Semerkant

Koordinatlar: 39°39′15″K 66°57′35″D / 39.65417°K 66.95972°D / 39.65417; 66.95972

Semerkant
Samarqand
Самарқанд
—  İl merkezi  —
Semerkant

Şehrin Özbekistan'daki konumu
Koordinatlar: 39°39′15″K 66°57′35″D / 39.65417°K 66.95972°D / 39.65417; 66.95972
Ülke Özbekistan Özbekistan
İller Semerkant ili
Rakım 702 m (2.303 ft)
Nüfus (2001)
 - Toplam 361,339
Alan kodu 662
İnternet sitesi: http://www.samarkand.uz/
Semerkant'taki tarihi eserler
Uluğ Bey rasathanesinin girişi
Halı ve kilim tüccarı

Semerkant (Özbekçe: Samarqand / Самарқанд; Farsça: سمرقند‎ ; Rusça: Самарканд; Eski Türkçe: Semizkend), Özbekistan'da Semerkant ilinin yönetim merkezi olan şehir.

Zeravşan Irmağı vadisinde, Taşkent'in 275 km. güneybatısında yer alan Semerkant'ın 2001 yılı resmi nüfusu 361.339'dir.[1]. Önemli bir sanayi (otomotiv sanayisi; traktör yedek parçaları yapımı; besin sanayisi; gübre fabrikaları; dokuma sanayisi; vb.) ve öğretim (Semerkant Üniversitesi) merkezi olan kent, Timur döneminden kalma tarihsel anıtlarıyla (Bibihanım Medresesi, 1399-1404; Timur'un türbesi Gur Emîr, 1405; Uluğ Bey, vb.) çok sayıda turist de çekmektedir.

Etimoloji

Semerkant sözü eski Farsçada asmara: "taş", "kaya" ve Soğdça kand: "kent", "kale" birleşmesinden gelir.[2]

".. Yine böylece "صآمِز كآند Semiz kend" denir; büyük olduğu için böyle denilmiştir. Farsçada سمرقند derler."[3]

Kent kelimesi hala gunümüz Türkçesi'nde aynı anlamda kullanılmaktadır. Kadim zamanlarda Semerkant'tan büyük bir dış göç yaşanmıştır. Halen Çin de dahil olmak üzere çevre ülkelerde Türk boyları bulunmaktadır. Bu Türk boylarından azınlıkta olanlardan ornegin Salar Türkleri Türkiye Türkçesi'ne çok yakın kelimeler ile konuşur. (Küçük bir örnek olarak "serçe parmak" tabirini aynen kullanır.)

Bu Semerkantlı kimseler Türkçe konuştuğu gibi bir kısmı Tibet dilini de konuşabilmektedir.

Tarihçe

Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan Semerkant, antik Yunanların Marakanda (eski Yunanca: Μαράκανδα) isminde tanıdığı, M.Ö. 14. yüzyıllarında Zeravşan'nın (Yunanca: Polytimetos) verimli ovasında bir vaha şehri Persler tarıfından kurulmuş ve uzun süre Ahameniş İmparatorluğu'nda önemli bir rol oynamıştır. Eskiçağ'da Soğdlar'ın yaşadığı, M.Ö. 329'da Büyük İskender tarafından alınmştır. Semerkant 6. yüzyılda bir Türk Yabguların etki alanları içindeydi.[4]

İpek Yolu'nun önemli bir kavşağında kurulan kent, tarih boyunca gezginlerin uğrak noktası olmuştur. 14-15. yy'lar Semerkant'ın altın dönemi olarak kabul edilir.

İslam Dönemi

Semerkant, 712'de Müslüman Araplar tarafından fethedilip, Abbasiler zamanında bir mucize olur [5]. Çok gizli olan kâğıt imalâtı 751 yılında Talas savaşından iki Çin tutuklusundan öğrenilir ve İslâm dünyasında ilk kâğıt değirmeni Semarkant'ta yapılır. Bu icat diğer İslâm ülkelerine, daha sonra da Avrupa'ya yayılır. Semerkant, Samanoğulları döneminde iktisadi açıdan hızla gelişmiştir.

1220'de Cengiz Han'ın kontrolüne geçti, şehri tamamen harap etti. Timur'un Semerkant'ı başkent ilan etmesiyle şehir önemli ölçüde gelişti ve önemli bir kültür merkezi haline geldi.

1500'de göçebe Özbekler'den Muhammed Şiban (Şeyban) tarafından Şiban Hanedanlığı kurulmuştur. Muhammed Şiban Cengiz Han'ın ilk karısı olan Börte Ujin Hatun'dan olan en büyük oğlu Cuci'nin (Moğolca: Зүчи, Züchi) beşinci oğludur. 1282 yılında Şiban (Şeyban) sülâlesi İslâm dinini benimsediler, basamak ve basamak Özbek adını aldıkları varsayılır. Şiban sülâlesinin kurduğu bir başka Şiban Hanlığı olan Sibir Hanlığı (Tatarca: Себер ханлыгы / Seber xanlığı, Себер йорты / Seber yortı) İbak tarafından kurulmuş, ve onların en son Hanı Kuchum 1598 yılında görevinden alınıp Rusların kontrolüne geçti.

1499 yılı içinde Özbek Türkleri Semerkant'ı kontrolüne aldı [6]. Şiban sülâlesi Özbekler'e yaklaşık olarak bu zamanda liderlik yapmıştır.

1784 yılında Semerkant Buhara emiri'nin buyuruğuna girmiştir.[6]

Çarlık Rusyası ve devrim

Semerkant, 1868'de Ruslara geçerek Türkistan'a bağlandı. 1924'ten 1930'a kadar Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti oldu.

İklim

İklim tipinin siması güneşli, sıcak, bazen rüzgarlı ve genellikle kurudur. Kışları yumuşak geçer ve hafif don görülür. Yaz ayları sıcak ve kurudur. Temmuz'daki ortalama gündüz sıcaklığı + 34 °C, ortalama gece sıcaklığı + 18 °C'dir. Ocak ayında en sıcak + 7 °C ve en soğuk - 4 °C olur

Tarihi eserler

Bibi Hanım camii
Gur Emir medresesi
Şah-ı Zinde camii ve türbeleri
Eski ticaret çarşısı
Ruhabad türbesi

Semerkant'ta İslâm Mimarisinin en güzel örnekleri bulunur. Şehir UNESCO Dünya Miras Alanları Listesi'ne eklenmiştir.

Registan antik Semerkant'ın kalbidir. Anlamı "Kumlu yer" demektir.

Kardeş şehirler

Horasan'daki Kardeş Şehirler;

Diğer Şehirler:

Galeri

Kaynakça

  1. ↑ World Gazetteer'de “Samarkand”
  2. ↑ Room, Adrian (2006). Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features and Historic Sites, 2nd edition, London: McFarland, p. 330. ISBN 0-7864-2248-3. “Samarkand. City, southeastern Uzbekistan. The city derives its name from that of the former Greek city here of Marakanda, captured by Alexander the Great in 329 B.C.. Its own name derives from the Old Persian asmara, "stone", "rock", and Sogdian kand, "fort", "town".”
  3. ↑ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 344.
  4. ↑ Encyclopedia Britannica (Chicago: University of Chicago Press, 1984) Cilt 16, sayfa 204
  5. ↑ S. Quraishi, "A survey of thedevelopment of papermaking in Islamic Countries", Bookbinder, 1989 (3): 29-36.
  6. 1 2 Columbia-Lippincott Gazeteer, sayfa 1657
  7. ↑ "Eskişehir′in kardeş şehirleri". Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Resmi Sitesi. 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150221225020/http://www.eskisehir-bld.gov.tr:80/spot_kardes_sehir.php. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.
  8. ↑ "Kardeş Şehirler - Semerkant". Antalya Büyükşehir Belediyesinin Resmi Sitesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120117020102/http://www.antalya.bel.tr/UploadedDocuments/semerkant_t.pdf. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.

Wikimedia Commons'ta Semerkant ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

This article is issued from Vikipedi - version of the 11/27/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.