Paul-Émile Botta
Paul-Émile Botta (d. 6 Aralık 1802, Torino, Piemonte - ö. 29 Mart 1870, Achères, Fransa), Fransız konsolos ve arkeolog. 1843'te Irak'taki (o dönemde Osmanlı İmparatorluğu), Dur Şarrukin'de (bugün Horsâbad) Asur kralı II. Şarrukin'in (Sargon) sarayını bulması, Eski Mezopotamya'da geniş ölçekli alan araştırmalarını başlatmıştır.
Ünlü İtalyan tarihçi Carlo Botta'nın oğlu olan Paul-Émile tıp öğrenimi gördü. Henüz bir tıp öğrencisiyken bilimsel bir dünya turuna çıkan Le Héros gemisine katıldı. Brezilya, Şili, Peru, Meksika, Kaliforniya, Pasifik Adaları ve Çin'den sonra, Ümit Burnu yolu ile Fransa'ya döndü. 34 ay süren bu yolculuk sırasında Kanton'da (Güney Çin) iken afyon çekmeye başlayan Botta, bu alışkanlığını ölümüne kadar sürdürdü. Daha sonra Mısır'a giden Botta, 1834'e kadar orada kaldı. Bu arada Sudan'a gitti ve böcek örnekleri topladı.[1]
1842'de Musul'a konsolos olarak atandı. Böylece, o dönemde yalnızca ilkçağ yazarlarının ve Kitabı Mukaddes metinlerinin çelişik anlatımları aracılığıyla bilinen kayıp Asur kentlerini bulmak için çok iyi bir fırsat elde etmiş oldu. Musul'un karşısında, Dicle'nin doğu kıyısındaki Koyuncuk'ta kazılara başladı. Horsâbad'da daha umutlu gözüken araştırmalara girişmeseydi belki Ninive'yi de bulabilirdi. Bir haftalık kazıdan sonra, ünlü kanatlı figürleri, kabartma heykelleri ve çiviyazısı yazıtlarıyla Şarrukin'in büyük sarayının kalıntılarını ortaya çıkardı. Yanlış bir inançla Ninive'yi bulduğunu Paris'e bildirerek, sonraki kazılar için hükümetten mali destek sağladı. Bazıları toprak üzerine çıkarıldıktan kısa süre sonra dağılan kalıntıların çizimlerini yerinde yapması için E. N. Flandin, Botta'nın yanına gönderildi. Osmanlılar'ın rızasıyla Paris'e yollanan eski yapılarla dolu bir gemi yolda battı, ama öteki yapıtlar Paris'e ve Louvre'a ulaştırıldı.[2]
Monuments de Ninive... (1849-50; Ninive Anıtları...) adlı yapıtın bir cildi Botta'nın yazılarından, dört cildi Flandin'in çizimlerinden oluşur. Sonraları kendisini çiviyazısı araştırmalarına adayan Botta Kudüs (1846) ve Trablusşam (1868) konsolosluklarında da bulundu. 1869'da emekli oldu. 1870'te Paris yakınındaki Achères'te yaşamını yitirdi.
Kaynakça
- ↑ Asuman Baytop, Anadolu'da Bitki Örnekleri Toplamış Olan Arkeolog, Antropolog ve Diplomatlar, Osmanlı Bilimi Araştırmaları XIII/I (2011)
- ↑ Mezopotamya'nın Hazinelerine Ya Füzeler İsabet Ederse