Parsim

Parsim

Toplam nüfus
Tahmini 300.000–350.000
Önemli nüfusa sahip bölgeler
İsrail	200.000-250.000 [1][2]
ABD	60.000-80.000 [3]
İran	~25.000 [4]
Avustralya	~740 [5]
Birleşik Krallık	Bilinmiyor
Diller
Farsça, Cidi, İbranice, Yahudi Aramicesi
Din
Yahudilik
İlgili etnik gruplar
Sefarad, Aşkenaz, Mizrahi, Tat, Buhara Yahudileri, Dağ Yahudileri, Kürt Yahudileri, Fars

Parsim ya da İran Yahudileri eskiden Pers İmparatorluğu ya da İran'da yaşamış veya hâlen İran'da yaşamakta olan Yahudiler'e denir.

Yahudilik, İran'da var olan en eski dinlerden biridir. Çeşitli Tanah kitaplarında Pers İmparatorluğu'ndaki Yahudilerin yaşamı ve deneyimleri ile ilgili hikâyeler bulunur.

İran'ın aksine, bugün en çok İran Yahudisi İsrail ve ABD'de yaşar. 1993'teki sayıma göre İsrail 75.000^[6] ve ABD 100.000 Parsime ev sahipliği yapmaktadır.^[7][8] İran'daki Yahudi sayısı 25.000 civarındadır.^[9][10][11] Başta Tahran, İsfahan ve Şiraz olmak üzere İran'ın çeşitli şehirlerinde yaşarlar ve İran anayasasınca koruma altındadırlar.^[9] En kalabalık Yahudi nüfusu barındıran iki Müslüman ülkeden biridir (diğeri Türkiye'dir).^[12]

İran'da İslam veya Bahailik'e geçen Yahudiler de bulunur.^[13]

Terminoloji

İran Yahudileri terimi İranlı Yahudilerin yanı sıra İrani diller konuşan Yahudileri de kapsar. İsrail'de Parsim (İbranice: פרסים, anlamı: Farslılar) denir. İran'da ise Yahudiler'i ifade eden farklı kelimeler vardır:

• Kalimi: En kibar ve en resmi söyleniş şeklidir.
• Yahudi veya Pejmani: Resmi söyleniş şekli değildir fakat kibardır.
• İsrael: Yahudilerin kendilerine hitap şeklidir.
• Cud ya da Cuhud: Yahudileri aşağılayıcı bir hitap şeklidir.

Bugünkü İran

İran'ın ABD ve İsrail ile olan gerginliği yüzünden Amerika'daki İranlı Yahudiler İran'daki Yahudilerin Kaliforniya ve İsrail'e yerleştirilmeleri için para toplamaya karar verdi. Buna karşı Ağustos 2007'de, İran'daki Yahudi cemaatinden "bu şeffaf politik oyunlara alet edildikleri için" gücendiklerini belirten cevap geldi.

İran Yahudi cemaatinin hükümet tarafından dini azınlık olduğu resmen kabul edilir. İran'da tanınan her azınlık grubunun mecliste kendini temsil etme hakkı olduğundan Yahudilerin de 290 sandalyeli mecliste bir sandalyesi bulunur. Bazı kaynaklar İran'daki Yahudi nüfusunun 30.000 - 35.000 civarında olduğunu belirtirken bazı kaynaklarsa bu sayının 20.000 - 25.000 dolaylarında olduğunu belirtir.^[14]

İsfahan'da bir sinagog

Tahran'da hâlen hizmet veren 11 adet sinagog vardır ve bunların birçoğunun İbranice eğitim veren kursları vardır. Aynı zamanda 2 kaşer lokanta, birer tane yaşlılar yurdu ve mezarlıkları vardır. 20.000 adet kaynağıyla bir de Yahudi Kütüphanesi bulunur.^[12] Ofoğ-e-Bina isimli bir gazetesi bulunan cemaatin "Dr. Sapit Yahudi Hastanesi" isimli, doktorlarının ve hastalarının çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu^[15] bağışlarla çalışan bir de hastanesi vardır.^[16]

Bugün İran'daki Yahudilerin büyük bir kısmı Tahran'da yaşasa da zamanında Şiraz, Hamedan, İsfahan, Nahavand ve Babul'un yüksek sayıda Yahudi nüfusuna ev sahipliği yaptığı bilinir. İran genelinde toplam 25 sinagog bulunur.^[17]

Yahudilik Yahudi felsefesi İnanç esasları • Seçilmişlik • Alaha Tanrı • Kabala • Mesih • Kader Kaşerut  •  Tevazu  •  Minyan  •  Tsedaka Dinî metinler Tevrat/Tora  •  Tanah  •  Talmud  •  Zohar Humaş  •  Sidur  •  Mişna Tora  •  Arba Turim Şulhan Aruh  •  Tosefta  •  Mişna Berurah Tanya  •  Midraş  •  Piyutim Targum Kutsal Şehirler Kudüs  •  Safed  •  Hebron  •  Tiberia Yahudi bayramları Şabat  •  Roşaşana  •  Yom Kippur  •  Sukot Simhat Tora  •  Hanuka •  Asara BaTevet Tu Bişvat  •  Purim  •  Pesah Şavuot  •  9 Av  •  Şaloş Regalim Önemli şahsiyetler Avraham  •  Moşe  •  Dvora  •  Rut  •  Şaul  •  David Şlomo •  Eliyahu  •  İlel  •  Şamay  •  Raşi İbn Ezra  •  Rif  •  Ramban  •  Gersonides Saadia Gaon  •  Rambam Baal Şem Tov  •  Tosafistçiler Yosef Albo  •  Yosef Karo  •  Ovadia Yosef Yahudi hayatı Brit Mila  •  Bar Mitsva  •  Şiduh  •  Evlilik Nida  •  İsim koyma  •  Pidyon  •  Cenaze Okullar Yeşiva  •  JTS  •  HUC  •  YU Dinî roller Kohen  •  Haham  •  Hazan  •  Mohel Dayan  •  Maşgiah  •  Roş yeşiva  •  Gabay Şohet  •  Menaker  •  Kabar  •  Tokea Dinî yapılar Tapınak • Ağlama Duvarı Sinagog  •  Mikve Yahudi ayin sistemi Yahudi İbadetleri  •  Kapara Şahrit  •  Minha  •  Arvit  •  Avdala Yahudi dilleri Afro-Asyatik İbraniceler: İbranice · Samarit İbranicesi · Yemen İbranicesi Aramiceler: Hulaula · Lişan Didan · Lişana Deni · Lişanid Noşan · Yahudi Aramicesi Arapçalar: Yahudi Arapçası · Yahudi Bağdat Arapçası · Yahudi Fas Arapçası · Yahudi Irak Arapçası · Yahudi Trablus Arapçası · Yahudi Tunus Arapçası · Yahudi Yemen Arapçası Diğer: Kayla · Yahudi Berbericesi Hint-Avrupa Cermen: Yeşiviş · Yidiş · Yingliş Roman: İtalkian · Katalanik · Ladino · Lusitanik · Şuadit · Yahudi Aragoncası · Yahudi Latincesi · Zarfatik Hint-İran: Buhori · Cuhuri · Cidi Diğer: Knaanik · Yevanik Türk Karayca · Kırımçakça Diğer Kartveli: Gruzinik Dravid: Yahudi Malayalamı Etnik bölünmeler Afrika: Falaşa · Magrebim Asya: Bney Menaşe · Buhara · Koçin Yahudileri · Paradesi Yahudileri Avrupa: Aşkenaz · İtalkim · Sefarad Kafkas: Cuhoro · Gurjim · Karaylar Orta Doğu: Kürdistan Yahudileri · Mizrahi · Parsim · Romanyot · Samiriler · Temani Yahudi mezhepleri Yahudilik Muhafazakâr Yahudilik  •  Ortodoks Yahudilik Hasidizm Reformist Yahudilik  •  Hümanist Yahudilik Yeniden yapılanmacı (Rekonstrüksiyonist) Yahudilik Dinî objeler Talet  •  Tefilin  •  Kipa  •  Şofar Tsitsit  •  Mezuza  •  Menora Hanukiya •  Yad Yahudi duaları Şema  •  Amida  •  Alenu  •  Kal Nidre Kadiş  •  Alel  •  Ma Tovu  •  Kiduş Diğer dinler ve Yahudilik Hıristiyan  •  Judeo-Hıristiyan Hıristiyan Yahudi ilişkileri  •  İslam Katoliklik  •  Çoğulculuğa Yahudi bakışı Judeo-Islamic  •  Paganizm  •  İbrahimî  Yahudilik Portali

İran dışındaki Parsimler

1979'daki Afganistan'da gerçekleşen Sovyet istilasından sonra Zablon Simintov isimli tek bir tane Yahudi kalmıştır. Kazakistan'da ise sadece 4 düzine Parsim ailesi vardır. Devlet dini İslam olan Pakistan'da ise bu nüfus 200'den azdır. Hindistan'da da Yahudi yaşardı fakat 1948'de İsrail'in kurulmasıyla Yahudilerin sayısı epeyce azalmıştır. ABD'de başta Kaliforniya ve New York olmak üzere birçok eyalette Parsim bulunur.

Diller

Parsim'lerin birçoğu Farsça konuşmasına rağmen, aşağıdaki diller Parsim'lerle bağdaştırılmıştır:

• Cidi
• Buhori
• Yahudi Golgaypancası
• Yahudi Şirazcası
• Yahudi Hamedancası
• Yahudi Tatçası

Ayrıca bakınız

• İran'daki Yahudilerin tarihi

Kaynakça

1. Geldikleri ülkelere göre Yahudiler
2. Why are people going to Iran?. Jpost.com. Retrieved on 2011-05-29.
3. foxnews.com
4. Jews of Iran.
5. Iranian Australian shows that 3% of them are jewish]
6. Yegar, M (1993), "Jews of Iran", The Scribe (no. 58): 2
7. http://www.latimes.com/news/local/la-me-persian15-2008sep15,0,7972368.story?track=rss
8. http://www.newyorker.com/archive/2003/11/10/031110fa_fact?currentPage=2
9. Iran Jewish leader calls recent mass aliyah 'misinformation' bid
10. Iran Jewish MP criticizes 'anti-human' Israel acts Ynet. 5.7.2008.
11. Iran's proud but discreet Jews BBC. 2006-09-22.
12. IRAN: Life of Jews Living in Iran
13. The Conversion of Religious Minorities to the Bahá'í Faith in Iran
14. Report, Reuters, February 16 2000 Bahá'í Library Online. Encyclopaedia Judaica bu sayının 1996'da 25.000 olduğunu söyler.
15. Harrison, Francis (Eylül 22, 2006) Iran's proud but discreet Jews BBC
16. Persian Rabbi
17. یافته های طرح آمارگیری جامع فرهنگی کشور، فضاهای فرهنگی ایران، آمارنامه اماکن مذهبی، 2003، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 344