Tire, İzmir

Koordinatlar: 38°4′N, 27°43′E

Tire
—  İlçe  —
Türkiye'de bulunduğu yer
İzmir Siyasi Haritası
Koordinatlar: 38°4′K 27°43′D / 38.067°K 27.717°D
Ülke	Türkiye
İl	İzmir
Coğrafi bölge	Ege Bölgesi
Yönetim
- Kaymakam	Mehmet Demirezer [1]
- Belediye başkanı	Tayfur Çiçek (CHP) [2]
Yüzölçümü [3]
- Toplam	814 km^2 (314,3 mi^2)
Rakım	93,3 m (306 ft)
Nüfus (2015)[4]
- Toplam	82,102
- Kır	-
- Şehir	82,102
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
Posta kodu	35900
İl alan kodu	0232
İl plaka kodu	35
İnternet sitesi: http://www.tire.bel.tr/ YerelNET

Tire, İzmir'in bir ilçesi. İzmir merkeze 80 km uzaklıktadır. İzmir'in güneydoğusunda yer almaktadır. İlçenin yüzölçümü 792 km²'dir. Nüfusu 2014 yılı itibarıyla 81.315 kişidir.

Tarihçe

Tire çağlar boyu zengin coğrafyasının sağladığı olanaklarla birçok uygarlıklara sahne olmuştur. Bunlar Hitit, Frigya, Lidya, Pers, Helen, Roma ve Bizans dönemleridir. Ancak özellikle Türklerin Tire'yi ele geçirmesinden sonra Tire'de çok zengin tarihi ve kültürel bir birikim sağlanmıştır. Tire tarihçi Pachmeres'in deyimi ile "Keşişler Yöresi", Şerafeddin Zafernamesi'nde "Rum'un Meşhur Kenti", Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde "Şehr-i Muaz-zam Tire" olarak adlandırılan bir beldedir. Katip Çelebi (1608-1656) Tire'yi "Eski Taht Şehri" olarak nitelendirirken, 1908 Aydın Vilayeti Salnamesi'nde ilçe "Ulemalar Yatağı" olarak geçmektedir.

Tire'nin ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir. Bununla beraber M.Ö. 2000 yıllarında adının geçtiği ve Hititler dönemine kadar uzanan kaynaklarda adının Hisar-Kale anlamına gelen Tyhra, Thira, Thyroıon, Apeteria, Teira ve Roma döneminde şehir anlamına gelen Arkadiapolis adıyla geçtiği görülmektedir. Hitit arşivi belgeleri Kadeş Savaşı'na katılanları sayarken Turşalardan (Tirha) söz etmektedir. Frigyalılar döneminde Heraklid Sülalesinin egemenliği altına giren Küçük Menderes Vadisinde bu dönem Frig Krallığının yıkılması ile son buldu. Tarihi kaynaklardan bu döneme ait hiçbir bilgi edinilememekte ve dolayısıyla bu tarihler karanlık olarak kalmaktadır. Lidya Devletini ünlü krallarından Gieges'in Tire'de görev yapması da yörenin önemini arttırmıştır. Daha sonra Thomos (Bozdağ)'dan inen Faktalos (Sart Deresi) çayının altın rezervleri Lidya'yı zengin bir ülke yapmış ve dünyadaki ilk madeni sikke burada basılmıştır. Lidyalılardan sonra M.Ö. 650'li yıllarda Pers egemenliğine giren Tire, kısa bir süre sonra tekrar Lidya'ya bağlanmıştır. Lidya Kralı Krezüs'ün döneminde yeni ve büyük bir uygarlık ile büyük zenginlik oluşturulmuştur. Sonraki dönemlerde Tire Romalılara geçmiş, bu dönemde de Anadolu'nun en seçkin şehri konumunu sürdürmüştür. Bu dönemde Tire bir Hiristiyan Şehri haline gelmiş ve birçok yerde kiliseler ve ayazmalar yapılmıştır. Bu dönemin eserlerinden Halkapınar Köyündeki II. Teos'un anıtsal mezarı dikkate değer bir örnektir.

Tire'nin Bizans döneminde de Kadıköy (İstanbul) ve Nikaea (İznik) meclislerinde de etkin, karar verici bir konumu olduğu bilinmektedir.

1390 yılında Aydınoğulları Beyliği Osmanlılara bağlanınca Beylik Lideri İsa Bey Tire'e oturmaya zorunlu tutulmuş ve başkent Selçuk'tan çıkarılmıştı Yıldırım Bayezid İsa Bey'in Kızı Hafsa Sultan'ı alarak akrabalık sağladı. Bu olay Beyliğin ilk sona erişi oldu. Osmanlı Devleti'nin Ankara Savaşından yenik çıkması siyasi dengeyi değiştirdiği gibi Aydınoğulları Beyliği'nin yeniden tarih hanesinde görülmesini sağladı. Beyliğin Ankara Savaşından sonraki yönetim kenti Tire olmuş, Beylik Lideri İsa Bey'in çocukları Musa ve II. Umur Beyler babalarının ölümünden sonra Beyliği Tire'den yönetmişlerdir.

1426 yılında kesin olarak Osmanlı Devleti'ne bağlanan Tire, gerek siyasi gerek ekonomik ve gerekse kültürel varlığı nedeniyle Osmanlıların bu kente daha ciddi eğilmelerini sağlamıştır. Bu dönemde yeni kurulan Aydın vilayetinin sancağı da Tire olmuştur. Özellikle II. Murat ve Fatih Sultan Mehmet dönemlerinde girişilen imar, hareketleri kenti kısa sürede imparatorluk sınırları içinde birinci dereceden kent konumuna sokmuştur.

Türkiye'nin idari örgütlenmesinde önemli yer alan Tire, 1922'de Kurtuluş Savaşının kazanılması ve 1923 yılında Cumhuriyetin ilanı ile 20 Nisan 1924 tarihli sancakların kaldırılması ve yerlerine illerin kurulması kanunu ile yeni kurulan İzmir iline bağlanmıştır.

Coğrafya

Akçaşehir köyünden bir görünüm.

Tire'nin kuzeyinde Küçük Menderes Ovası ve Bayındır, doğusunda Ödemiş, batısında Selçuk ve Torbalı ilçeleri, güneyinde ise Aydın Dağları ve Aydın ili ile çevrelenir. "Yeşil Tire" olarak anılır, çünkü yemyeşildir. Deniz seviyesinden yüksekliği 96 metredir. İlçe sınırları içerisinde bulunan Güme Dağları 1646 m yüksekliğindedir. Dağlara doğru çıkıldıkça çok sayıda bitki türü bulunmaktadır. Tarımsal ürünlerin çeşitliliğinde ilçenin tek akarsuyu olan 175 km. uzunluğundaki Küçük Menderes ırmağının da önemli rolü vardır.

İklim ve Bitki Örtüsü

Bu ilçede Akdeniz iklimi görülmektedir. Yazları sıcak ve kurak kışları ılık ve yağışlı geçer. Her yıl ortalama yağış miktarı 600–650 mm olarak gerçekleşmekte en fazla yağış Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında görülmektedir. İlçede sıcaklık yazın +40 dereceye kadar yükselirken kışları en düşük sıcaklık +3 derece civarında olmaktadır. Bitki örtüsü bakımından maki bitki topluluğu egemendir. Toprak yapısı kumlu, killi ve kır taban bir görüntü vermesine rağmen oldukça verimli ve çok çeşitli ürün yetiştirilmesine elverişlidir.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1965[5]	60.640	27.243	33.397
1970[6]	62.601	28.018	34.583
1975[7]	67.651	30.694	36.957
1980[8]	70.270	32.291	37.979
1985[9]	73.930	35.044	38.886
1990[10]	77.314	37.855	39.459
2000[11]	78.658	42.988	35.670
2007[12]	76.327	48.565	27.762
2008[13]	77.015	49.451	27.564
2009[14]	78.176	50.900	27.276
2010[15]	78.342	51.440	26.902
2011[16]	78.975	52.620	26.355
2012[17]	79.519	53.692	25.827
2013[18]	80.381	80.381	veri yok
2014[19]	81.315	81.315	veri yok
2015[20]	82.102	82.102	veri yok

Belediye başkanları

Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları
Yıllar	Belediye Başkanı	Parti	Oy oranı (%)
2014	Tayfur Çiçek	Cumhuriyet Halk Partisi	37.06
2009	Tayfur Çiçek	Demokrat Parti	34.83
2004	Mehmet Sıtkı İçelli	Adalet ve Kalkınma Partisi	29.38
1999	Tayfur Çiçek	Anavatan Partisi	28.25
1994	Nazım Çulcu	Doğru Yol Partisi	32.25
1989	Nazım Çulcu	Doğru Yol Partisi	56.65
1984	Nazım Çulcu	Doğru Yol Partisi	45.66
1977	Samim Uzer	Adalet Partisi	66.49

Kaynak:

Ekonomi

İlçe ekonomisi tarım, ticaret ve sanayiye dayanmaktadır. Tarım ürünleri başta pamuk olmak üzere, buğday, arpa, tütün, susam ve her türle meyve, sebzedir. Arıcılık ilerlemiş durumdadır. Besi ve süt inekçiliği gelişmiştir. Tire Organize Sanayi Bölgesinin kurulması sonucunda, ilçede sanayi de önemli ivme kazanmış bulunmaktadır.

Eğitim

İlçede 2 Anaokulu , 35 İlkokul , 16 Orta Okul, 10 Lise, Halk Eğitim Merkezi , Mesleki Eğitim Merkezi , Öğretmenevi ve Akşam Sanak Okulu ve 4 Özel Okul bulunmaktadır. Ayrıca Ege Üniversitesi'ne bağlı meslek yüksek okulu vardır.

Sağlık hizmetleri

İlçede Modern 238 yataklı Devlet Hastanesi , 22 Sağlık Ocağı , Toplum Sağlığı Merkezi , Verem Savaş Dispanseri ve Ana Çocuk Sağlığı Merkezi bulunmaktadır.

Ulaşım

- İzmir(Basmane) - Torbalı - Bayındır - Tire , istasyonları arasında her gün , günde 5 kez karşılıklı 90 dk süren tren seferleri düzenlenmektedir. İlçede demiryolu ulaşımı modern olarak yapılmakta ve çok yaygın olarak kullanılmaktadır.

- Torbalı(İZBAN) - Tire arasında 798 numaralı düzenli ESHOT seferleri düzenlenmektedir.

- İzmir, Selçuk, Ödemiş, Torbalı, Bayındır otogarlarından minibüs seferleri de mevcuttur.

- İstanbul, Ankara, Antalya otogarlarından ise karşılıklı otobüs seferleri düzenlenmektedir.

- Özel araçla ise İzmir-Aydın karayoluna girdikten sonra Torbalı,Tire tabelalarını takip edip, Torbalı'yı geçtikten sonra Aydın kavşağından Tire istikametine devam etmelisiniz bu yol toplam ortalama 100 dk sürmektedir.

Kaynakça

1. http://www.tire.gov.tr/
2. Bel. Başkanı
3. 6/11
4. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6XDI2q9rF. Erişim tarihi: 22 Mart 2015. 
5. "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bspoq2nl. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
6. "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtnWGvcQ. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
7. "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btq3aeJB. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
8. "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtufBw1x. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
9. "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btwj7yKW. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
10. "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyMchfP. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
11. "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0UyXta. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
12. "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu209gxs. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
13. "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3nVSQR. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
14. "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuD1h3Ox. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
15. "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuFbZCgl. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
16. "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGuy9WN. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
17. "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxkK12b. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
18. "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUw3npf. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
19. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6XDI2q9rF. Erişim tarihi: 22 Mart 2015. 
20. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 

Dış bağlantılar

• T.C. Tire Kaymakamlığı
• Tire Belediyesi
• Tire Müzesi