Zeplin

LZ1'in Bodensee üzerindeki ilk kalkışı, 1900

Başlığın diğer anlamları için Zeppelin (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Zeplin^[1], bir tür hava gemisi olup, ulaşım aracı olarak kullanılan itme kuvvetiyle yol almalarını sağlayan motorları ve havada yönlenmesini sağlayan dümenleri olan puro biçiminde ve altında yolcu kabini bulunan güdümlü balonların genel adıdır. Omurgalı güdümlü balonların en başarılı yapımcısı olan Kont Ferdinand von Zeppelin adlı Alman güdümlü balonların isim babasıdır. İlk zamanlar hidrojen ile dolu olmasına karşın 1937'de Hindenburg faciası üzerine hidrojen yerine helyum kullanılmaya başlanmıştır.

İlk uçuş

Zeplinden Manhattan manzarası

Başarılı olmuş ilk uçuş Fransız mühendis Henri Giffard tarafından 24 Kasım 1852 yılında gerçekleştirilmiştir. Giffard 160 kg ağırlığındaki ve 3 BG’ndeki buhar makinasını 43 metre uzunluğunda ve 12 metre çapındaki, hidrojenle dolu bir torbanın altına takarak Paris’ten havalanıp 30 km uzaklıktaki Trappes’e uçarak gerçekleştirilmiştir.

İlk zeplin 128 metre uzunluğunda ve 11 metre çapındaydı. Alüminyumdan oluşan iskeleti, pamuklu bir bezle kaplıydı. İskeletin içinde hidrojen taşıyan gaz baloncukları vardı. 2 Temmuz 1900’de havalandırılan zeplin, 400 metre yükseklikten uçarak 6 kilometrelik bir yolu 17 dakika 30 saniyede aldı.

Bu ilk zeplinin başarısı üzerine yenileri de üretildi. Özellikle Alman Savaş Bakanlığı zeplin üretimini destekledi. I. Dünya Savaşı sırasında Paris ve Londra zeplinlerle bombalandı.

1927 sonbaharında L-59 adını taşıyan bir zeplin havada 96 saat kalarak 7.000 km yol aldı. 1928'de Dr. Eckener tarafından yönetilen Graf Zeplin Atlas Okyanusu'nu aştı. Graf Zeplin ve yerine geçen Hindenburg, uzun yıllar yük ve yolcu taşımada kullanıldı. Zeplinler, II. Dünya Savaşı öncesine dek 52.000 kişiyi Atlas Okyanusu'nun iki kıyısı arasında taşıdıktan sonra, yeni yolcu uçaklarının geliştirilmesi ve kaza ve kayıp olaylarının çoğalması nedeniyle 1950’lere gelmeden üretimden kaldırıldı. Günümüzde sadece ABD’de reklam amaçlı olarak kısıtlı sayıda üretilmektedirler.

Zeplin 1931 yılında Piramitlerin üzerinde

Yapılan güdümlü balonlar

Zeplin adı	Ülke	Yapıldığı tarih	Açıklama
R-33 (en)	Birleşik Krallık	1916
R-34	Birleşik Krallık	1916	1919 yılında Atlas Okyanusu'nu aşarak New York'a ulaştı ve geri döndü
R-38 (en)	Birleşik Krallık		ABD'nin siparişi ile yapılan gemi havada ikiye bölündü ve 44 kişinin ölmesine sebep oldu
Shenandoah	ABD	1923	Eylül 1925 tarihinde Ohio üzerinde bir kasırgada parçalandı
L-59		1927	1927 sonbaharında havada 96 saat kalarak 7.000 km yol almayı başardı.
Graf Zeppelin	Almanya	1926	1929 yılında dünya çevresini 20 günde dolandı. Avrupa ile ABD arasında yük ve yolcu taşımacılığında kullanıldı
Akron	ABD	1928	1933’te bir fırtına sırasında taşıdığı 70’den fazla insanla denizde kayboldu
R-100 (en)	Birleşik Krallık	1929	Temmuz 1930 yılında Kanada’ya uçtu ve ertesi ay geri döndü
R-101 (en)	Birleşik Krallık	1929	5 Ocak 1930 tarihinde Hindistan'a gitmek için yola çıktı. Fransa'da Beauvais yakınlarında düşüp parçalandı.
Macon	ABD	1933	Şubat 1935 tarihinde Büyük Okyanus'a düşüp parçalandı
LZ 129 Hindenburg	Almanya	1935	1936 yılında Atlas Okyanusu'nun iki yakası arasında 10 kez yolcu getirip götürmüştür. 1937 yılında New Jersey'e ilk uçuşunda alev alarak 2 dakika içinde yanarak yok olmuştur
Dubai'nin Ruhu	Dubai	2006	Palm Dubai'nin reklamı için yapılmış dünyanın en büyük zeplini

Reklam amaçlı zeplin kullanımı

Bugün dünyada en yaygın zeplin kullanım amacıdır. Dünyanın birçok ülkesinde zeplinler alternatif etkin bir reklâm mecrası olarak kullanılır. Bu konuda Good Year dünyada öncüdür. Goodyear II. Dünya Savaşında kendi zeplinleri üretmekteydi. Fakat bir süre sonra Goodyear kendi zeplin üretimini durdurdu. Bugün Kuzey Amerika da ise 3 Goodyear Zeplin birden uçurmaktadır. Zeplinlerin Goodyear'ın bir dünya markası olmasında önemli rol oynadığı söylenir.

Dünyanın birçok büyük (Fortune 500 dâhil) Firmaları bugün bile Zeplin Reklâm kullanmaktadır. Bunlardan biri olan BMW, 2004 senesinde BMW 1 serisinin tanıtımı amaçlı Avrupa turunda (Transeuropean Tour) 1 haftalığına İstanbul'a da gelmiştir. Türkiye zeplinle ilk 1929 yılında Graf Zeppelin, yani D- LZ 127 Türkiye üzerinden geçerek Orta Doğu'ya gitmesi ile tanışmıştır^[2]. 1998 yılında Koç Zeplin kullanmaya başlamıştır. Koç Zeplin Amerikan menşeli imalatçı firma American Blimp Corporation (ABC) tarafından imal edilmişti. Modeli A-150 modeliydi, 50m uzunluğundaydı ve Ekim 1998`de Koç'a teslim edilmişti.

Zeplin reklamların daha yaygın kullanılmamalarının tek sebebi ise yüksek yatırım maliyeti ve aylık operasyon giderleridir. Zeplinler hangar gerektirir. Helyum ise pahalı bir gazdır. Ayrıca büyük zeplinler için 12-13 kişilik dev yer ekibi gerekmektedir.

Kaynaklar

1. "Büyük Türkçe Sözlük". TDK. 24 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100124010640/http://tdkterim.gov.tr:80/bts/?kategori=verilst&kelime=zeplin&ayn=tam. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009. 
2. Yunus Nadi "Kırk dokuz saat Zeplin ile Havada", 1930, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Zeplin ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.