Osmanlı alfabesi

Osmanlı alfabesi (Osmanlı Türkçesi: الفبا elifbâ), Batı Türkçesi adını verilen Oğuzca; Osmanlı Türkçesi-Azerbaycan Türkçesi ile birlikte olan müşterek devresini, hemen hemen 15. yüzyılın ortalarına kadar sürdürür. Ancak bu zamandan sonradır ki, Selçuklular devrinin sonunda yer alan ve Eski Anadolu Türkçesi adı ile anılan her iki ağzın müşterek oldukları zaman görülen bazı ayrılıkların bir kısmı Osmanlı, bir kısmı da Azericede umumîleşerek 16. yüzyıldan başlamak üzere iki ağzın kesin çizgilerle ayrılmasına sebep olur. Bunun yanında her iki şivenin komşularından alınan sözcükleri, Arapça ve Farsça olanlar hariç, Azerbaycan ve Osmanlı Türkçelerinde anlaşmada çıkacak, ikinci bir ayrılığı ortaya çıkarır.

Harfler

Elif ortada ve sonda A olarak okunur. başta A veya E olarak okunur. vav harfi ortada ve sonda o, u, ü, ö sesleri vermek için kullanılır. Bazen de V olarak kullanıldığı olur. Güzel he sözcük içinde E harfi vermek için ve de he sesi almak için kullanılır. Sözcüğe ı, i ile başlıyacaksanız, elif ve Ye harfini yan yana getirerek ı, i sesi alırsınız.

Tek başına Sözcük sonunda Sözcük ortasında Sözcük başında Adı Günümüz Türkçesiyle
elifa, e
hemze', a, e, i, u, ü
beb
pep
tet
ses
cimc
çimç
hah
h
dald
zelz
rer
zez
jej
sins
şınş
sat, sads
ﺿdat, dadd, z
t
z
ayın'a, h
gayıng, ğ
fef
kafk
kefk, g, ğ, n
gef[1]g, ğ
nef, sağır kef, nazal ne[2]n
laml
mimm
nunn
vavv, o, ö, u, ü
heh, e, a
lamelif[3]la
yey, ı, i

Latinizasyon (romanizasyon)

Latinizasyon genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sitemlerinin Latin Alfabesine çevrilmesini ifade eder.

Osmanlıca Latinizasyon
ي و ه ن م ل ݢ ݣ ك ق ف غ ع ظ ط ض ص ش س ژ ز ر ذ د خ ح چ ج ث ت پ ب ا ء
Y V H N M L G G K Q F Ģ Ă Ż Ş S J Z R Ž D X Ç C T P B A, E Ä,U, İ

Başka bir versiyon ise şu şekildedir:

Osmanlıca Latinizasyon
ي و ه ن م ل گ ڭ ك ق ف غ ع ظ ط ض ص ش س ژ ز ر ذ د خ ح چ ج ث ت پ ب ا ء
Y V H N M L G Ñ K Ķ F Ģ Ă Ż Ş S J Z R Ď D X Ç C Ť T P B A, E Ä,U, İ
Latinize Sesler Örnek Türkçe   Uzun Örnek-1 Örnek-2
Ä A, E Yämin Yemin  Kazâ Hâlâ
U U, Ü Mulk Mülk Û Mûzip Sükûn
İ I, İ Sihhat Sıhhat Î Îlan Dînî

Uzatılan Harflerin Çevrilmesi

Duraklanan Harflerin Çevrilmesi

İnceltilen Harflerin Gösterilmesi

Yarı-sesli harfler

Araçada Ayn harfi Yarı-Sesli (harekesiz biçimi ise kesinlikle sessiz) bir harftir. Bu harfin Türkçeye çevirisi daima bir problem olmuştur. Çünkü Arapçayı veya Arapça seslerin çıkış yerlerini yeterince bilmeyen bir kişinin bu sesi normal A harfi zannetmesi veya karıştırması kaçınılmazdır. Bu harfin çekimli biçimleri Türkçede Kısaltma İmi ile gösterilir.

Türkçede Kısaltma İmi özellikle el yazısında İnceltme İmi ile karışma ihtimali nedeniyle sesli harflerde tercih edilmemiştir.

Sayılar

Eski Osmanlı hakimiyetindeki Ortadoğu ülkelerinde Arap geleneğine dayalı telefon tuşları
Sayılar
٠ ۱ ۲ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Yazı biçemleri

El yazması eserleri el yazısıyla çoğaltan kimselere müstensih, bir hattat öğretmenin, aynısını yazmaları için öğrencilerine verdiği yazı örneği'ne de meşk denilir. Arap alfabesinden geliştirilen, Osmanlı Türkçesinde kullanılan yazı biçemleri;

Dîvânî

Dîvânî, sülüs ve tâlik (ta'lik) yazı şekillerini içerir. 16. yüzyılda farklı büyüklükte celî dîvânî adında idari işlerde ve Osmanlı İmparatorluğunda resmi yazışmalarda kullanılmıştır. 18. yüzyılda basitleştirilmiş ve (kırması dîvânî ) geliştirilmiş ve Osmanlı Saltanatının sonuna dek saray'da kullanılmıştır. Bir bakıma tevki[4] e, bir bakıma ta'like benzeyen son derece hareketli, karmaşık, özel bir yazı türü. (Fatih döneminde belirmiş, Yavuz döneminde gelişmiştir. Yalnız buyrultularda kullanılır.)[5]

Dîvânî el yazısı kendi altında ikiye ayrılır:

Mehmed İzzet Efendi'nin celî dîvânî el yazması

Muhakkak

muhakkak yazım

(Arapça: محقق) Arap alfabesinde geliştirilen, sülüs yazının yatkın ve yatay bölümleri daha uzun olan türüne verilen ad.[6] Önceleri sadece çok az levhalarda ve bazı besmelelerde ve Muhammed bin Abdullah isminin yazımında kullanılmış, fakat 16. yüzyıldan sonra pek kullanılmamıştır.

Nesih

nesih yazım

Arap alfabesinde geliştirilen, özellikle Osmanlılar tarafından yazmalarda kullanılan, yumuşak, köşeleri yuvarlaklaşmış, işlek bir yazı türü.[7] dür. (Arapça: نسخ, nasakha, naskh) de denilen yazı şekli 1928 yılına kadar daha çok Kur'an ve ilmî eserlerin çoğaltılmasında kullanılmıştır.

Rik'a

(Arapça: الرقعة) Arap alfabesinde geliştirilen, Nesih'in dendansız, yuvarlak ve kıvrak bir türüne verilen isim[8] olup, Osmanlı İmparatorluğunda kullanılan günlük basit el yazısı biçimidir. Onaylar genellikle rika ile yazılmıştır.

rik'a yazım

Tevki

(Arapça: توقِ) Arap alfabesinde geliştirilen, sülüs yazının daha değişik ve ufaltılmış bir yazı biçimidir. Resmî belgelerde kullanılmıştır. Kelime anlamı "1. Padişah buyruklarına çekilen tuğra. 2. Bu tuğrayı taşıyan buyruk" şeklindedir.[9]

Ta'lik

Arap alfabesinde geliştirilen, sülüsün sağdan sola doğru yatık olarak yazılan yazı türlerinden biridir. Tüm harfleri yuvarlağımsı olan bu yazı biçimi, İran'da geliştirilmiş, bir santim veya daha fazla genişlikte kalemle yazılmış olanına da celi ta'lik adı verilir.

Kaynakça

Dipnotlar

  1. Gef harfinin diyakritik işareti çoğu zaman yazılmaz. Osmanlı Türkçesindeki "gef" harfinin tek başına veya sözcük sonundaki yazılışı aslında kef harfi ile neredeyse aynıdırı. Sadece üstten bir çizgi eklenir. Ancak mevcut kodlamalarda bu öngörülmemiş.
  2. Nef harfinin diyakritik işareti çoğu zaman yazılmaz.
  3. Lamelif de bazen bir harf yerine koyulur ancak, harf değildir. Lam ve elif harflerinin yan yana yazılmış şeklidir.
  4. Resmî belgelerde kullanılan bir yazı türüne verilen ad. TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 1974
  5. TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 1974
  6. TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 1974
  7. TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 1974
  8. TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 1974
  9. Büyük Türkçe Sözlük "Tevki" Türk Dil Kurumu

Ayrıca bakınız

Dış Bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/25/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.