Çatalbayır, Aşkale
| Çatalbayır | |
| — Mahalle — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Erzurum |
| İlçe | Aşkale |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| - Toplam | 73 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 25520 |
| İnternet sitesi: | |
Çatalbayır, Erzurum ilinin Aşkale ilçesine bağlı bir mahalledir.
Tarihçe
Eskiden köy şimdi bulunduğu yerin tam arka kısmında kurulmuş ermeni kentidir.Bu kent zamanına göre modern bir kenttir. Bu kentte Hastane, Postane gibi birçok hizmet birimi vardır. Zamanla yok olmuştur, yok olma süreci bilinmemektedir. Kurtuluş Şavaşından önce bu mahallede Ermeniler ve Türkler yaşamaktadır. Kurtuluş savaşından sonra Ermeniler Türkler birlikte yaşamış daha sonra göç etmiştir. Köy sürekli göç vermektedir. Ancak yazın gurbetçilerin gelmesiyle şenlenir. Ancak kışın mahallede sadece birkaç aile bulunur. Bu köy halkının Kurtuluş Savaşına önemli katkıları vardır. Şavaş Yıllarından sonra mahallenin içindeki halktan özellikle Türkler bugünkü Çatalbayır diye adlandırılan, eski adıyla "Penek" (Aşağı Penek- Yukarı Penek diye iki mahalleden bahsedilir)mahalleninü kurmuşlardır. Ayrıca bu köy Alevi-Türkmen mahallesidür. Bu gün köy Tercan ilçesine sınır teşkil eder. Tercan tüneli Tercan ve Aşkale sınırıdır. Bu sınırda Kilise kalıntıları yer almaktadır. Fakat yıllar bu kalıntıları toprakla kapatmıştır. Tunele yakın bir yerde yolun Tercan üzeri sağındadır. Ayrıca köy mezarlığı öncelikle kilise civarında yapılmıştır.
Hıristiyanlık geleneğine göre bu mezarlıkta Kiliseye hizmet edenlerin mezarları yer alır.Bugün köy halkının cenazelerini defnettiği diğer mezarlıkta Hristiyan ve Müslüman mezarları aynı mezarlıktadır.Bu milletler yıllarca kardeşce yaşamış,aynı mezarlığa da gömülmüşlerdir. KAYNAK BİLGİ: Kurtuluş Savaşında önemli hizmetlerde bulunmuş, Savaş Gazisi olmuş, Rahmetli Dursun Çevik.
Kültür
Türkmen kültür gelenek ve görenekleri yaşanmaktadır.
LOR DOLMASI: Mahallenin en meşur yemeklerinden biri lor dolmasıdır.Bunun için özel bitki gerekir. Bu bitki evelik dediğimiz bir bitkidir.Baharın belli dönemlerinde, doğanın insanlığa armağanıdır.İnsanlar bu bitkiyi toplar kurutur ya da ,şimdi anlatacağımız yemekte kullanılır. Bulgur bir güzel haşlanır içine yeteri kadar lor katılır,tuzu konur, iyice yoğrulduktan sonra bildiğimiz yaprak sarması formunda sarılır. Özeliği, güveçte ve tandırda pişmesidir. Pişerken su yerine sos olarak süt kullanılır.Piştrikten sonra servis tabağına alınınca sarmısaklı yoğurt ve tereyağıyla ikram edilir.Afiyet olsun. Şimdilerde Pazı diye adlandırılan yaprakla sarılan dolmayı fırında kızartarakta tabaklarıızda görmek mümkündür.
Coğrafya
Erzurum iline 66 km , Aşkale ilçesine 13 km uzaklıktadır. Mahallenin etrafı dağlarla çevrilidir. Her yüksek dağın bir adı vardır. Genelde bu adlar üzerlerindeki türbelerle aynıdır. En görkemli dağı 'Beyztaş'tır.Seyidi Zıraf bunlardan biridir. Mahallenin eski penekle arasında bir deresi vardır. Bu derenin adı 'Peneğin Suyu'dur. Eski Peneğin su ihtiyacı bu dereden karşılandığı için bu adı almıştır.Eski dönemlerde bu dere etrafında ormanın varlığından bahsedilir. Bugün artık yoktur.
Bitki örtüsü bozkırdır. Bu sebeple fazla çeşitlilik göstermez, ancak doğal bitsi örtüsünün içinde keven dediğimiz bitki türü yaygındır. Yere yakın, dikensi bir yapısı vardır. Ancak insanlar bunu yazın söker, kışın yakacak olarak kullanır. En önemli özelliği kâğıt gibi kolay alev almasıdır. Dağ elması, dağ armudu, kuşburnu gibi doğal bitkileri vardır. Birde eşkın denilen genellikle doğuda yetişen bir bitki türü vardır. Eşkın rivayete göre birçok hastalığa devadır. Kimilerince yayla muzu olarak adlandırılmakla birlikte odunsu bir yapısı vardır. Mevsimi geçince yenemeyecek kadar sertleşir.
Yemlik, kuş yemi, kaz ayağı, ısırgan otu, kuzu kulağı, kızılca gibi doğanın armağanı birçok bitki, sofralarımızı süslemektedir. Kızılca ıspanağın bir benzeri bitkidir.
İklim
Mahallenin iklimi, karasal iklim etki alanı içerisindedir.
Nüfus
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 73 |
| 1997 | 62 |
Ekonomi
Mahallenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.Kükürtlü kömür madeni yıllarca Ermenilerce ve Türklerce işletilmiştir. Kükürtlü ve Çatalbayır arasında yer alması sebebiyle iki Mahalleninde yıllarca ekonomisine katkıda bulunmuştur.Son yıllarda kaliteli kömür damarlarının derine inmesi sebebiyle kapatılmış,birkaç sene aradan sonra özelleşerek hizmete açılmıştır.Fakat çeşitli yeralrtı ve yer üstü kazalarından sonra halk maden konusunda tedirgindir.
Altyapı bilgileri
Mahallede, ilköğretim okulu vardır ancak kullanılamamaktadır. Mahallenin içme suyu şebekesi ve kanalizasyon şebekesi vardır PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Mahalleye ulaşımı sağlayan yol toprak olup mahallede elektrik ve sabit telefon vardır.