Yarasa (operet)

Yarasa

1954'te Düsseldorf Opera Evi Yarasa temsili
Özgün ismi: Die Fledermaus
Müzik: Johann Strauss II
Libretto: Carl Haffner ve Richard Genée
Galası: 5 Nisan, 1874
İlk gösterim yeri: Theater an der Wien Viyana, Avusturya
Oyuncular: *Baron von Eisenstein:tenör
  • Rosalinde: Eisenstein'nın karısı, soprano
  • Adele: Rosalinde'nin oda hizmetçisi, soprano
  • Ida: Adele'in kız kardeşi, soprano
  • Alfred: Şan öğretmeni ve Rosalinde'ni bir hayranı, tenör
  • Dr. Falke: Baron'un arkadaşı ,bariton
  • Blind: Baron'un avukatı , tenör
  • Frank: Hapishane müdürü, bariton
  • Prens Orlofski: mezzo-soprano
  • Frosch: Gardiyan, Konuşma rolü, komik
  • Prens Orlofski'nin parti misafirleri koro ve bale

Yarasa (Almanca: Die Fledermaus) Johann Strauss II tarafından bestelenmiş bir Viyana opereti janrında 3 perdelik Almanca operetdir. Eserin librettosu "Carl Haffner" ve "Richard Genée" tarafından hazırlanmıştır. Operetin prömiyer temsili 5 Nisan 1874de Viyanada Theater an der Wien eserini bestesinin orkestra şefliği altında yapılmıştır. Bu operet çok büyük bir ilgi görmüş ve dünyanın diğer opera evleri reperatuvarıları içinde devamlı bulunmuştur. Turkiye'de ilk temsili Ankara'da (......)da yapılmıştır. Kuzey Amerika'da sahnelenen 20 en popüler opera eseri listesinde 19uncu sırada bulunmaktadır.[1]

Hazırlanışı

Yarasa eserinin orijinali Alman oyun yazarı "Julius Roderich Benedix" (1811–1873) tarafından hazırlanmış olan Das Gefängnis (Hapishane) adlı hafif bir güldürü oyunudur. Diğer bir kaynak da "Henri Meilhac" ve "Ludovic Halevy" tarafından Fransızca olarak yazılmış bir vodvil oyunudur. Bu eser ilk defa müziksiz oyun olarak Almanca'ya Carl Haffner tarafından çevrildi ve Viyana'da bu oyun sahnelendi. Fakat bu oyunun dayandığı önemli bir kavram olan bir geceyarısı yemeği (reveillon), Avusturya ve Alman adetlerine uymadığı için pek seyirci kazanamadı. Bu problem Johann Strauss'un liberettocusu tarafindan Avusturya geleneklerine uygun bir hale getirilmesi ve geceyarısı yemek partisinin bir Viyana Balosu ile değiştirilmesi ile bu oyunun Johann Starauss için bir liberettoya çevirilmesini çok daha uygun duruma getirmiştir. Haffner'in Almanca'ya tercumesi operet liberettosuna uyarlanması için Richrd Genee'ye verilmişti. Fakat eserin pöpüler olmasından sonra ortaya çıkan bir anlaşmazlık üzerine Richard Genee liberetto için yeniden aslından bir çeviri yaptığını iddia etmiş ve Haffner ile hiçbir zaman hiçbir görüşme yapmadığını bildirmiştir.

Roller

Rol Ses tipi Prömiyerde roller, 5 Nisan 1874
(Orkestra şefi: Johann Strauss II )
Baron von Eisenstein tenör Jani Szika
Rosalinde, Eisenstein'nın karısı soprano Marie Geistinger
Adele, Rosalinde'nin oda hizmetçisi soprano Caroline Charles-Hirsch
Ida, Adele'in kiz kardeşi soprano Jules
Alfred, Şan öğretmeni ve Rosalinde'ni bir hayranı tenor Hans Rüdiger
Dr. Falke, Baron'un arkadaşı bariton Ferdinand Lebrecht
Blind, Baron'un avukatı tenör Carl Matthias Rott
Frank, Hapishane müdürü bariton Carl Adolf Friese
Prens Orlofski mezzo-soprano Irma Nittinger
Frosch, Gardiyan Konuşma rolü, komik Alfred Schreiber
Prens Orlofski'nin parti misafirleri koro ve bale

Konu özeti

I. Perde

Eisenstein'in apartman dairesinde

Baron von Eisenstein, genellikle avukatı olan Dr.Blind'in becerikizliği dolayısıyla, bir devlet memuruna hakarette bulunduğu için 8 gün hapse mahkûm edilmiştir. Eisenstain'in hizmetçisi olan Adele, bir bale kumpanyasının üyesi olan kız kardeşi İda'den Prens Orlofski'in verdiği bir maskeli kıyafet balosuna davetiye alır. Bu mektubun çok hasta olan teyzesinden geldigini söyliyerek bir kısa muddet işinden ayrılma izini alır. (Adele: - "Kızkardeşim Ida bir mektup yazmış"). Baron'un arkadaşı Falke gelir ve Baron'u da bu baloya davet eder (Falke: "Benimle soupe'ye gel"). Eisenstein, güya hapishaneye gitmek için, karısı Rosalinde ve hizmetçisine elvada eder; fakat niyeti hapise girmeyi bir gün geçiktirip o gün baloya gidip eğlenmektir. (Tarzett: "Canım! Canım! Sahiden çok üzgünüm").

Eisentein evinden ayrıldıktan sonra karısı Rosalinde'i, eskiden beri onun hayranı olmuş, şan öğretmeni Alfred, ziyarete gelir ve ona seranat yapmaya baslar.(Alfred:"Kumru kaçmayı başardı").[2](Perde finali içki içme şarkısı: "Unutabilen mesut olur.") Hapisane müdürü, Frank, Rosalinde'nin kocasını hapishaneye götürmek üzere gelir ve evde onu Alfred ile yalnız başına bulur. Rosalinde Frank gelince durumunu açıklama şarkısı söyler. (Rosalinde:"Gecenin çok geç saatinde benimle başbaşa") Rosalinde'nin bu zayıflığını ele vermemek için kendinin Eisenstein olduğunu bildirir ve Frank tarafından tutuklanıp götürülür. (Frank: Benim büyük kuş kafesim.")

II. Perde

Villa Orlofski'nin arkasında bir ufak yaz köşkünde

Hemen anlaşılırki, Prens Orlofski'nin de bilerek izini ile, Falke bu baloyu ve davetleri Baron Eisentein'den geçen yılki hareketleri için öç almak icin bir tertip alma aleti olarak organize etmisştir. Geçcen kis Eisenstein arkadaşı Falke'yi bir maskeli balodan sonra yarasa kıyafetinde olarak sarhoş bir halde şehrin ortasında bırakmış ve Falke herkesin alay konusu olmuştur.[3] Bu tertibin bir kısmı olarak Falke Frank, Adele ve Rosalinde'yi de bu maskeli kıyafet balosuna davet etmiştir. Macar kontesi kılığında olan Rosalinde bu kılığa uygun rol yapmaktadır. Frank "Şövalye Chagrin" kılığında ve rolünde ve Adele'de bir aktris giysili olup bir aktris rolü yapmaktadır.

Balo eğlenceli olarak devam eder. (Koro: Ein Souper heut uns wink - "Bir souper önümüzde"). Prens davetlilerini ağırlar (Orlofski : "Arkadaslarimi davet etmeyi severim"). Eisenstein Adele'ye tanıştırılır. Fakat kafası ickiden o kadar karışıktır ki onun neden gerçekten hizmetçisine çok benzediğini bir türlü kendine açıklayamaz. Adele "Adele'nin kahkaha atma şarkısı"'ni soyler. (Adele: Mein Herr Marquis - "Efendim Markiz,")

Sonra Falke değişik kıyafetli maskeli Rosalinde'yi Eisenstein ile tanıştırır. Çardaş: Klänge der Heimat - "Yurdumdan sesler"). Çiftin birbiriyle aşkane görüşüp kucaklaşmaları sırasında Rosalinde kocasının cebinden kıymetli cep saatini çalmayı başarır. Bunu yakın gelecekte kocasının kendine ihanet ettiğine dair suç delili olarak kullanmayı düşünmektedir. (Saat ikilisi: "Gözlerim yakında sönükleşecek"). Çok coşkulu bir perde finalinde davetliler eğlenmege devam ederler.(İçki içme şarkısı: ("Üzümden akan ateşten") sonra "Ağabeylerim, erkek kardeşlerim ve kızkardeşlerim" ve final olarak bir vals ve bale parçası: "Ne çok neşe, tam bir zevk gecesi")

III. Perde

Hapisane Müdürü Frank'in idare odasında

Ertesi sabah bütün herkes kendini hapisanede bulunca kafalarındaki karışıklık daha artar. Buna ek olarak gardiyan Frosch'un hapisanenin müdürünün görevde olmadığını fırsat bularak epey alkol alıp ne yaptığını bilmemesi de eklenmiştir.

Adele, Chevalier Chagrin'in desteğini sağlamıştır (Adele: Spiel' ich die Unschuld vom Lande - "Eğer saf bir köylü kızı taklidi yaparsam"). Alfred hapisaneden çıkabilmekden başka şey düşünmez olmuştur. Eisenstein'in kurnazlıklarını çok iyi bilen Rosalinde ise boşanma için dava açma kararına varmıştır. Frank ise hala ayılmamıştır. Frosch, Adele ve kızkardeşi İda'yı birlikte bir hücreye kapatır.

Bu karmaşıklığın ortasında Falke baloda bulunan bütün davetlilerle birlikte hapisaneye gelir ve tüm olanların "Yarasa"'dan öç alınmak için büyük bir tertip olduğunu itiraf eder.(Terzett ve Rosalinde, Eisenstein, Alfred: Ich stehe voll Zagen - "Acayip bir serüven"). Her şey uygun olarak kavga çıkmadan hal yoluna koyulur. Eisensentein karısına ihanette bulunmasını aldığı çok alkolün tesiri olarak açıklar. Orlofski Adele'nin artistlik kariyerine destek vermeyi kabul eder. Fakat Eisenstein kendine önceden verilmiş olan hapis cezasının hepsini çekmek zorundadır.(Finale: O Fledermaus, o Fledermaus - "Yarasa, yarasa, en sonunda kurbanının kaçmasını sağladın.")

Eserdeki önemli müziksel parçalar

I. Perde

II. Perde

III. Perde

Tek başına eser olarak yayinlanan parçalar

Johann Strauss II bu operet eserinde bulunan bazı melodi ve şarkıları ayrıca tek başına eser olarak da yayınlamıştır:

Seçilme ses kayıtları

Yıl Roller
(Eisenstein, Rosalinde, Adele, Alfred, Orlofski)		 Orkestra şefi,
Opera-evi ve Orkestra		 Label
1949 Julius Patzak,
Anny Schlemm,
Rita Streich,
Helmut Krebs,
Anneliese Müller 		Ferenc Fricsay Audio CD:
1950 Julius Patzak,
Hilde Gueden,
Wilma Lipp,
Anton Dermota,
Sieglinde Wagner]] 		Clemens Krauss Audio CD:
1955Nicolai Gedda,
Elisabeth Schwarzkopf,
Rita Streich,
Helmut Krebs,
Rudolf Christ		Herbert von KarajanAudio CD:
1960Waldemar Kmentt,
Hilde Gueden,
Erika Köth,
Giuseppe Zampieri,
Regina Resnik 		Herbert von KarajanAudio CD:
1971Eberhard Wächter,
Gundula Janowitz,
Renate Holm,
Waldemar Kmentt,
Wolfgang Windgassen		Karl BöhmAudio CD:
Nicolai Gedda,
Anneliese Rothenberger,
Renate Holm,
Adolf Dallapozza,
Brigitte Fassbaender		 Willi BoskovskyAudio CD:
1974Robert Stolz,
Rudolf Schock,
Wilma Lipp,
Renate Holm,
Cesare Curzi,
Elisabeth Steiner		 Robert StolzAudio CD:
Hermann Prey,
Julia Varady,
Lucia Popp,
René Kollo,
Ivan Rebroff 		Carlos Kleiber Audio CD:
1986Peter Seiffert,
Lucia Popp,
Eva Lind,
Plácido Domingo
Agnes Baltsa		Plácido Domingo (Studio)
Munih Radyo Orkestrası
Baverya Radyo Korosu 		Audio CD: Angel
Cat: 47480
Audio CD: EMI
Cat: 47480-8
1987Werner Hollweg,
Edita Gruberova,
Barbara Bonney,
Josef Protschka,
Marjana Lipovsek		 Nikolaus Harnoncourt Audio CD:
1990Wolfgang Brendel,
Kiri Te Kanawa,
Edita Gruberova,
Richard Leech,
Brigitte Fassbaender 		André Previn Audio CD:

Seçilme film ve video uyarmaları

Yarasa opereti bircok defa sinema ve videoya uyarlanmıştır.

Yıl Yapımcı ülke Notlar Yönetmen Eisenstein Rosalinde Adele Orlofski Frosch
1917 Almanya Das Fidele Gefängnis (Neşeli Hapishane) Sessiz film Ernst Lubitsch Harry Liedtke (Alex von Reizenstein) Kitty Dewall (Alice, karısı) Agda Nielson (Mizi, oda hizmetcisi) Emil Jannings (Quabbe, gardiyan)
1923 Almanya Sessiz film Max Mack Harry Liedtke Eva May Lya De Putti –?– –?–
1931 Fransa/Almanya Carl Lamac –?– –?– –?– –?– –?–
1933 Buyuk Britanya Waltz Time — Yeni İngilizce isim Wilhelm Thiele Fritz Schulz Evelyn Laye Gina Malo George Baker Jay Laurier
1937 Almanya Paul Verhoeven –?– –?– –?– –?– –?–
1945 Almanya Yayımı 1946 Geza von Bolvary Johannes Heesters Marte Harell Dorit Kreysler Siegfried Breuer Josef Egger
1955 Büyük Britanya Oh... Rosalinda
— Yeni İngilizce isim		 Michael Powell ve Emeric Pressburger Michael Redgrave Ludmilla Tcherina Anneliese Rothenberger Anthony Quayle Oskar Sima
1955 Doğu Almanya Rauschende Melodien — değişik Almanca isim E. W. Fiedler Erich Arnold Jarmila Ksirova Sonja Schöner Gerd Frickhöffer Josef Egger
1959 Batı Almanya TV uyarlaması Kurt Wilhelm Friedrich Schoenfelder –?– –?– –?– –?–
1962 Avusturya Géza von Cziffra Peter Alexander Marianne Koch Marika Rökk Boy Gobert Hans Moser
1968 Danimarka Flagermusen — Danimarkaca isim John Price align="left"Poul Reichhardt Birgitte Bruun Ellen Winther Susse Wold Buster Larsen
1972 Batı Almanya Otto Schenk Eberhard Wächter Gundula Janowitz Renate Holm Wolfgang Windgassen Otto Schenk
1979 USSR Летучая Мышь — Rusca isim Yan Frid Yuri Solomin Lyudmila Maksakova Larisa Udovichenko Yuri Vasilyev Ivan Lyubeznov
1984 Büyük Britanya TV uyarlaması Humphrey Burton Hermann Prey Kiri Te Kanawa Hildegard Heichele Doris Soffel Josef Meinrad
1986 Batı Almanya Otto Schenk Eberhard Wächter Pamela Coburn Janet Perry Brigitte Fassbaender Franz Muxeneder
1990 Büyük Britanya Humphrey Burton Louis Otey Nancy Gustafson Judith Howarth Jochen Kowalski John Sessions
1997 Avustralya Lindy Hume Anthony Warlow Gillian Sullivan Amelia Farrugia Suzanne Johnston Geoff Kelso
2001 Fransa La chauve-souris — Fransızca isim Don Kent Christoph Homberger Mireille Delunsch Malin Hartelius David Moss Elisabeth Trissenaar

Dipnotlar

  1. ↑ OPERA America'nin Kuzey Amerika'da en cok sahnelenen 20 opera eseri listesi.
  2. ↑ Rosalinde bu adamın kendi yatak odasına gelmesine ve kendisine yatak odasında bir serenad söylemesine izin vermesini, bazıları gerçekle bağdaşmayan bir saçmalık olduğuna ve bunun liberettonun bir zayıflığına atfederlerse de birçok yorumcular bunun 19.yüzyıl sonundaki Viyana'daki dekadans atmosferine örnek olduğu şeklinde yorumlamaktadırlar.
  3. ↑ Eserin adı da bu Yarasa kıyafetindeki Falke'den kinayedir

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 8/13/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.