Stoacılık
Stoacılık ya da Stoa Okulu, kurucusu Kıbrıslı Zenon olan, Megara okulunun bir kolu olan felsefe okulu.
Helenistik felsefenin en önemli akımlarındandır. Zenon, okulunu Atina'da bir resim galerisinde (Stoa Poikile) kurmuştur.
Stoacılar için insanın temel amacı mutluluktur. Mutluluğa ulaşmak içinse doğaya uygun yaşamak gerekir. Dolayısıyla doğaya uygun yaşamayı felsefi olarak benimsemişler ve dünya vatandaşlığını savunmuşlardır. "Mutluluk, dış koşullara bağlı olmamalıdır," önermesini dile getirmişlerdir.
Diogenes Laertios şöyle demiştir: “Stoalılar mantık eğitiminin zorunlu olduğunu ileri sürerler. Çünkü mantık diğer tek tek erdemleri içine alan bir erdemdir. Mantık bilmeyen bir insan yanlış çıkarımlardan kaçınamaz. Mantık bilge bir insana doğruyu yanlıştan ayırt etme özelliği kazandırır.”[1]
Stoacıların erdemleri
- Bilgelik
- Adalet
- Yiğitlik
- Ölçülülük
- Dürüstlük
İnsanın üstünlüğü
Stoacılar tüm evrenin kutsal bir otorite tarafından yönetildiğini düşünür. Ve bu otorite bir külli iradeye sahiptir ve bu iradesini de insanlara yüklemiştir. Bu yüzden tüm canlılar normal iken, bir akla sahip olan insan, tanrısal bir yaratıktır. Hayvanlar içgüdüleri ile hayatta kalmaya çalışırken insan aklı sayesinde kendini gerçekleştirmeye ve geliştirmeye çalışır. Yine insan aklı sayesinde doğru ile yanlışı ayırt eder.
Evreni yöneten bu kutsal iradenin tüm insanlara aynı aklı verdiği düşünülür. Bu yüzden de tüm insanlar eşittir. Stoacılar, bu yüzden köleliğe karşı çıkar. Bu bakımdan köleliği doğal ve kaçınılmaz gören Aristotelesçilik düşüncesi ise ters düşer.[2]
Erken dönem Stoacılık
İlk dönem Stoacılar arasında okulun kurucusu Kıbrıslı Zenon, Khrysippos, Kleanthes, Tarsuslu Zeno, Tarsuslu Antipater sayılabilir.
Kıbrıslı Zenon'un kiniklerin etkisinde kaldığı ve ilk yapıtlarında özellikle bu etkinin belirgin olduğu görülür. Stoacılık da bu yönde bir gelişim gösterecektir. Ancak daha sonra bu düşüncelerinde farklılaşma olur, özellikle kiniklerin ahlak öğretilerinde değişiklikler meydana getirir. Ona göre gerçek ahlak her tür uygarlık değerinin reddedilmesiyle değil de yüksek ve tam bir doğallığa ulaşarak gerçekleştirilebilir.
Kinizmden etkilenmiştir ama birebir örtüşmeleri söz konusu değildir. Her iki eğilimin ortak noktası insanın bağımsızlığı ya da özgürlüğünün kesin bir ilke olarak benimsenmiş olmasıdır. Hem kuramsal olarak temellendirilmesi hem de insan ile uyumlu kılınması doğaya uygun yaşamak fikriyle biçimlendirilmiştir. Bu yönde Stoacılar panteist bir dünya görüşü oluşturmuşlardır. Ayrıca Gotham dizisinde Thomas Wayne'in de bu tarikatın öğretilerini benimsediğinden bahsedilmiştir.
Orta dönem Stoacılık
Zenon'dan bir yüzyıl sonra, bir tür uzlaşma felsefesi olarak şekillenen, erken Stoacılığın katı ahlaki tutumunu yumuşatan ve Platon ve Aristoteles ile öğretisini geliştiren bir eğilim göstermiştir. Panaetius ile Paseidonios bu akımın öncü isimleridir. Panaitios Stoacılığa rasyonalist yönde, öğrencisi Paseidonios ise empirist bir yönde değişikliklerle etki etmiştir.
Geç dönem (İmparatorluk Dönemi) Stoacılık
Geç dönem düşünürler arasında Cicero, Genç Seneca, Marcus Aurelius, Epiktetos, Gaius Musonius Rufus sayılır.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantı
Kaynak
- Felsefe Tarihi, Macit Gökberk, Remzi Kitabevi.
- Stoacılık, Jean Brun, çeviren: Medar Atıcı, İletişim Yayınları, Cep Kitapları serisi.