Türkiye'de nükleer enerji

Akkuyu
Mersin'in Gülnar ilçesi Büyükeceli beldesinde Rusya tarafından inşa edilecek olan ve 2020'de faaliyete girmesi planlanan Akkuyu Nükleer Enerji Santrali'nin konumu.
Sinop
2023 yılında faaliyete girmesi planlanan 20-22 milyar $'lık[1] Sinop Nükleer Enerji Santrali'nin konumu.

Türkiye'de nükleer enerji, şu an nükleer enerji santrali yapılma aşamasındadır. 1970 yılından itibaren nükleer santral kurulma girişimlerinde bulunuldu fakat bu girişlerimin çoğu sonuçsuz kalmış, 2004'te, nükleer enerji santrali konusu yeniden gündeme gelmiş ve santraller toplamda üç santralden biri için çalışmalar devam etmekte olup ikisi için yapılma aşamasına gelinmiştir.

Tarihi

Türkiye'de nükleer çalışmalar, nükleer teknolojiye sahip olmayan pek çok Avrupa ülkesiyle eş zamanlı olarak, "Atom enerjisinin barışçı amaçlarla kullanılması" konusunda düzenlenen 1. Cenevre Konferansı'ndan hemen sonra 1955 yılında başlatılmıştır.[2] 1961 yılında, Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde, eğitim ve temel araştırmalar için yararlanılan 1 MW gücünde bir deney reaktörü işletmeye alınmıştır.[2] Elektrik üretimi amacıyla kurulması tasarlanan nükleer santralla ilgili ilk fizibilite etüdleri 1968 yılında başlatılmıştır.[3] 1972-74 yıllarında yapılabilirlik etüdleri ve yer araştırmaları değişen şartlara göre revize edilmiş, 1976 yılında Silifke'nin batısındaki Akkuyu mevkii ilk kuruluş yeri olarak seçilmiş ve yapılan geniş kapsamlı araştırmalara dayanarak Başbakanlık Atom Enerjisi Komisyonu'ndan yer lisansı alınmıştır.[2][3] 1976 yı­lın­da nük­le­er san­tral iha­lesi için gi­ri­şim­de bu­lu­nul­du ve tek­lif­le­rin de­ğer­len­di­ril­me­si so­nu­cun­da 1977'de ASE­A-ATOM ve STAL-LA­VAL fir­ma­la­rı ile söz­leş­me ön­ce­si gö­rüş­me­ler baş­la­dı an­cak 12 Ey­lül 1979'da gö­rüş­me­ler çe­şit­li se­bep­ler­den sonuçlanmadı.[4]

1980'ler

1982 yılında herhangi bir ihale açılmadan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TA­EK) Baş­kan­lı­ğı ara­cı­lı­ğıy­la Ato­mic Energy of Ca­na­da Li­mi­ted (AECL), Sie­mens-Kraft­werk Uni­on (KWU) ve Ge­ne­ral Elec­tric (GE) fir­ma­la­rın­dan tek­lif­ler top­lan­dı.[4] 30 Ağus­tos 1984'te bu fir­ma­larla ya­pı­lan pa­zar­lık gö­rüş­me­le­rin­de an­laş­ma sağ­lan­sa da hü­kü­met, nük­le­er san­tral­le­rin anah­tar tes­li­mi esa­sı­na gö­re baş­lat­tı­ğı iha­le­nin te­mel şar­tı­nı "Yap-İş­let-Dev­ret" şar­tı­na dö­nüş­tür­dü­ğü­nü açık­la­yın­ca KWU ve ken­di­si­ne Ak­ku­yu ye­ri­ne Si­nop nük­le­er si­ti tek­lif edil­miş olan GE fir­ma­la­rı iha­le­den çe­kil­di.[4] Öte yandan, 2 Ka­sım 1983 tarihinde devlet kuruluşlarının reorganizasyonu kapsamında tüm nükleer konuları bir çatı altında yürütmek üzere Nükleer Elektrik Santralları Kurumu: NELSAK kararnamesi hazırlandı, onaylandı ve dönemin cumhurbaşkanı Kenan Evren Türkiye'de üç ayrı tipte üç nükleer santralın kurulacağını açıkladı.[2][4] Fakat NELSAK kararnamesi hiçbir zaman uygulanmadı.[4] Mart 1985'te AECL ile görüşmelere devam edildi ve ağustos ayında ön protokol imzalandı. Ancak, Kanada hükümetinin ön protokole bağlanan şartları ve finansmanın %60'ını (geri kalan %40'ını TEK ve Türkiye üstlenecekti) garanti etmeyi kabul etmemesi üzerine 1986 yılı başlarında AECL ile yapılan görüşmeler de durduruldu.[2] Nisan 1986'da Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nde meydana gelen Çernobil reaktör kazasından ötürü Türkiye'de de nükleer santrallarla ilgili çalışmalar askıya alınmıştır. 1988 yılında TEK Nükleer Santrallar Dairesi kapatıldı.[5]

1990'lar

1989'da Arjantin ile 25 MW'lık pasif sistemli modüler prototip projesine girişilmek istenmiş, 1991 başlarında yeterli görülmeyen bu girişimden vazgeçilmiştir.[5] 1992 yılında dünyadaki belli başlı firmalara birer mektup gönderilerek, 2002 yılında devreye girecek biçimde ve 1000 MW gücünde bir veya iki üniteli santralın anahtar teslimi veya Yap-İşlet-Devret modeli ile kurulması için teknik ve mali konularda bilgi istenmiştir.[5] Aynı yılın aralık ayında dönemin Ener­ji ve Ta­biî Kay­nak­lar Ba­ka­nı Mehmet Ersin Faralyalı'nın Ba­kan­lar Ku­ru­lu'na sun­du­ğu bir ra­por­da, ül­ke­nin baş­ka ener­ji kay­nak­la­rı ih­das et­me­di­ği tak­dir­de 2010 yı­lın­da bü­yük bir ener­ji kri­zi­ne dü­şe­ce­ği­ne ve bu­nu önlemek için de mut­la­ka nük­le­er ener­ji­den ya­rar­la­nıl­ma­sı ge­rek­ti­ği­ne dik­kat çe­kmiştir.[4] Bu­nun üze­ri­ne 1993 yılı ba­şlarında top­la­nan Bi­lim ve Tek­no­lo­ji Yük­sek Ku­ru­lu nük­le­er ener­ji­den elek­trik üre­ti­mi­ni ül­ke­nin üçün­cü ön­ce­lik­li me­se­le­si ola­rak tes­pit et­ti.[4][5] 1995 yılında TEAŞ, nükleer santral ihâlesinin ön incelemelerini yapmak üzere danışman olarak Güney Kore'nin KAERI firmasıyla anlastı. 1996'da Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı'nın görevlendirdiği üç danışman ile TEAŞ Nükleer Santraller Dairesi'nden iki elemandan olusan bir komisyon ihâle şartnâmesine son şeklini verdi. 17 Ekim 1996'da Resmî Gazete'de Akkuyu Nükleer Enerji Santrali için ihâle açılmış oldugu ilân edildi.[6] 15 Ekim 1997’de AECL, NPI (Nuc­le­ar Po­wer In­ter­na­tio­nal/Sie­mens ve Fra­ma­to­me Kon­sor­si­yu­mu) ve WES­TING­HOU­SE (Mit­su­bis­hi ile bir­lik­te) tek­lif­le­ri­ni sun­du­lar fakat 2000 senesinde hükümet bu projenin sonuçlandırılmasından ve ülkede nükleer santral kurulmasından vazgeçtiğini açıkladı.[6]

2000 sonrası ve günümüz

Greenpeace Türkiye tarafından Haziran 2011'de Taksim Meydanı'nda nükleer enerji karşıtı kurulan kamp ve "Nükleere Hayır" varilleri.

Mayıs 2004'te dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, "Yakında bu santralların üreticisi ülkelerle görüşeceğiz." diyerek nükleer enerji santrali konusunu yeniden gündeme getirdi.[3] Güler yaptığı açıklamada nükleer santrallar konusunda teknik incelemelerin sürdüğünü, kurulmasında şartname aşamasına gelindiğini ve kısa zamanda görüşmelerin yapılacağını açıkladı. Aynı açıklamada, santrallerin işletilmesi özel sektörde olacağı ve santrallerin yeri konusunda araştırmaların sürdüğü, daha önce santralin kurulacağı yer olarak tespit edilen ve çevreci grupların karşı çıktığı Mersin'deki Akkuyu bölgesi de alternatiflerden biri olarak gündemde olduğu ifade edildi. 2005'in ocak ayında 2005 yatırım programına alınan üç santral için Elektrik Üretim A.Ş. ile Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nun yatırım bütçesine 7 milyon TL'lik ödenek konuldu.[7] Haziran 2005'te dönemin Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Başkanı Okay Çakıroğlu, ilk santralin 2012'de açılacağını belirtti.[8] Güler, ilk santralın inşaatına 2007'de başlanılacağını Şubat 2006'da açıkladı.[9]

2010-2020 arasında 5 bin megavatlık üç nükleer santral kurmayı amaçlayan "Nükleer Enerji Yasası", 17 Ocak 2007'de çıkarıldı. Ancak dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, santrali kuracak şirketin yapısı, denetimi, söküm masrafı gibi alanlarda anayasaya aykırılıklar olduğu gerekçesiyle yasanın üç maddesini veto etti.[10][11]

14 Ekim 2015 tarihinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Ali Rıza Alaboyun tarafından üçüncü nükleer enerji santralinin İğneada'da yapımının planlandığı açıklandı.[12][13] Bu açıklamanın ardından Demirköy Belediye Başkanı Muhlis Yavuz, nükleer santralin ilk gündeme geldiği günden bu yana ilçe ve belde halkı tarafından istenmediğini dile getirdi.[14] Trakya’yı kapsayan üst ölçekli planlarda 2013 yılında yapılan değişiklikle eklenen "enerji üretim santralları yapabilir" maddesine Trakya Platformu tarafından dava açıldığı ve yürütmeyi durdurma kararı alındığı, bu nedenle Trakya’nın herhangi bir yerine enerji üretim santrali yapılamayacağı ileri sürülmektedir.[14] Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu ise İğneada'da nükleer santralle ilgili bir çalışma ve başvuru olmadığını söyledi.[15]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ "SİNOP SANTRALİNİ JAPONLAR YAPACAK" (Türkçe). Elektrik Üreticileri Derneği, eud.org.tr. 2013. http://www.eud.org.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF7A2395174CFB32E1CD0A72C689840E9C. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
  2. 1 2 3 4 5 Bayraktar, B. Nazım. "Dünyada Nükleer Enerji" (Türkçe) (PDF). KONGRE BİLDİRİLERİ ÇEVRE VE ENERJİ KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI /Sayı: 192. ss. 138-198. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304105506/http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/000007CC.pdf. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.
  3. 1 2 3 "Nükleer santral ihalesi yakında" (Türkçe). Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. 8 Mayıs 2004. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetayV3&ArticleID=710262&Date=02.06.2011&CategoryID=97. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 Özemre, Ahmed Yüksel (2006). "Türkiye’nin nükleer enerji macerası" (Türkçe). Sistem Danışmanlık Ltd. Şti., Anlayış Dergisi, anlayis.net. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304113656/http://www.anlayis.net/makaleGoster.aspx?makaleid=4877. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.
  5. 1 2 3 4 "Türkiye Açısından Nükleer Enerjinin Yeri" (Türkçe). Enerji 2023 Derneği, enerji2023.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304212659/http://www.enerji2023.org/index.php?option=com_content&view=article&id=152:tuerkye-acisindan-nuekleer-enerjnn-yer&catid=6:nuekleer&Itemid=221. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.
  6. 1 2 Bayülken, Ahmet. "NÜKLEER ÇAĞIN TÜRKİYE’DEKİ 50 YILI" (Türkçe) (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305081114/http://www.dektmk.org.tr/pdf/enerji_kongresi_10/ahmetbayulken.pdf. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.
  7. ↑ "Nükleer santralda düğmeye basıldı" (Türkçe). Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. 28 Ocak 2005. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetayV3&ArticleID=736076&Date=02.06.2011&CategoryID=97. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.
  8. ↑ "Çernobil tartışması" (Türkçe). Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. 25 Haziran 2005. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetayV3&ArticleID=750183&Date=02.06.2011&CategoryID=97. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.
  9. ↑ "Nükleer için tarih: 2007" (Türkçe). Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. 12 Şubat 2005. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetayV3&ArticleID=771995&Date=02.06.2011&CategoryID=97. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.
  10. ↑ "Çevreci kaygılar yasaya girmedi" (Türkçe). Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. 9 Kasım 2007. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetayV3&ArticleID=831136&Date=02.06.2011&CategoryID=97. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. (Türkçe)
  11. ↑ Ocak, Serkan (9 Ekim 2007). "Nükleer santral için geri sayım başlıyor". Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş, radikal.com.tr. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetayV3&ArticleID=828121&Date=02.06.2011&CategoryID=97. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011.
  12. ↑ Enerji Bakanı: "3. nükleer santral İğneada'ya yapılabilir". NTV. 14 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
  13. ↑ "3. Nükleer Santral İğneada’ya yapılacak". Sözcü. 14 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
  14. 1 2 "Bölge halkı İğneada’ya nükleer santral projesine karşı: Hukuken yapılamaz". Diken. 15 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
  15. ↑ "Orman ve Su İşleri Bakanı, Enerji Bakanı'nı yalanladı: İğneada'ya nükleer santralle ilgili bir çalışma yok!". T24. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.

Dış bağlantılar

Türkiye'de nükleer enerji
Nükleer santraller
Nükleer araştırma reaktörleri
İlgili kuruluşlar
This article is issued from Vikipedi - version of the 7/9/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.