Seçici süpürme
Seçici süpürme (İng: selective sweep), yakın bir geçmişte, yararlı ve güçlü bir doğal seçilim sonucu oluşmuş bir DNA mutasyonun yakınlarında yer alan nükleotitler içindeki varyasyonların azaltılması veya ortadan kaldırılmasıdır.
Seçici bir süpürme, popülasyonun diğer üyelerine nazaran taşıyıcılarının seçilim değerini ve uyum başarısını artıran yeni bir mutasyon oluştuğunda ortaya çıkabilir. Burada, doğal seçilim, daha yüksek uyum başarısı gösteren bireyler lehine olacaktır ve zamanla yeni mutasyona uğramış varyantların (aleller) frekans ve görülme sıklıkları diğer alellere göre artacaktır. Yaygınlık derecesi arttığı için, bu yeni mutasyona bağlanmış olan nötral veya hemen hemen nötral diğer bir genetik varyasyon da, onunla birlikte daha yaygın hale gelecektir. Bu olguya, genetik otostop denir. Güçlü bir seçici süpürme, genomun, pozitif ve olumlu olarak seçilen haplotipin (mutasyona uğramış alel ile onun komşuları) popülasyonda var olan tek haplotip olduğu bir bölgesinde oluşur ve bu kromozom bölgesinin toplam genetik varyasyonlarının büyük bir azalması ile sonuçlanır.
Seçici süpürmenin tespit edilmesi
Seçici bir süpürmenin oluşup oluşmadığı, çeşitli şekillerde incelenerek tespit edilebilir. Bir yöntem, bağlantı dengesizliğini, yani belli bir haplotipin, o popülasyonda olması gerektiğinden fazla temsil edilip edilmediğini ölçmektir. Nötr evrim altında, genetik rekombinasyon, bir haplotip içindeki farklı alellerin birbirleriyle yeniden karışması ile sonuçlanacaktır ve bu durumda hiçbir alel, tek başına popülasyona hakim olmayacaktır. Ancak, seçici süpürme sırasında, olumlu olarak seçilen bir gen varyantının seçilimi, komşu alellerin de birlikte seçilmesi ve rekombinasyonların daha az fırsat bulması ile sonuçlanacaktır. Bu nedenle, güçlü bir bağlantı dengesizliğinin var olması, yeni bir seçici süpürmenin meydana gelmiş olmasının bir göstergesi olabilir ve yakın zamanda seçilim altında kalan bölgeleri tanımlamada kullanılabilir.
Toplam 269 kişinin genetik varyasyonlarının incelediği bir araştırmada, 1, 2, 4, 8, 12 ve 22 numaralı kromozomlarda, insanlarda da seçici süpürmenin meydana gelmiş olduğuna dair kanıtlar bulunmuştur.[1]
Bir tarım bitkisi olan mısırda, Y1'i çevreleyen sarı ve beyaz mısır genotiplerinin son bir karşılaştırılması (fiton sentaz genleri (İng: phytoene synthase) sarı renkli endospermden sorumludur), aynı lokus içindeki çeşitliliği ve çevre bölgelerdeki bağlantı dengesizliğini azaltan sarı germ plasması (irsiyet plasması) içinde, seçici süpürmeye dair güçlü kanıtlar göstermektedir. Beyaz mısır ise, artan bir çeşitliliğe sahip olup böylece, seçici süpürme ile ilişkili herhangi bir bağlantı dengesizliği göstermemektedir.[2]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ "A haplotype map of the human genome". Nature 437 (7063): 1299–320. October 2005. DOI:10.1038/nature04226. PMC 1880871. PMID 16255080. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1880871.
- ↑ Palaisa K, Morgante M, Tingey S, Rafalski A (June 2004). "Long-range patterns of diversity and linkage disequilibrium surrounding the maize Y1 gene are indicative of an asymmetric selective sweep". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 101 (26): 9885–90. DOI:10.1073/pnas.0307839101. PMC 470768. PMID 15161968. http://www.pnas.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=15161968.