Şarkışla

Koordinatlar: 39°22′N, 36°22′E

Şarkışla
—  İlçe  —
Türkiye'de bulunduğu yer
Sivas İli Siyasi Haritası
Koordinatlar: 39°22′K 36°22′D / 39.367°K 36.367°D / 39.367; 36.367
Ülke Türkiye
İl Sivas
Coğrafi bölge İç Anadolu Bölgesi
Yönetim
 - Kaymakam Akif Pektaş [1]
 - Belediye başkanı Ahmet Turgay Oğuz (AK Parti)
Yüzölçümü [2]
 - Toplam 2.108 km2 (813,9 mi2)
Rakım 1.240 m (4.068 ft)
Nüfus (2015)[3]
 - Toplam 37,520
 - Kır 15,384
 - Şehir 22,136
Zaman dilimi UDAZD (+3)
İnternet sitesi: Şarkışla Belediyesi
YerelNET
Şarkışla Tren İstasyonu.

Şarkışla, Sivas ilinin bir ilçesidir.

Etimolojisi

Bizans dönemindeki adı "Tenos, Tonus" olan Şarkışla'nın ismi TC Şehir Vekaletine göre 18. yüzyılda 'Şehirkışka' idi. Bu sözcüğün yazılışındaki telaffuz zamanla dönüşerek Şarkışla halini almış ve bu şekilde tescil edilmiştir. Itinerarium Antonini'nin 3. yüzyıla ait Roma İmparatorluğu yol rehberindeki bilgiye göre de en eskilerde 'Malandara,Marandara' ismi mevcuttur.

Tarihçe

Şarkışla İlçesinin milattan önce 3000 yıllarından itibaren bir yerleşim merkezi olduğu bilinmektedir. İlçe merkezine 5 km. uzaklıktaki Döllük köyünün ilçe sınırlarına yakın bir yöresinde 1940 yılında bulunan MÖ 2000 yıllarına ait olduğu kabul edilen heykelin varlığı bu tarihi doğrulamaktadır.

Heykel tunçtan yapılmış olup 12 cm. boyundadır. Halen Ankara Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesinde muhafaza edilmektedir. Sırasıyla Hattiler’in, Hititlerin, Etilerin, Perslerin ve Roma kralliginin yönetiminde Tenos olarak kalan Şarkışla 11. yüzyıl başlarinda Danişmendler’in, 12. yüzyılın 2. yarısında Anadolu Selçukluları’nın eline geçmistir.

Selçuklu Devri

Anadolu Selçukluları devrinde 1294 yılında varlığı bilinmektedir. 14. yüzyılın ortalarında Eretna Beyliği'nin daha sonra Kadı Burhaneddin Devleti’nin denetimine girmistir.

Osmanlı Devri

Anadolu Beyliklerinin yikilmasindan sonra Osmanli Devleti’nin denetimine giren Şarkışla, Timur’un Anadolu’yu istilasi sirasinda Yıldırım Beyazıt’in oğlu Ertuğrul Bey tarafından askerlerine talim ve konaklama yeri; ayrıca IV. Murat’ın Iran seferi sırasında da askeri kisla olarak kullanildigi rivayet edilmektedir. İlçenin ismi eski Türkçe de sehir anlamina gelen Sar kelimesi ile Kisla kelimesinin birlikte telaffuz edilmesiyle Şehirkışla sözcüğünün anlami kaybolarak Şarkışla’ya dönüştürülmüstür. İlçe çevresinde yapilan Arkeolojik arastirmalarda Eti, Roma, Selçuklu ve Osmanli uygarliklarini izine rastlanmaktadır. İlçe merkezine 1660 yilinda üsküdarli Mehmet Ağa tarafından yaptirilan Büyük Cami, 350 m²’lik alan üzerinde çok kubbeli olarak tarihi nitelik taşımaktadir. 1864 tarihinde Belediye Teşkilatına kavuşmuştur. 1879 yılında ilçe olmasiyla coğrafi durumu tespit edilmiş olmaktadır. İlçeye bağlı 4 belde, 93 köy ve 9 mezra mevcuttur.

Coğrafi konum

Şarkışla İlçesi 36°-37° doğu boylamları(36° 25’E) ile 39°-40° (39° 21’N) kuzey enlemleri arasında kalmakta olup, 1902 km² ilçe alanına ve 9472 hektar ilçe merkezi alanına sahiptir. İlçe alanı ile Sivas ili ilçeleri arasında alan bakımından 7. büyüklükte olan bir ilçedir.

Şarkışla İlçesi, İç Anadolu Bölgesi’nin ortalama yükseltisi en fazla ve engebesi en kuvvetli bölümü olan Yukarı Kızılırmak Bölümü sınırları içerisinde, Sivas ilinin güneybatısında yer almaktadır. İdarî bakımdan Sivas’a bağlı olan Şarkışla’nın, il merkezine olan uzaklığı 81 km kadardır. Yüzölçümü 2250 km² olup, denizden yüksekliği 1180 metredir.

Şarkışla doğusunda Sivas ve Altınyayla, batısında Gemerek, güneyinde Kayseri ve kuzeyinde de Yozgat ve Yıldızeli ilçesi ile sınırlandırılmıştır. Bir depresyon (çökmüş alan) içinde kurulmuş şehrin kuzeyinde, Tecer ve Şama dağları ile güneyinde Hınzır Dağı uzanmaktadır.

Şarkışla ovası

Çöküntü ve jips erimeleri sonucu oluşmuş olan Şarkışla depresyonu, batısındaki Palas ve Gemerek, doğusundaki Hanlı ve Kayadibi ovaları arasında kalan bir havzadır. Şarkışla da, bu depresyon içerisinde yer alır. 65 km² alan kaplayan ova, doğu-batı istikametinde uzanmaktadır.

Şarkışla Ovasını (Gedik Ovası) çevreleyen kısımlarda çok sayıda fay hattı tespit edilmiştir. Bunlardan birincisi; ovanın doğusunda kuzeydoğu-güneybatı yönünde, Maksutlu Köyü kuzeyinden başlayıp Döllük Köyü güneyine kadar uzanır. Hemen güneyinde, bu fayı kesen ve kuzey-güney doğrultusunda uzanan bir fay hattı daha mevcuttur.

Üçüncü bir fay hattı ise, ilçe merkezinin güneyinden başlayıp, batıda Gürçayır’a doğru kuzeydoğu-güneybatı istikametinde ovayı kat eden ve Kanak Çayı Vadisini dikine kesen faydır. Çatalyol ve Elmalı köylerini güneydoğu-kuzeybatı istikametinde kat eden fay; ovanın oluşumunda büyük rol oynamıştır. Şarkışla Ovası’nın batıdan doğuya doğru daralması ve bu alanda eğim kırıklığı nedeniyle birikinti konilerinin oluşması, bu fayın sonucudur.

Şarkışla İlçesi’nin içerisine yerleştiği ova; doğu, kuzey, güney, kuzeybatı ve kuzeydoğu yönlerinde fay hatları ile kuşatılmıştır. Sözü edilen bu faylar, neotektonik dönemde meydana gelen tektonik faaliyetlerin bir sonucudur. Bu faylar, Şarkışla da küçük ölçekli depremlerin olmasına neden olmuşsa da; yüksek dereceli ve hasar veren bir deprem günümüze kadar yaşanmamıştır.

Ortalama 1200 m yükseklikte olan Şarkışla Ovası, doğu-batı istikametinde yaklaşık 20 km, kuzey-güney istikametinde ise 10 km genişliğindedir. Ovanın ortası düz iken, kenarlara doğru etek düzlükleri nedeniyle eğim artar. Eğim, ovada 1° ve daha az bir değere sahipken; ovanın kenar kesimlerinde eğim, yaklaşık 1–5° kadardır.

Şarkışla Ovası’nın bir çöküntü alanı olduğu belirlenmiştir. Ovanın çevresindeki yüksek kısımlarında görülen bazı formasyonlar, Şarkışla Ovası çevresinde yaklaşık 150 m daha aşağı seviyelerde görülmektedir. Bu durum; Şarkışla Ovası’nın, büyük ölçüde tektonik faaliyetler ile meydana gelen çökme sonucunda oluştuğunu kanıtlamakla birlikte, ovanın kuzeybatısında Sağır-Dikili arasındaki düzlüğün oluşmasında jips erimeleri de etkili olmuştur. Bu nedenle ovanın oluşumunda çökme ve jips erimelerinin birlikte etkili olduğu söylenebilir.

Sosyal - Ekonomik Potansiyeli

İlçe nüfusunun % 47,8’i köylerde % 52,2’si ilçe merkezi ve beldelerde yaşamaktadır. Geçim kaynağı önemli ölçüde tarım ve hayvancılık olup, bunun yanında en büyük geçim kaynağı yurt dışı isçiliği ve ticarettir. Şarkışla nüfusuna kayıtlı 137.963 kişiden 51.571'i ilçe merkezinde ikamet etmekte geri kalanı başta yurt dışında olmak üzere çeşitli illerde bulunmaktadır. Köyden şehre göç nedeniyle kenar mahallelerde gecekondulaşma mevcuttur. Konut probleminin çözümüne yönelik olarak Bel-kent Yapı Kooperatifi aracılığıyla 504 Konut inşa edilerek iskâna açılmıştır. Yapılan yeni ve eski Toki binalarıda muvcuttur, Kale Mahallesinde Sivas yolu üzerindedir. Belkentte çeşitli firmaların yapmış olduğu yeni binalar sayesinde yeni yaşam alanları oluşmuştur ilçede.

Şarkışla ilçe merkezinden bir görünüm.

Halkın yaşantısı genel olarak geleneksel Anadolu hayat tarzıdır. İlçe halkından 18.000 kişinin başta Danimarka, Almanya, Hollanda ve Fransa olmak üzere diğer Avrupa ülkelerinde çalışıyor olması büyük sermaye birikimine yol açmıştır. Bu birikimin 40-50 Milyon TL civarında olduğu tahmin edilmektedir. Bu tasarruf şimdiye kadar istenilen ölçüde yatırıma dönüştürülememiş durumdadır. Bunun sebepleri şu şekilde sıralanabilir:

a) En güvenli yatırım olarak düşündüğü konut ve diğer gayri menkul gibi istihdam yaratmayan ve ekonomide katma değer oluşturma özelliği olmayan verimsiz alanlara yönelmiş b)Parasını kısmen spekülatif amaçla fakat büyük ölçüde bankalara mevduat olarak yatırmış, c) Veya başka şehirlerde yatırım yapmaya yönelmiştir.

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[4] 62.432 6.766 55.666
1970[5] 62.552 8.229 54.323
1975[6] 68.540 12.763 55.777
1980[7] 64.298 12.682 51.616
1985[8] 67.235 15.917 51.318
1990[9] 49.116 16.181 32.935
2000[10] 49.318 20.654 28.664
2007[11] 41.950 20.851 21.099
2008[12] 41.843 20.761 21.082
2009[13] 41.031 20.802 20.229
2010[14] 40.338 20.779 19.559
2011[15] 39.413 20.777 18.636
2012[16] 38.448 21.087 17.361
2013[17] 38.094 21.181 16.913
2014[18] 38.655 22.020 16.635
2015[19] 37.520 22.136 15.384

Mahalleler

Camiler

İlçede 16 camii bulunmakta, birkaç camii ise yapım aşamasındadır. Camiler: Hacıimmetli Camii, Fatih Camii, Arafat Camii, Çarşı Camii, Yıldırım Bayezid Camii, Murat Camii, Kale Camii, Ravza Camii , Ulu Camii (1664), Muhsin Yazıcıoğlu Camii ve Külliyesi (yapım aşamasında).

Yemek Kültürü

İlçede değişik kültürlerden insanlar yaşadığından dolayı, yemek kültürü bir hayli zengindir. 93 Harbi sırasında Kars-Erzurum'dan buraya yerleştirilen insanların kendi kültürlerini de beraberinde getirdiklerinden, o kültürlere ait birçok yemek, bütün Şarkışla'da kabul görüp, herkes tarafından yapılmaktadır. Ayni zamanda yerli halkın da, Sivasin diğer bölgelerinden çok değisik olmasada, kendine has yemekleri bulunmaktadır. Şarkışla'nin başlıca meşhur yemek ve tatlıları:

- Çorbalar:

- Yemekler:

Mantı çeşitleri

- Tatlılar:

Şarkışla'ya bağlı bazı köylerin eski isimleri

Yeni - Eski

Tarihi yapılar

Kaynakça

  1. ↑ http://www.sarkisla.gov.tr/
  2. ↑ 9/11. sayfa
  3. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDTT4TV. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  4. ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtmPZwJ0. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  5. ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bto1YgzI. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtqyzYvG. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuzMOtM. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btx6OE0X. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtymIOVs. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0xkgt9. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu2IGyfA. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCCX1Eg. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEIgRn7. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuFxsYIP. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuHC1AMa. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxwIf88. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  17. ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPVHZVZv. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  18. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDTT4TV. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  19. ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
Şarkışla beldeleri ve köyleri
Beldeler
Köyler

Abdallı • Ahmetli • Akçasu • Alaçayır • Alaman • Alıkören • Arıklar • Bağlararası • Bahçealan • Baltalar • Başağaç • Benlihasan • Beyyurdu • Bozkurt • Burnukara • Büyüktopaç • Büyükyüreğil • Canabtal • Çamlıca • Çanakçı • Çatalyol • Çekem • Çiçekliyurt • Demirboğa • Demirköprü • Dikili • Dökmetaş • Döllük • E.Karacaören • Elmalı • Emlak Hüyük • Emlakkale • Emlak Mezra • Fakılı • Faraşderesi • Gaziköy • Gücük • Gülören • Gümüştepe • Hardal • Harun • Hocabey • İğdecik • İğdeliören • İğecik • İlyashacı • Kahvepınarı • Kalecik • Kapaklıpınar • Karakuz • Kavak • Kayapınar • Kaymak • Kazancık • Kevenlik • Kılıççı • Kışla • Konakyazı • Konalga • Kömürkaya • Küçüktopaç • Küçükyüreğil • Kümbet • M.Karacaören • Maksutlu • Mengensofular • Merkez Başören • Merkez Hüyük • Mescitli • Oluktaş • Ortaköy • Ortatopaç • Osmanpınarı • Otluk • Örtülü • Polatpaşa • Samankaya • Saraç • Sarıçiçek • Sarıkavak • Sarıkaya • Sarıtekke • Sivrialan • Sultan • Tavladere • Temecik • Uçuk • Yahyalı • Yalanı • Yapracık • Yeniyapan • Yunusören • Yükselen

Sivas'ın ilçeleri
İl merkezi
Bağlı ilçeler
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/25/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.