, İsa Yusuf Alptekin'in Mücadele Hatıraları Doğu Türkistan İçin- 2, Ankara: Berikan Yayınevi, 2007.
- Yusuf Ziya Arpacık, Osman Batur ve Asrın İbretli Olayları, İstanbul: İlteriş Yayınları, 2009.
- Hayati Yavuzer, "20. Yüzyılda Altaylarda Bir Yeni Kürşad Osman Batur", İstanbul Aydın Üniversitesi Uygulama Dergisi, 2012, Sayı 8, ss.8-13.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ Hsiao-ting Lin (2010). Modern China's ethnic frontiers: a journey to the west. Volume 67 of Routledge studies in the modern history of Asia (illustrated bas.). Taylor & Francis. s. 126. ISBN 0-415-58264-4. http://books.google.com/books?id=rsLQdBUgyMUC&pg=PA95&dq=shen+in+Chongqing+to+render+clandestine+support+to+pro-Nationalist+underground+forces+led+by+a+Khampa+Tibetan&hl=en&ei=D8XFTbbFLofq0gHc1KzwBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCoQ6AEwAA#v=snippet&q=Osman%20Bator%20Palgonchrinle&f=false. Erişim tarihi: 2011-12-27. "Osman Bator 烏斯滿"