Yucatán Yarımadası
Yucatán Yarımadası (İspanyolca: Península de Yucatán), Orta Amerika'nın batıda ve kuzeyde Meksika Körfezi ile doğuda Antil Denizi arasında kalan uzantısı. Yüzölçümü 197,600 km²'dir. Meksika'nın Campeche, Quintana Roo ve Yucatán eyaletleriyle, güneydeki Belize ve Guatemala'nın büyük bölümünü kapsar. Ortalama genişliği 320 km, kıyılarının uzunluğu ise 1,100 km'dir.
Doğal yapı
Yarımadanın alçak, kumlu ve yarı çıplak olan kuzey ve batı kıyılarında birçok küçük şehir ve limanın bulunduğu koylar vardır. Koylarla parçalanmış sarp doğu kıyılarının açıklarında ise birçok ada yer alır; bu adaların en büyük ve turizm açısından en gelişmiş olanları Cozumel ve Mujeres'tir. Bütün kıyılarında balıkçılık yapılan yarımadada, başta Cancún olmak üzere eşsiz güzellikte kumsallara rastlanır.
Yucatán Yarımadasının büyük bölümünü mercansı ve gözenekli kireçtaşı kayaçların oluşturduğu alçak bir masadağ kaplar; güneye doğru yavaş yavaş yükselen bu alçak masadağ mercansı kayaçların ufalanması sonucu oluşmuş kuru ve ince bir toprak tabakasıyla kaplıdır. Kayaçsı yüzeyin parçalandığı noktalarda, çevresinde Mayaların kentlerini ve dinsel merkezlerini inşa ettiği mağaralar ve doğal kuyular oluşmuştur.
Alvrarez hipotezine göre Kratase ile paleojen geçiş sınırında dinozorların 65 milyon yıl önce yok olma olayına Karayipler havzasındaki bir göktaşı çarpması sebep olmuştur.
Yucatán'ın kuzey kesiminin iklimi sıcak ve kurudur; Atlas Okyanusundan gelen yağmur yüklü bulutları tutan yüksek dağların olmayışı bölgenin az yağış almasının başlıca nedenidir. Güneye doğru en yüksek yağış miktarı 460 mm'den 2,000 mm'ye yükselir ve çalılıklar yerini yüksek ağaçlara bırakır Ortalama sıcaklık 24 °C-37 °C arasında değişir; ama denizden esen rüzgarların iklimi serinletici bir etkisi vardır. Kuru mevsim aralıktan mayısa değin sürer. En sıcak aylar mayıs ve hazirandadır.
Tobasco ve Belize'ye doğru uzanan bölgeler maun ve sapodilla ormanlarının oluşmasına yetecek kadar yağış alır; bu bölgedeki ormanlarda mobilyalık kereste elde edilen bazı değerli ağaçlarla bakkam gibi, boyarmadde üretiminde kullanılan ağaçlara da rastlanır. Yetiştirilen tarım ürünlerinin başında mısır, şekerkamışı, tütün, pamuk, kahve ve heneken gelir. Yucatán'da yaşayan hayvanlar arasında geyik, jaguar, yaban domuzu, iguana ve çeşitli maymun türleri bulunur. Bölgede başta hindi, bıldırcın ve papağan olmak üzere çok çeşitli kuş türleri yaşar.
Demografi
Yucatán'ın nüfusu hem yoğunluk, hem de etnik yapı bakımından büyük çeşitlilik gösterir. Mérida çevresindeki kentsel alanlarda nüfuz yoğunluğu çok yüksektir. Bu bölgede ve Belize'nin aşağı kesiminde daha çok Mayalar ve Mestizolar yaşar. Güneydoğudaki Quintana Roo eyaletinde nüfuz yoğunluğu çok düşüktür. Bu bölge ve çevresi ile Belize'nin nüfusunun yarısını Siyahlar, dörtte birini Mayalar, geri kalanını da Mestizolar ve beyazlar oluşturur.
Tarih
Meksikalıların uzun süre Mayapán adıyla andıkları yarımadaya ayak basan ilk Avrupalı, Şubat 1517'de köle avcılığı için Küba'dan bölgeye gelen İspanyol serüvenci Francisco Hernández de Córdoba oldu. Onu 1518'de aynı yoldan bölgeye ulaşan Juan de Grijalba izledi. 1519'da Cozumel Adasındaki Yerlilerle çarpışmaya giren Hernán Cortés, altı yıl sonra Honduras'a giderken yarımadayı boydan boya geçti.
1527'de yarımadayı ele geçirmek için yerli halka karşı bir savaş başlatan Francisco de Montejo, 1549'da yarımadanın yarısını denetim altına almayı başardı; ama İspanyollar hiçbir zaman Montejo'nun ulaştığı sınırlardan daha öteye geçmeyi başaramadılar. İspanyollar Yucatán Yarımadasında yok olma sürecine girmiş bir uygarlığın izleriyle karşılaştılar. Terk edilmiş olan bazı Maya kentleri yıkıntıya dönüşmüştü. Ama Chichén Itzá, Uxmal ve Tulum gibi kentlerde hala küçük Maya toplulukları yaşıyordu.
Yucatán sömürge döneminde Nueva España Genel Valiliği'nin uzak ve önemsiz bir bölgesi olarak kaldı. İspanyollardan kaçarak yarımadanın iç kesimlerinde tutunmayı başaran Mayalar 1839'da Meksika'dan koparak 1843'e değin bağımsızlıklarını korumayı başardılar. 1847'de İspanyollara karşı yeni bir ayaklanma başlattılar ve 1877'de Porfirio Díaz'ın işbaşına gelmesine değin fiilen bağımsız topluluklar olarak varlıklarını korudular. 1910'daki ayaklanmanın ardından çoğu Quintana Roo'ya çekildi.
Ekonomi
Yucatán'ın çeşitli yerlerinde petrol bulunmuştur, ama bunların çok azı işletilmektedir. Güneyde tomruk ve zamk üretimi önem taşır. Arkeolojik sit alanlarının onarılması ve yolların geliştirilmesi turizmi en önemli ekonomik etkinliklerden biri durumuna getirmiştir.
Ulaşım
20. yüzyılın başlarına değin Avrupa'dan Yucatán'a ulaşmak, Meksika'nın öteki bölgelerinden ulaşmaktan daha kolaydı. Yarımadayı Meksika'ya bağlayan dar demiryolu hattı 1957'de standart genişliğe çıkarıldı ve ağır yük taşımacılığında kullanılmaya başladı. Günümüzde yarımadadaki bütün önemli yerleşim merkezlerinin México ve Guatemala kentleriyle havayolu bağlantısı vardır; buna rağmen karayolu ağı hala yetersizidir.