Liberteryenizm

Liberteryenizm

Liberteryenizm, yol gösterici norm olarak negatif özgürlük fikrini savunan siyasi akımdır.[1] Liberteryenler otonomi ve seçme özgürlüğünü maksimize etmeye çalışır; politik özgürlük, gönüllü işbirliği ve bireysel karar önceliğini vurgular,[2][3] bu doğrultuda da devletin minimize edilmesi ya da ortadan kaldırılması gerektiğini savunur. Kavramın popüler kullanımı devletin minimize edilmesi şeklindedir.[4][5]

Etimoloji

İngilizcede yaygın kullanımıyla serbest piyasa kapitalizmi ve minimal devleti savunanları, ansiklopedik kullanımdaysa bir dizi siyasi ideolojiyi ifade eden libertarian sözcüğü Fransızca libertaire'nin ingilizceye uyarlamasıdır. Ancak daha sonra İnglizcedeki bu uyarlama tekrar Fransızcaya uyarlanarak Libertarien şeklini almıştır. Fransızcada libertaire kelimesi günümüzde de anarşizm ile eşanlamlı kullanılırken,[6] İnglizceden uyarlanan Libertarien kavramıysa serbest piyasa kapitalizmini destekleyen ideolojik grupları tanımlamada kullanılır.[7] İki terim de Türkçeye liberter ve liberteryen olarak uyarlanmıştır. Özellikle anarşistler tarafından liberter kavramının Fransızcadaki anlamıyla kullanıldığı görülmektedir.[8][9] Fakat bazen "liberter" kavramının, liberteryenin kısaltması şeklinde, onun yerine kullanıldığına da rastlanır.[10]

Klasik liberalizmin sınırlı bir türevi biçiminde tanımlanabilen modern liberteryenizm,[11] liberalizmin yirminci yüzyılda geçirmiş olduğu anlam değişikliklerinden dolayı ‘sol’ düşünceleri savunanlara ABD'de "liberal" denilmeye başlanmasından beri klasik liberal geleneğin takipçisi olanların kendilerini ve düşüncelerini ‘liberaller’den ayırma amacıyla liberteryen kelimesini kullanmasıyla ortaya çıkar.[12] Bu yeniden canlanma, serbest piyasa liberteryenizminin düşünce kuruluşları ve siyasi partilerin aracılığı ile Kuzey Amerika dışında yayılmasıyla sonuçlanır.[13][14]

Liberteryen hareket

1996, David Nolan

Murray Rothbard, 19. yüzyıl Amerikan bireyci anarşistlerin klasik liberal fikirlerin etkisiyle şekillenmiş çalışmalarından etkilendi.[15] 19. yüzyılda bireycilerin bir emek değer teorisi vardı, fakat Rothbard neokalisk iktasadın bir öğrencisi olarak emek değer teorisini kabul etmedi. Rothbard 19. yüzyıl Amerikan bireycilerinin savunduğu özel savunma ve serbest piyasayı Avusturya İktisat Okulunun ilkeleriyle birleştirmeye çalıştı.[16]

1971 yılında New York Times 17. yüzyıl filozofu Baruch Spinozanın modern liberteryenizmin habercisi olduğunu yazdı. Yazarlar, modern liberteryenizmin 18. ve 19. yüzyıl liberalizminin kısmen devamı olduğunu belirtti.[17] 1950'lerde yazar Ayn Rand adına objektivizm dediği bir felsefi sistem geliştirdi. Rand'ın fikirlerini ifade ettiği Hayatın Kaynağı ve Atlas Silkindi romanları ve diğer çalışmaları birçok liberteryeni etkiledi.[18] Bununla birlikte Rand, liberteryen etiketini reddetmiş ve "sağcı hippiler" olarak tanımladığı liberteryen hareketi sertçe kınamıştır.[19]

1960'larda, Vietnam Savaşı sırasında liberteryenler, anarşistler ve muhafazakarlar bölünmüştü. Bu dönemde ABD'de gençler orduya girmeye zorlanıyordu. Liberteryenler savaşa katılmaya karşı çıktı ve barış hareketlerine katıldı ve Rothbard'ın Liberteryen Forumu [20] gibi kendi yayınlarını kurmaya başladılar. Ayrıca 1960'larda Radikal Liberteryen İttifak [21] ve Bireysel Özgürlük Derneği [22] gibi kuruluşlar kuruldu. 1971 yılında küçük bir Amerikan grup David Nolan liderliğindeki Liberteryen Partiyi kurdu. Yıllar içinde kapitalizmi destekleyen onlarca liberteryen politik partinin dünya çapında ortaya çıktığı görüldü.

Gadsden bayrağı günümüzde liberteryenlerce de kullanılmaktadır. Özellikle ABD'de kullanılır fakat giderek dünya çapında kullanımı yaygınlaşmaktadır. Bayrağa vergi karşıtı ve özgürlük yanlısı protestolarda rastlanır.

Modern liberteryenizm, Harvard Üniversitesi profesörü Robert Nozick'in Anarşi, Devlet ve Ütopya isimli kitabıyla akademik olarak tanınmıştır. Rawls'un adalet teorisini eleştirmek için yazdığı Anarşi, Devlet ve Ütopya kitabı modern liberteryenizmin en önemli kitaplarından biri haline gelmiştir. Bu kitapta Nozick, devletin rolünün, vatandaşları şiddetten ve hırsızlıktan korumak ve sosyal sözleşmelere uyulmasını sağlamakla sınırlı olduğu görüşünü savunmuştur. Anarşi, Devlet ve Ütopya 1975 yılında Ulusal Kitap Ödülünü kazandı.[23][24]

Ayrımlar

Minarşizm

Liberteryenizmin popüler kullanımı minarşizme denktir. Modern liberteryenizm, bireysel özgürlüklerin korunmasıyla sınırlandırılmış minimal devlet fikrini güçlü şekilde savunan; serbest ticareti ve serbest piyasa ekonomisini destekleyen; 18. ve 19. yüzyıl klasik liberal fikirlerin kısmen devamı olan bir 21. yüzyıl siyaset felsefesidir.[25]

Bu modern liberteryenizm, Harvard Üniversitesi profesörü Robert Nozick'in Anarşi, Devlet ve Ütopya isimli kitabıyla akademik olarak tanınmıştır. Rawls'un adalet teorisini eleştirmek için yazdığı Anarşi, Devlet ve Ütopya kitabı modern liberteryenizmin en önemli kitaplarından biri haline gelmiştir. Bu kitapta Nozick, devletin rolünün, vatandaşları şiddetten ve hırsızlıktan korumak ve sosyal sözleşmelere uyulmasını sağlamakla sınırlı olduğu görüşünü savunmuştur.

Anarko-kapitalizm

Ama-gi, bir antik Sümer çivi yazısı sözcüğüdür. "Özgürlük/Bağımsızlık" anlamına gelen sözcüğün, bu kavramı dile getiren ilk insan yazısı olduğuna inanılmaktadır. Bu nedenle de zaman zaman anarko-kapitalistler tarafından sembol olarak kullanılır.

Anarko kapitalizm (ayrıca özel mülkiyet anarşizmi veya serbest piyasa anarşizmi ile ifade edilebilir)[26] özel mülkiyet hakkına,[27] iktidar müdahalesinin reddine ve temel toplumsal etkileşim mekanizması olarak rekabete dayalı serbest piyasanın savunusuna dayanan siyasal düşüncedir.[28] Anarko kapitalizm, özel mülkiyeti şu şartlarda meşru görür: bir emek ürünü ise, ticaret etkinliği nin bir sonucu ise veya hediye olarak elde edilmiş ise.[29] Ekole göre, anarko kapitalist toplumda; serbest piyasa işleyişini, toplumsal kurumları, yasa uygulamalarını, güvenliği ve altyapıyı, devlet yerine kar amaçlı rekabete dayalı şirketlerin, yardım derneklerinin veya gönüllülüğe dayanan birliklerin düzenlemesi öngörülür.[30]

Anarko kapitalizm, piyasa teorisyenleri Gustave de Molinari, Frederic Bastiat ve Robert Nozick ile birlikte Amerikalı bireyciler Tucker ve Spooner gibi düşünürlerin fikirleri ile şekillenmiştir [31] Bir tür bireyci anarşizm biçimi olarak karakterize edilir [32] Fakat, Tucker ve Spooner'ın çizgisinde olan bireyci anarşizmden farklı olarak, anarko kapitalizm emek değer teorisini ve onun normatif uygulamalarını reddeder. Anarko kapitalist düşünceler agorizm ve piyasa merkezli liberteryen sol felsefelerin gelişimine katkılarda bulunmuştur.[33]

Anarko kapitalizm hem doğal haklar[34] hem de faydacı (utilitarian)[35] temelde savunulmuştur. Rothbard uzlaşmaya dayalı değişimi ifade eden serbest piyasa kapitalizmini,[36] onu yoketmek üzere baskıcı yöntemler kullanan hükümet ve büyük şirketler arasında bir birliktelik olarak tanımladığı devlet kapitalizminden ayırır.[37] Bu bağlamda Rothbard "kapitalizm"i anarşizmin en yetkin ifade biçimi ve aynı şekilde anarşizmi de kapitalizmin en yetkin ifade biçimi olarak tanımlamıştır.[38]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ↑ Henning Hahn: Moralische Selbstachtung: Zur Grundfigur einer sozialliberalen Gerechtigkeitstheorie, Verlag Walter de Gruyter, S. 139
  2. ↑ Woodcock, George (2004). Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. Peterborough, Ont.: Broadview Press. s. 16. ISBN 9781551116297. "for the very nature of the libertarian attitude -- its rejection of dogma, its deliberate avoidance of rigidly systematic theory, and, above all, its stress on extreme freedom of choice and on the primacy of the individual judgment"
  3. ↑ "Libertarianism". Encyclopædia Britannica. 4 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150504222253/http://www.britannica.com:80/EBchecked/topic/339321/libertarianism. Erişim tarihi: 20 May 2014. "libertarianism, political philosophy that takes individual liberty to be the primary political value"
  4. ↑ "What Is Libertarianism?". 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160207183404/https://www.theadvocates.org/libertarianism-101/definitions-of-libertarianism/. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.
  5. ↑ "What is Libertarian?". 6 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150806024635/http://www.theihs.org:80/what-libertarian. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.
  6. ↑ Libertaire
  7. ↑ Libertarianisme
  8. ↑ "Nietzsche ve Liberter İşçi Hareketi". 10 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150810084502/http://anarsi.info/metinler/35-post-anarsizm/223-nietzsche-ve-liberter-isci-hareketi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2014.
  9. ↑ "Proudhon ve Anarşizm: Proudhon’un Liberter Düşüncesi ve Anarşist Hareket – 1996 – L. Gambone". 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140814052407/http://anarsihaber.org/makale/proudhon-ve-anarsizm-proudhonun-liberter-dusuncesi-ve-anarsist-hareket-1996-l-gambone/. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2014.
  10. ↑ Liberterler ülke kuruyor!, http://www.radikal.com.tr/hayat/liberaller_ulke_kuruyor-1161199, erişim tarihi: 13 Ağustos 2014, "Başörtülüler Arabistan’a, komünistler Moskova’ya… Peki, hem sağcıların hem de solcuların hışmına uğrayan liberterler nereye gitsin? Demek ki şu koca dünyada herkese yetecek kadar mutluluk var ama herkese yetecek kadar yer yokmuş. Ama neyse ki bu ‘büyük’ belirsizlik yakın bir tarihte son bulacak. Artık liberteryenlerin de bir ülkesi olacak!"
  11. ↑ Republican Party Begins Long March to Liberalism: Amity Shlaes, http://www.enfal.de/sosyalbilimler/k/017.htm, erişim tarihi: 23 Eylül 2014, ".Modern libertarianism is a derivative of classical liberalism, though a limited one."
  12. ↑ Atilla Yayla, Liberalizm, Turhan Kitabevi, Ankara, 1992, s. XIV
  13. ↑ Steven Teles and Daniel A. Kenney, chapter "Spreading the Word: The diffusion of American Conservativsm in Europe and beyond," (pp. 136–169) in Growing apart?: America and Europe in the twenty-first century by Sven Steinmo, Cambridge University Press, 2008, The chapter discusses how libertarian ideas have been more successful at spreading worldwide than social conservative ideas.
  14. ↑ Anthony Gregory, Real World Politics and Radical Libertarianism, LewRockwell.com, April 24, 2007.
  15. ↑ DeLeon, David (1978). The American as Anarchist: Reflections on Indigenous Radicalism. Johns Hopkins University Press. p. 127. "only a few individuals like Murray Rothbard, in Power and Market, and some article writers were influenced by [past anarchists like Spooner and Tucker]. Most had not evolved consciously from this tradition; they had been a rather automatic product of the American environment."
  16. ↑ "The Spooner-Tucker Doctrine: An Economist's View, Journal of Libertarian Studies, vol. 20, no. 1, p. 7 (1965, 2000)
  17. ↑ Stan Lehr and Louis Rossetto Jr., PAY WALL ARTICLE The New Right Credo – Libertarianism, The New York Times Magazine, January 10, 1971. Quotes: "Baruch Spinoza, the 17th-century philosopher, was a forerunner of modern libertarians.; "Modern libertarianism is thus in some respects a continuation of 18th-century and 19th-century liberalism. On the other hand, modern libertarianism is on a much more solid intellectual footing than old-style liberalism ever was. While many early liberals tried to argue that 'all men are endowed by their Creator with certain inalienable rights,' this was merely reversal of the old divine-right theory of kings, albeit with happier results. Both theories were based on equally spurious premises. In contrast, modern libertarianism argues not from unprovable mysticism, but rather from a scientific appraisal of the nature of man and his needs."
  18. ↑ Rubin, Harriet (September 15, 2007). "Ayn Rand's Literature of Capitalism". The New York Times. http://www.nytimes.com/2007/09/15/business/15atlas.html. Erişim tarihi: September 18, 2007.
  19. ↑ "What was Ayn Rand's view of the libertarian movement?". Ayn Rand Institute. 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140115095632/http://www.aynrand.org:80/site/PageServer?pagename=ar_libertarianism_qa. "More specifically, I disapprove of, disagree with and have no connection with, the latest aberration of some conservatives, the so-called "hippies of the right," who attempt to snare the younger or more careless ones of my readers by claiming simultaneously to be followers of my philosophy and advocates of anarchism. [...] libertarians are a monstrous, disgusting bunch of people: they plagiarize my ideas when that fits their purpose, and denounce me in a more vicious manner than any communist publication when that fits their purpose"
  20. ↑ Ronald Lora, William Henry Longton, (1999) Conservative press in 20th-century America, pp. 367–374, Westport CT: Greenwood Publishing Group
  21. ↑ Marc Jason Gilbert, The Vietnam War on campus: other voices, more distant drums, p. 35, 2001, Greenwood Publishing Group, ISBN 0-275-96909-6
  22. ↑ Rebecca E. Klatch, A Generation Divided: The New Left, the New Right, and the 1960s, University of California Press, 1999 pp. 215–237.
  23. ↑ National Book Award: 1975 – Philosophy and Religion
  24. ↑ David Lewis Schaefer, Robert Nozick and the Coast of Utopia, The New York Sun, April 30, 2008.
  25. ↑ Chris Matthew Sciabarra, Ayn Rand, The Pennsylvania State University Press, Pennsylvania, 1995, s. 266
  26. ↑ "This volume honors the foremost contemporary exponent of free-market anarchism. One contributor describes Murray Rothbard as 'the most ideologically committed zero-State academic economist on earth'." Review by Lawrence H. White of Man, Economy, and liberty: Essays in honor of Murray N. Rothbard, published in Journal of Economic Literature, Vol XXVIII, June 1990, page 664
  27. ↑ Anarcho-capitalism has a theory of legitimacy that supports private property as long as it was obtained by labor, trade, or gift.Rothbard, Murray (1969) Confiscation and the Homestead Principle (580 KiB) The Libertarian Forum Vol. I, No. VI (June 15 1969) Retrieved 5 August 2006
  28. ↑ "anarcho-capitalism." Oxford English Dictionary. 2004. Oxford University Press
  29. ↑ Rothbard, Murray (1969) Confiscation and the Homestead Principle (580 KiB) The Libertarian Forum Vol. I, No. VI (June 15 1969) Retrieved 5 August 2006
  30. ↑ Hess, Karl. "The Death of Politics". Interview in Playboy Magazine, March 1969
  31. ↑ DeLeon, David. The American as Anarchist: Reflections on Indigenous Radicalism. Johns Hopkins University Press, 1978, p. 127 and Blackwell Encyclopaedia of Political Thought, 1987, ISBN 0-631-17944-5, p. 290: "A student and disciple of the Austrian economist Ludwig von Mises, Rothbard combined the laissez-faire economics of his teacher with the absolutist views of human rights and rejection of the state he had absorbed from studying the individualist American anarchists of the nineteenth century such as Lysander Spooner and Benjamin Tucker. (Rothbard himself is on the anarchist wing of the movement.)"
  32. ↑ Adams, Ian. 2002. Political Ideology Today. p. 135. Manchester University Press; Ostergaard, Geoffrey. 2003. Anarchism. In W. Outwaite (Ed.), The Blackwell Dictionary of Modern Social Thought. p. 14. Blackwell Publishing
  33. ↑ Konkin, Samuel Edward. New Libertarian Manifesto. KoPubCo year = 2006. ISBN 9780977764921. (online version)
  34. ↑ Murray Rothbard and Hans-Hermann Hoppe
  35. ↑ e.g. by David D. Friedman
  36. ↑ Rothbard, Murray N. A Future of Peace and Capitalism. In Modern Political Economy. James H. Weaver (ed.). pp 419. Allyn and Bacon.
  37. ↑ Murray Rothbard, A Future of Peace and Capitalism; Murray Rothbard, Left and Right: The Prospects for Liberty.
  38. ↑ Exclusive Interview With Murray Rothbard The New Banner: A Fortnightly Libertarian Journal (25 February 1972)
Liberteryenizm
Kökeni ve Tarihi
Düşünceler
Okullar
Düşünürler
İlgili konular
Siyasi ideolojiler
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/5/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.