Şalvar

Bulgaristan'da kadın şalvarı

Şalvar, genellikle ağı çok bol olan, bele bir uçkurla bağlanan geniş bir tür pantolondur. Özellikle Adana'dan başlayıp Güneydoğu Anadolu'ya kadar olan bölgede sıkça giyilen yöresel giysi türüdür. Şalvar bol olduğundan bağ bahçe ve tarlada çalışanlar için uygundur. Bu özelliği nedeniyle şalvarı hâlâ kırsal alanda tarım ve hayvancılık yapan insanlar kullanmaktadır.

Pakistan, Abbottabad'ta okul üniforması olarak şalvar kamiz giyen kız öğrenciler. Şalvarlar beyaz renkli olup üzerine mavi tişort giyilmektedir. Arka plan sağ yanda görülen erkek kişi de şalvar kamiz giymekte.

Şalvar, Güney Asya'da en çok şalvar kamiz adıyla bilinmekte, ayrıca salvar kamiz olarak da söylenmekte olup Güney Asya, Orta Asya'da özellikle Pakistan ve Afganistan'da hem erkekler hem de kadınlar tarafından geleneksel olarak giyilen bir giysi biçimidir. Kamiz, şalvarla birlikte giyilerek bir takım oluşturulan gömlek türü üst giyimidir. Hindistan'da daha çok kadınlar tarafından giyilmektedir. Bangladeş kadınları tarafından da giyilir. Ayak kısmı üstlerden geniş olup diz kapağında daralmaktadır. Şalvarlar bol pijamalar olup pantolon benzeridir. Kamiz, uzun veya bol tişört biçimli; şalvarı tamamlayan üst giysiye denir ve genellikle batı tipi yakalı olmakla birlikte kadınlarda gevşek yakasız veya mandarin yakalı biçimlerde kullanılmaktadır.^[1]

Açıklamalar

Şalvar kamiz, Max Tilke'nin doğu giyimlerinden, 1922.

Bir şalvarın dikimi için ne kadar çok kumaşa gerek olduğunu belirtmek üzere bir adam elindeki şalvarı gösteriyor.

Şalvar sözcüğü Farsça dilinde pantolon için kullanılan 'shælva:r'dan gelmektedir.^[2] Şalvar bel kısmında büzülerek toplanır ve elastik bir kuşak veya uçkur adı verilen bir büzme ipi ile bağlanır; geniş, aşağıya doğru dökümlü veya daha dar olabilir.

Kamiz genellikle düz ve yassı olarak kesilir; eski kamizlerin kesimleri aşağıdaki 1870 tarihli görsellerde olduğu gibidir. Güncel kamizin kolları daha çok Avrupa esinli düzenlenmektedir. Terzinin tarzı ve hüneri bütün bir kesim içinde değil ancak boyun ve nakış işlemelerinde görülebilir. Bayanların giydikleri kamizlerin güncel biçimleri geleneksel olan biçimlerden daha az mütevazi yapıdadır. Kamiz kumaşı derin bir boyun etrafı bırakılarak ayarlanabilir, yarı saydam kumaşlardan dikilebilir veya bilekçe kollu veya kolsuz tasarımları olabilir. Kamiz bel hattından veya uyluk bölgesine kadar bölünük olabilir ve giyilen şalvarın kalça bölümünü kapatacak kadar uzunlukta da olabilir. Bir kadın yarı şeffaf bir kamiz giydiğinde bunun için choli veya kırpılmış bir camisole'yi iç giyim olarak kullanır.

Kadınlar şalvar kamiz giydiklerinde genellikle dupatta adı verilen uzun bir şalı baş veya boyunlarının etrafına yerleştirirler. Müslümanlar için dupatta çadur ve burkaya göre daha az zorlayıcı bir alternatiftir. Sih ve özellikle Kuzey Hindistandan olan Hindu kadınları için şalvar kamiz daha popüler bir giyimdir. Başlarını bir Gurdvara, tapınak veya yaşlıların yanında kapatmaları gerektiğinde dupatta bunun için kullanışlıdır. Dupatta diğer kadınlar için ise bir omuzun üzerinden bırakılan veya göğsün ve her iki omuzun etrafından dolanan bir şık giyim aksesuarından ibarettir.

Şalvar kamiz İngiltere ve Kanada'da bazen "puncabi takımı" olarak bilinir.^[3][4] İngiltere'de özellikle son yirmi yıldır Güney Asya ve Pencap'tan gelen kadınların kullandığı bu giysi yeniden biçimlendirilerek gündelik bir giyim hatta çekici bir moda giysisi olarak kullanılmaya başlamıştır.^[5] Güney ve Orta Asya'da Şalvar, Kabul adı verilen sandaletlerle birlikte giyilmektedir.

Hindistan'da, bu giysi orijinal olarak Kuzey bölgesine atfedilir. Ancak sariye göre daha mütevazi, kullanışlı ve her beden yapısına kolayca uyum sağlayan yapısıyla bütün bir ülke içinde popüler bir giyim olmaya başlamıştır. Çeşitli kumaş, renk ve nakış ve tasarım biçimleriyle şalvar kamiz resmi, gündelik, özel günlük veya sade bir tarzda imal edilebilmekte ve her türlü iklimde giyilebilmektedir.

Hindistan'da 'salvar' olarak kullanılan terim ile Sindhi suthan'ı, Pencabi suthan'ı, dogri pacama ve Keşmir suthan'ı gibi ayrı versiyonları kastedilmektedir. Salvar kamiz terimi aynı zamanda Keşmir feran/şalvar gereçlerini ifade eden bir terimdir.

Etimoloji ve Tarihçe

Pakistan, Karaçi, Sind'de bir Hindu genç kız, dar Sind türü suthan ve paro adı verilen giysilerinin içinde, 1870. Doğu ve Hindistan Bürosu Koleksiyonu, Britanya Kütüphanesi.

Pakistan, Karaçi, Sind'de bir Müslüman genç kız, Suthan kamiz adı verilen giysilerinin içinde, 1870. Doğu ve Hindistan Bürosu Koleksiyonu, Britanya Kütüphanesi.

Hindistan ve Pakistan bölgesi olan Keşmir'de kadınlar, suthan kamiz adı verilen şalvarları ile, 1890

Şalvarın bir başka biçimine Pencabi adı verilmektedir. Şiba (Sheeba), Pencabi Şalvar Takımı adı verilen giysisi ile en son yaz modası koleksiyonunu tanıtıyor.

Pantolon ya da salvar; Pencapça: ਸਲਵਾਰ ਕਮੀਜ salvar, Gucaratça શલવાર કમીઝ salvaar ya da shalvaar, Hintçe'de शलवार क़मीज़ salvaar ya da shalvar ve Urduca: شلوار قمیض şalvar kamiz olarak bilinmektedir. Farsça شلوار şalvar biçiminde söylenmekte olup 'pantolon' anlamına gelmektedir.

Şalvarın üzerinde tişört benzeri bir kıyafet olarak kombine edilmek üzere giyilen üstlük giysiyi ifade eden 'kamiz' ortaçağ Latince camisa sözcüğünden gelmektedir. Arapça'daki 'kamis' sözcüğünün kökeni bakımından iki temel hipotez bulunmaktadır:

1. Arapça 'kamis' Latincedeki camisia (gömlek) sözcüğünden elde edilmiş bir biçimdir ki bu sözcük ön Hint Avrupa dillerindeki 'kem' (pelerin/palto) sözcüğünden dönüşmüştür.^[6]
2. İkincisi; Ortaçağ Latincesindeki 'camisia', Helenistik Yunan dilindeki 'kamision' sözcüğünden alınmış ve sözcük aslında merkezi semitik dillerdeki kökü olan 'kms'den bu dile geçmiştir, ugaritic dilinde 'kms' olarak gösterilir. ('giysi'. Bu sözcük Arapça gibi bir başka semitik dil olan İbranice dilindeki 'kms' fiili ile bağlantılıdır. ('kavramak/sıkıca tutmak' ya da 'birinin elini sıkıca tutmak')^[7]

Kamiz biçiminde kesilen giysiler birçok kültürde bilinmektedir; Royal Ontario Müzesinden Dorothy Burnham'a göre 'dikişsiz gömlek'; çözgü-ağırlıklı dokuma tezgahında tek parça olarak dokunurdu, Antik Roma dönemindeki bez dokumalarının yapıldığı dikey dokuma tezgahları ile değiştirildi. 10. yüzyılda Mısırdan elde edilen pamuk dokuma gömlekler geleneksel kamize veya günümüz Mısır'ındaki jellabah'a veya celebiye (galabia)'ye daha benzer biçimde kesilirdi.^[8]

Söyleniş biçimleri

Hindistan, Pencapça dilindeki söyleniş biçimlerinde sözcük 's' harfiyle başlar. Urduca, Lahnda dili, Farsça, Peştuca ve Türkçe dillerinde ise 'ş' sesiyle başlar. İngilizce'de iki söyleniş biçimi de yaygın olarak kullanılmakla birlikte şalvar biçiminde söylenimi Kanada ve İngiltere'de daha yaygındır ve bu biçim Oxford İngilizce Sözlüğünde tercih edilen kullanımıdır. 'Salvar' biçiminde söylenimi en çok Hindistan'da yaygındır. Kamiz sözcüğü sıkılıkla k'den sonra getirilen bir h harfi ile birlikte 'khameez' olarak da kullanılır.

Pencabi 'salvar' takımı Pencap bölgesinde geliştirilmiştir,^[9] ardından bütün alt kıtada ve hatta çevrsesinde popüler hale gelmiştir.

Kadın giyiminde

Pencabi adı verilen şalvar takımı Hindistan ve Pakistan'da kullanılmaktadır. jhagga adı verilen kamiz ve şalvar kadınlar tarafından giyilmektedir. Jhagga, dikdörgen biçiminde kesimli iki parçanın yanlarında uzunca bir yırtmaç bırakılarak dikilmesiyle yapılır ve tunik biçimlidir. Şalvar, pijama veya pantolon biçimlidir. Üst kısımda geniş ve dizlerde pauchay adı verilen malzemeyle gerginleştirilmiştir.

Pencabi şalvar takımının geliştirilmesinden önce Pencap kadınları geleneksel olarak Pencabi Ghagra ve choli/kurti/kamiz adı verilen giysiyi kullanmaktaydılar.^[10][11]

Erken Tarihçe

Şalvar

Şalvar, değişik bölgelerde giyilen bir tür alt giyimine verilen cins isimdir. Şalvarın en erken modelleri Orta Asya'da Türkler arasında kullanılıyordu ve Afganistan, Hindistan, İran, bazı Arap ülkeleri, Türkiye ve Türklerin imparatorluk kurdukları bölgelerde yaygınlaştı.^[12] Osmanlı İmparatorluğu döneminde şalvar kullanımı bütün imparatorluk bölgelerinde yaygınlaştı.

Hindistan'da şalvarın biçimlerine Sind suthanı, dogri pacama ve Keşmir suthan'ı adları verilmektedir. Şalvar kamizin Keşmir feran/salvar terimlerini içermektedir.

Jhagga (kamiz)

Orta Asya Türklerinde şalvar bir tunikle kombine olarak giyilir. Hindistan'da üst giysisi olarak giyilen kamize jhagga adı verilir. Gazneli Türkleri döneminde Afganistan ve Hindistan'ın kuzey bölgelerinde özellikle de Pencap'ta şalvar giyimi yaygınlaşmıştır. Ukrayna'da geleneksel erkek giyimi Kozhukh, Kontusz, Zupan ve Şarovary (şalvar) şalvar/tunik kombinasyon biçimleri olarak giyilmektedir.

Diğer alanlar

Sind'de geleneksel kadın giysisi olarak lehnga choli; Keşmir kadınları tarafından diz kapaklarına kadar dökülen pheran kullanılmakta idi. Jammu'daki kadınlar yine diz kapaklarına kadar dökümlü peşvac kullanmaktaydı.^[13]

Jammu

Hindistan, Jammu'da yaşayanlar geleneksel giyimlerini peshvajdan uzun bir kadın ve erkek üst giysisi olan kurta ve dogri pacama olarak değiştirdiler.^[14]

Keşmir

Keşmir'de phiran suthan ile birlikte kombine edilir ve diz kapağı altına kadar uzunlukta olanı da kullanılır.

Sind

Pakistan, Sind'de geleneksel lengha choli adı verilen giysi cholo, paro ve suthan ile birlikte kullanılmaktadır.^[15][16] Sind'de şalvar kamiz de giyilmektedir.

Afganistan

Afganistan'da, geleneksel erkek giysisi olan khet partug kullanılmaktadır. Khet, cüppeye benzer. Partoog ise şalvarın Afganistan'daki çok sayılı pli'si bulunan bir biçimidir. Bununla birlikte şalvar kamizin peran tomban veya pathani takımı olarak bilinen değişik türleri de bulunmaktadır.^[17] Şalvar Kamiz, khet partuga alternatif olarak giyilmekte ve 1990'lardan bu yana oldukça tutulmaktadır.^[18]

Bangladeş

Bangladeş geleneksel erkek giysisine lungi ve kurta adı verilmekte kimi zaman Pencabi de denilmektedir. Erkekler şalvar kamizden geldiği belirtilen Fencabi veya kabuli de giyerler. Bangladeş'te geleneksel kadın giysisine sari adı verilmektedir. Kadınlar tarafından şalvar kamiz de giyilen kıyafetlerdendir.

Hindistan ve Pakistan

Hindistan ve Pakistan'da müslümanlar geleneksel olarak giydikleri şalvarı, aynı zamanda bir Moğol devleti olan Babür'de üst giyimi olarak kullanılmış bulunan jamma ile kombine ederler. Bunun yanı sıra Hindistan ve Pakistan'da diğer farklı topluluklar tarafından da salvar takımı adı verilen giysi kullanılmaktadır.

Galeri

• 
  Pakistan, Çitral'de Kalaş Vadisine giden cadde üzerinde bulunan erkekler Şalvar Kamiz adı verilen giysileriyle.
• 
  Pakistan, Sind'de yan yana dizlmiş kadınlar süslü şalvarlarıyla.
• 
  Hindistan'da Tamil kadınları rengerenk şalvar kamizleriyle.
• 
  Afganistan, Kabil Uluslararası Havaalanı'nda erkekler şalvar kamiz giysileriyle.

Ayrıca bakınız

• Çuridar
• Şervani
• Çikankari

Kaynakça

1. Unquiet Pasts: Risk Society, Lived Cultural Heritage, Re-Designing Reflexivity - Stephanie Koerner, Ian Russell - Google Books. Books.google.com. 2010-08-16. http://books.google.com/books?id=7li2jpQgYvAC&pg=PA382&dq=national+dress+of+pakistan&hl=en&sa=X&ei=aIPZT7KnCIXJ0QXcsuj3Aw&ved=0CEsQ6AEwAQ. Erişim tarihi: 2012-06-14. 
2. http://www.easypersian.com/persian-dictionary/
3. Breidenbach, Pál & Zcaronupanov 2004. Quote: "And in Bubby Mahil’s fashion store in London, white socialites and young British Asians shop for the same Punjabi suit...."
4. Walton-Roberts & Pratt 2005. Quote: "Meena owns a successful textile design and fashion business in the Punjab, designing and selling high-end salwar kameez (Punjabi suits) ..."
5. Bachu 2004
6. "Online Etymology Dictionary: chemise". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303182545/http://www.etymonline.com/index.php?term=chemise. 
7. "The American Heritage Dictionary: qmṣ". 18 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090518025224/http://www.bartleby.com:80/61/roots/S240.html. 
8. Burnham, Dorothy. 1973. Cut My Cote, Royal Ontario Museum. p. 10.
9. Ramachandra Guha: The Hindu 24/10/2004
10. Glossary of the Tribes and Castes of the Punjab and North East Volume 1 Ibbeston, Maclagan
11. Alop Ho Reha Punjabi Virsa Harkesh Singh Kehal
12. Jirousek, Charlotte. “Islamic Clothing.” In Encyclopedia of Islam. New York: Macmillan Pub. 2005.
13. Paintings and lifestyles of Jammu Region: 17th to 19th Century A.D Raj Kumar
14. Textiles, Costumes and Ornaments of the Western Himalyas O Handa
15. I am a Sindhi: The Glorious Sindhi Heritage and Culture and Folklore of Sindh J P Vaswami
16. Sindh and The Races That Inhabit the Valley of the Indus Richard F Burton
17. http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-03-27/designers/29194322_1_suit-salwar-indianness
18. http://www.afghanistan-culture.com/perahan-tunban.html

Konuyla ilgili yayınlar

• Bachu, Parminder (2004), Dangerous Designs: Asian Women Fashion the Diaspora Economies, London: Routledge. Pp. xii, 196, ISBN 0415072212, http://www.aesonline.org/3635 
• Breidenbach, Joana; Pál, Nyíri; Zcaronupanov, Ines (2004), "Fashionable Books", Identities: Global Studies in Power and Culture 11 (4): 619–628 
• Walton-Roberts, Margaret; Pratt, Geraldine (2005), "Mobile Modernities: One South Asian Family Negotiates Immigration, Gender and Class in Canada", Gender, Place and Culture 12 (2): 173–195 .

Dış bağlantılar

• Fatma Cinnah Şalvar Kamiz Giyiyor
• Pakistan Kültür Bakanlığı, Pakistan Ulusal Giyimi.
• Himal: The Salwar Revolution
• Hindu Gazetesi: Şalvarın yaygınlaşması (İngilizce)