Haydarhacı, Aşkale
| Haydarhacı | |
| — Mahalle — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Erzurum |
| İlçe | Aşkale |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| - Toplam | 390 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 25520 |
| İnternet sitesi: | |
Haydarhacı, Erzurum ilinin Aşkale ilçesine bağlı bir mahalledir.
Tarihçe
Köy Halkının büyük kısmı 1877 (93) Osmanlı Rus harbinde Kars/Göle (Merdinik)bölgesininde Ruslarca işgaliyle, Göle/Sinot (Samandöken) mahallesinden göç ederek Haydarhacıya yerleşmişlerdir. Sinottaki yaklaşık 20-30 yıllık konaklamadan sonra oranında Rus işgaliyle Haydarhacı'ya gelip yerleşmişlerdir. Narman, Yozgat ve Yayla mahallesinden gelen ailelerde vardır. Mahallenin resmi web sitesi: http://www.haydarhaci.org
Kültür
Ahıska Türkleri kültür gelenek ve görenekleri yaşanmaktadır. Geleneklerine sahiptirler.
Köy halkının konuştuğu şive çevre köyler ve Erzurum şivesinden biraz farklı ve kaba olarak Ahıska Türkçesidir.Akrabalık bağları oldukça güçlüdür.Geleneklerine bağlıdırlar.Büyüklerimiz geçmişteki göç süreciyle birlikte konakladıkları yöre ve akrabalıklarla birlikte kürtçe(gurmançca) ve bir miktarda gürcüce konuşulmakla birlikte zaman içerisinde gürcüce unutulmuş bir miktar gurmançça bilinmektedir.Zaman sonra gurmancada unutulmuştur Misafirperver ve yardımlaşmaya önem veren bir köydür.Akrabalık bağları oldukça güçlüdür. Birçok aile büyüklerimiz Çat-Babadere medrese kültürüne sahiptir. Mahallenin önemli sembolü Şahgöldür, Eskiden büyüklerimiz Şahgöl'ü ziyaret kabul edip balıklarından yemezlermiş. Yaptığımız araştırmalarda geçmişte bir Türk şehri (Güney Azerbaycan'a bağlı) olan İran'ın Tebriz şehrinde de bir gölün adı Şahgölü'dür (ilgölü). Şahgöl dumanlı dağı eteklerinde bir krater gölüdür.
YEMEKLERİ:KEŞKEK,PATATES ÇORBASI,KETE, ÇAŞIR,KADAYIF DOLMASI,Ayran aşı, Su böreği, Un helvası, Bişi, Haside, Erişte, Hıngel, Kurut, Lor dolması, Kavurma, Katmer, Pancar aşı, Sütlaç
AHISKA AĞZINDAN KELİMELER SÖZLER
Ahıska Türkleri, Anadolu Türkçesinin Ahıska ağzı denilen şekliyle konuşmaktadırlar. Bu ağız, Yukarı Kür ve Çoruh bölgesinin ortak dilidir; Posof başta olmak üzere Ardahan, Şavşat, Artvin, Ardanuç ve Oltu çevresinin ağzı, Ahıska ağzının ortak özelliklerini taşımaktadır.
Ahıska Türkleri, 1828 yılında Anadolu Türklüğünden koparılmış ve 1944 yılında da Türkistan�a sürülerek Anadolu�dan uzaklaştırılmış olmasına rağmen, günümüzde de bu ağzı muhafaza etmektedir.
Çoğu Anadolu ağızlarında bulunmayan fakat Ahıska ağzında bugün de kullanılan bir söz demetini aşağıda takdim ediyoruz. Bu sözlerin Anadolu Türkçesindeki karşılıklarını veriyor ve Ahıska ağzına göre birer cümlede kullanıyoruz. Ne var ki, alfabede bulunmayan seslerin bulunduğu bu ağızdaki bütün kelimelerin ses özelliklerini vermede güçlükle karşılaştık.
1. Aba: Anne/ Kız Zernişan, aban nerede?
2. Abla: Yenge/ Abla, taday işe getti mi?
3. Ahor: Ahır/ Ahorun kapısıni açuh unutmişin.
4. Ana: Anne/ Anay geldi mi?
5. Aprak: Ters (Mecazi olarak huysuz)/ Eydür ama birez aprakluhi var.
6. Ayhuriya: Boşu boşuna/ Hep ayhuriya konuşiyersin!
7. Baci: Kız kardeş, abla/ Baci soğandan aci veya başımın taci.
8. Baga: Ahırda hayvanların yemliği/ Bagayı samaninen doldurdum.
9. Bayah: Demin, az önce/ Bayah seni gördüm, nerden geliyerdin?
10. Bed: Çirkin/ Karısi bed olanın gövli dişarda olur.
11. Bibi: Babanın kız kardeşi, hala/ Züleyha bibi bize geldi.
12. Buclanmah: Karıncalanmak/ Ayaklarm buclaniyer.
13. Cucul: Civciv/ Cucullara yem ver!
14. Çoç etmah: Emeklemek/ Bizim çocuh çoç ediyer, birezden gezer.
15. Deh düşmah: Farkına varmak/ Oradan kaç kere geçtim dehdüşemedim baci!
16. Deremet: Mahsul/ Bu seneki deremet çoh eydür.
17. Dirgen: Üç veya dört dişli harman aleti/ Samani dirgeninen yay, kurusun!
18. Elefese/telefese: Telâşa kapılmak/ Suçuni biliyer da elesefeye kaldi!
19. Emi: Amca/ Bu benim emimin oğlidür.
20. Eşki Hamur: Hamur mayası / Eşki hamuri böyüttünmi gelinim?
21. Goroh: Kesek/ Goroği atar gözün çıhardurum.
22. Ğorğlamah: Köpek boğuşması/ Ne yerde ğorğlaniyersin, gahsana!
23. Hab: Komşuların birbirine ödünç süt vermesi/ Südüm az idi hab ettim.
24. Hecet: Alet/ İşe gedende hecetin yanan al.
25. Harmutlamah: Suyu ılındırmak/ Kızım bu suyi harmutla da abdas alem.
26. Haro: Zahire ambarının her bir bölmesi/ Haroda buğda kalmadi.
27. Hedik: Haşlanmış mısır veya buğday/ Hedik çoh yemah ey degül.
28. Hıraklanmah: Yemeğin yanması/ Geldim ki pilav hıraklanmiş!
29. Juryal etmah: Titremek/ Sürgün ahlıma gelende etlerim juryal ediyer.
30. Kodluh: 16 kg ölçülü kab. / Komşiya bir kodh lazut borcum var.
31. Küntlemah: Hamuru yuvarlayarak yufka açmaya hazırlamak / Hamuri küntledim sen de açmağa başla.
32. Koyermah: Salı vermek, bırakmak / Hayvanların ipini aç koyer getsin.
33. Keklanmah: Tavukların toprakta eşelenmesi/ Ne keklaniyersin, bir şey mi yitürdün?
34. Kevlemah: Toprağı kazmak/ Topraği kevle de bu çigidi ek!
35. Kınilamah/kınnamah: Nişan almak/ Adamın gözüni kıniladım.
36. Kıryal: Tertemiz/ Havliden içeri girduh ki evleri kıryal ediyer.
37. Kotoş: Mısırın meyvesi/ Tallada kotoşlari gördün mi?
38. Kudre: Korunaklı/ Burada oturah, biraz kudredür.
39. Kıbal: Öylece, o şekilde/ Yohardan o kıbal düşdi ki belini kırdi.
40. Kuntlamak: Zıplamak/ Keyfinden kuntliyer!
41. Kurdalama: Kurcalama, karıştırma/ O işleri kurdalama!
42. Kuyulmah: Kaynaktan yüzükoyun su içmek/ Nesil da kuyulmiş su içiyer!
43. Lazut: Mısır/ Bu sene ey lazut oldi.
44. Lelevün etmah: Karmakarışık etmek/ Çocuhlar evi lelevün etmişler!
45. Leçek: Başörtüsü / Bilor nene, leçegin geline ver yahasın.
46. Makval: Böğürtlen/ Makval toplamaya gediyerim.
47. Maslatmah: Sağımdan önce buzağının ineğin memesini bir miktar emmesi/ Kız Narhanım, sen inegi maslat, ben de geliyerim.
48. Menç: Kalçanın üst kısmı/ Bögün mençlerim ağıriyer.
49. Mires: Meret (Beddua) / Vay mirese kalsın.
50. Motot: Sümük/ Ola mototun silsene!
51. Mur: İs, kurum/ Kazani kucahlamiş, üstün mur etmişsin.
52. Nekaten: Ne kadar/ Nekaten dediysem de beni dinlemedi.
53. Nikart: Civcivin yumurtadan çıkma işareti/ Bah ki kuruğun altındaki yumurtalar nikartlamiş mi?
54. Nikor: Sakar/ Nikor inegin südi kesildi.
55. Nuğda: Nokta/ Nuğdasıni görememişsin!
56. Ohçur: Uçkur / Ohçuruna sahap ol.
57. Pati: Patlamış mısır/ Biraz pati patlad da yiyah.
58. Pıpın etma: Kaynama, coşma/ Pinde cucullar pıpın ediyer.
59. Pileki: Ekmek pişirilen toprak kap/ Teze pilekilerde çadi bişürdüm.
60. Pin: Kümes/ Tavuhlari pine kapattın mi?
61. Pitik: Enik/ Komşunun dört tene pitigi var.
62. Poç: Koçan/ Lazudun poçuni tanalara verin.
63. Ponçah: Saçak/ Gelinin ponçahli bir tavşali var.
64. Pağaça: Pilekide pişen büyük ekmek/ Teze pağaça yoh mi?
65. Puti sönmiş: Enerjisi kalmamış/ Eski Orhan�dan bir şey kalmamiş, ela puti sönmiş ki...
66. Puvar: Pınar/ Puvara su içmeye getti.
67. Sebi: Körpe çocuk/ O sebiye nesil da kıydın?
68. Siçremah: Zıplamah/ Sevincinden siçriyer.
69. Şırat: Peynir suyu / Şıratsız peynir kuru olur.
70. Şoğurt: Aşırı akan ağız suyu/ Ola şoğurtli, buriya gel!
71. Toyhana: Düüğün mekanı (Açık havada) / Toyhanada kız saraflanmaz.
72. Teşennüs: Vesveseli / Teşennüsli işlere karışma.
73. Tada: Ağabey, baba/ O, senin tadandur, ne dese yapacan!
74. Talda: Ağaç, kaya veya damın altı/ Yağmurda islanma, taldaya gel!
75. Tavli: Semiz/ Kuziler tavlandi mi?
76. Tebehet: Tabiat, huy/ Seyfo�nun tebeheti çoh kötidür.
77. Tebelleş olmak: Musallat olmak/ Nereden tebelleş oldu başıma!
78. Yaba: Ağaçtan yapılmış harman aleti/ Yabay al da bu samani merege doldur.
79. Zafli konuşmah: Yüksek sesle konuşmak/ Ne zafli konuşiyersin, sağır mi var?
80. Zati: Zaten/ Adamın camuşi ölmiş, oğli demiş ki, �Baba zati satacahduh!�
81. Zırza: Kapı sürgüsü/ Havliyi dolan, kapının zırzasıni çek de gel.
82. Zoğ: Sırt/ Çubuği zoğuna gerdim.
83. Zuhum: Zıkkım/ Bene ne zuhum degdi ki hastalandım!
84. Zuhumlanmah: Yemek(öfke sözü)/ Terekde kete var, al da zuhumlan!
85. Zuk: Kambur/ Çoh ağır kaldurma zuklanursun!
Ahıska Türklerinde çocuk sözleri:
1 Pepe: Ekmek
2 Tutu: Su
3 Tata: Çorba
4 Qaqa: Şeker
5 Cici : Güzel
6 Papul: Yemeni
7 Tütüle: Zurna
8 Puçi: Dana
9 Pipi: Çocuk
10 Böbö: Böcek
11 Ee: Çamur, pislik, dışkı
12 Pupu: Yara
13 Koko: Küçük ekmek
14 Tay tay: Çocukların ilk ayakta durmaya başlaması
15 Hoppa: Gezme, çocukların kucakta dışarıya çıkarılması
16 Tüdüüt: Araba
Coğrafya
Erzurum iline 91 km, Aşkale ilçesine 28 km uzaklıktadır.köy dağların ortasında olup yerleşim merkezi tepelerdir...Tarım ve hayvancılıkla uğraşır.
İklim
Mahallenin iklimi, karasal iklim etki alanı içerisindedir.
Nüfus
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2014 | 416 |
| 2007 | 390 |
| 2000 | 315 |
Ekonomi
Mahallenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.
Altyapı bilgileri
Mahallede, birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okulu vardır . Mahallenin içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi yoktur ancak PTT acentesi vardır. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Mahalleye ulaşımı sağlayan yol asfalt değildir. mahallede elektrik ve sabit telefon vardır.