Belize

Koordinatlar: 17°15′K 88°46′B / 17.25°K 88.767°B

Belize
Bayrak Arma
Slogan: “Sub Umbra Floreo”  (Latin) Gölgenin Altında Parlar
Marşı: Land of the Free Özgür'ün Toprakları Kraliyet marşı: God Save the Queen
Başkent		Belmopan 17°15′K 88°46′B / 17.25°K 88.767°B
En büyük		Belize City
Resmî diller		İngilizce
Tanınan diller		İspanyolca, Garifuna, Maya, Plautdietsch
Etnik gruplar		Mestizo, Kriol, İspanyol, Garinagu, Belize Kızılderilileri
Hükûmet		Parlamenter demokrasi
•	Monarşi	II. Elizabeth
•	Genel Vali	Sir Colville Young
•	Başbakan	Dean Barrow
Kuruluşu
•	Tarih	21 Eylül 1981
Yüzölçümü
•	Toplam	22.966 km^2 (151.) 8.867 mil^2
•	Su (%)	0.7
Nüfus
•	2015 tahmini	368,310[1]
•	2010 sayımı	324,528
•	Yoğunluk	14.1/km^2 (213.) 36,6/mil^2
GSYH (SAGP)		2015 tahmini
•	Toplam	$3.028 milyar[2]
•	Kişi başına	$8,321[2]
GSYİH (düşük)		2015 tahmini
•	Toplam	$1.759 milyar[2]
•	Kişi başına	$4,834[2]
İGE (2014)		▬ 0.715[3] yüksek · 101.
Para birimi		Belize doları (BZD)
Zaman dilimi		central time (UTC-6)
Trafik akışı		sağ
Telefon kodu		501
Internet TLD		.bz

Belize, Orta Amerika'da yer alan bir ülkedir. Kuzeyinde Meksika, batı ve güneyinde Guatemala, doğusunda ise Karaib Denizi yer almaktadır. 1973'e kadar İngiliz Honduras'ı olarak bilinen ülke 1981 yılında bağımsızlığını ilân etmiştir. El Salvador'dan sonra Orta Amerika ülkeleri sıralamasında en küçük ikinci ülke olan Belize, aynı zamanda bayrağında insan resmi olan dünyanın tek ülkesidir.

Tarihçe

İlk zamanlar Maya topraklarının bir parçası olan Belize'ye Amerika'nın keşfinden sonra 1500'lerde ilk yerleşen İspanyollardır.

1600'lü yılların ortasında İngilizler yerleşmişler ve tabii kaynaklarını Avrupa'ya taşıdıkları gibi Afrika'dan insanları getirerek köle olarak kullanmışlardır. 1860 senesinde tamamen İngilizlerin sömürgesi olan Belize, Britanya Hondurası olarak biliniyordu.

1964 senesinde içişlerinde bağımsızlık kazanan Belize, 1980'de Birleşmiş Milletler Teşkilatının denetimi altında yapılacak bir referandumla kendi yönetim şeklini seçme şansına sahip oldu. Yapılan referandum neticesinde 21 Eylül 1981 tarihinde tam bağımsızlığını ilan etti.Guatemala buna karsı çıktı ve Belize üzerinde hak iddia etti. Bunun üzerine, Guatemala tehdidine karşı ülkenin savunması İngilizlere verildi. 1984'te İngiliz birliklerinin çoğu ülkeden çekildi.

Coğrafya

Küçük bir ülke olan Belize'nin fizikî yapısı, genel olarak iki bölüme ayrılır: Kuzeyde ovalık bölge ve güneyde dağlık ve ormanlarla kaplı bir bölge vardır. Doğusunu çevreleyen Karayip Denizinin kıyı kesimleri mercan adacıklarıyla çevrilidir. Kuzeydeki verimli alüvyon ovaları, memleketin en büyük ve önemli akarsuyu olan Belize Nehri ve kolları olan küçük derecikler tarafından sulanır. Kuzeydeki ovalar alçak ve bazı bölümleri bataklıklarla kaplıdır. Güneydeki Maya dağlarındaki en yüksek yer 1122 m yükseklikte Victoria tepesidir. Kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe dağların yüksekliği azalır. Önemli bir göle sahip olmayan ülkede herhangi bir yayla mevcut değildir.

Belize'de tropikal bir iklim hâkimdir. Senelik sıcaklık 12 oC ile 33oC arasında değişir. Senenin en sıcak ayları Şubat ve Mart aylarıdır. Bol yağış alan ülkenin bölgelere göre yağış dağılımı oldukça farklıdır. Meksika'ya yakın olan bölgelerde senelik yağış ortalaması 2000 mm iken, güney bölgelerinde bu ortalama 4500 milimetreyi bulur. Genellikle, Kasım aylarında meydana gelen fırtınalar ve kasırgalar ülkede büyük hasarlar meydana getirirler. Bu fırtınaların meydana getirdiği hasar sebebiyle daha önceleri Belize City'de olan başşehir, 1961 senesinden sonra iç kısımlardaki Belmopán'a nakledildi.

Tabii kaynaklar bakımından zengin değildir. Özellikle güneydeki dağlık kesim gür ormanlarla kaplıdır. İç kısımlara gidildikçe gür ormanlar yerini savanlara bırakır. Ülkedeki bu gür tropik ormanlarda puma, jaguar, timsah, maymun, çeşitli tropik bölgelere has kuşlar ve hayvanlar yaşar. Belize'de maden mevcut değildir.

Nüfus, sosyal ve siyasî hayat

Ülkede nüfusun çoğunluğunu Afrika asıllı siyahlar oluşturmaktadır. Ülkenin batı ve kuzey kesimlerinde yerlilerle İspanyolların karışımı olan melezler yaşar. Güney kesimlerinde ise, Maya soyundan gelen halk çoğunluktadır. Kendilerine has kültür ve geleneklerini kaybetmemiş olan bu Maya asıllı yerli halk ayrı bir lisan kullanmaktadırlar. Halkın çoğunluğu ise Kreolce denen İngilizce kökenli bir dil kullanmaktadırlar. Halkın büyük bir kısmı Katolik olup, Protestanlar ve Anglikanlar da vardır. Az sayıda Müslüman da bulunmaktadır. Halkın çoğu sahil kenarlarında yaşar.

6 ile 14 yaş arası öğrenimin mecburi olduğu Belize'de orta öğrenim yapan oldukça azdır. Okuma-yazma oranının %93 olduğu ülkede, Belize City ve Corazal’da yüksek öğrenim yapmak mümkündür. Birkaç tane haftalık gazetesi bulunan ülkede günlük gazete ve TV istasyonu bulunmamaktadır. Liman şehri olan ülkenin en büyük şehri Belize City dışındaki şehirleri büyük kasaba niteliğindedir. Yolların kenarlarında yapılan evlerde yaşayanlar küçümsenemeyecek çoğunluktadır.

Parlamenter bir rejimle idare edilen ülkede parlamentoda çoğunluğu sağlayan partinin başkanı başbakan olarak ülkeyi yönetir. Ülke tam bağımsızlığını kazanmasına rağmen İngiliz Milletler Topluluğu üyesidir. Ülkedeki siyasi partiler PUP (1954) ve UDP (1974).

Ekonomi

Ekonomisi tarıma dayalı olan ülkede, ziraat, kuzeydeki ovalarda şekerkamışı ekimi şeklinde yapılmaktadır. Portakal, muz, greyfurt yetiştirilmektedir. Ormanlardan elde edilen kereste, çiklet imalatında kullanılan Manilkara zapota ağacı zamkı, tekstil boyacılığında kullanılan bakkam ağacından elde edilen boya, şekerkamışı ve şeker ülkenin başlıca ihraç mallarıdır. Gıda sanayi, kereste sanayi ve giyim diğer faaliyetlerdir. Ülkedeki Çinliler ticarette önemli paya sahiptir.

2872 km’lik bir karayolu ağına sahip olan ülkede, uluslararası bir havaalanı bulunmaktadır. Ülkede 1 Amerikan doları 2 Belize dolarına eşittir. 2000 yılı ihracatı 194 milyon dolar, ithalatı ise 750 milyon dolardır.

Kaynakça

1. "Mid-Year Population Estimates by Area and Sex 2008 - 2015". Statistical Institute of Belize. http://www.sib.org.bz/Portals/0/Docs/Statistics/Population/Population-Estimates/Population%20Estimates%20by%20Major%20Administrative%20Areas%20and%20Sex,%202008%20to%202015.xlsx. Erişim tarihi: May 14, 2016. 
2. "Belize". International Monetary Fund. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160407203838/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=70&pr.y=6&sy=2014&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=339&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013. 
3. "2015 Human Development Report". United Nations Development Programme. 2015. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160617072031/http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.