Kanlı Noel
Kanlı Noel, 20 Aralık[1] ya da 21 Aralık 1963 tarihinde Kıbrıs Türklerine karşı başlatılan silahlı saldırılara[2] verilen isimdir. Adadaki toplumlararası çatışmaların başlangıcı olarak kabul edilmektedir.[3] Olaylarda toplam 364 Kıbrıs Türkü ile 174 Kıbrıs Rumu hayatını kaybetmiştir.[4]
Akritas Planı
İsviçre'nin Zürih şehrinde Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık arasında yapılan görüşmelerde hazırlanan anayasa ile 16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti bağımsız bir devlet olarak kuruldu.[5] Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk başkanı olarak seçilen III. Makarios, 1961 yılında mevcut anayasa ile Kıbrıs'ın yönetilemeyeceğini iddia etmeye başladı[6] ve Kasım 1963'te anayasada on üç maddelik bir değişiklik yapılmasını önerdi.[7]
Kıbrıs Türk Cemaatinin bu değişiklikleri kabul etmesi için Kıbrıs Rumu fanatikler[8] Akritas Planı adı verilen prensipler çerçevesinde adada gerginliği arttıran gazete yayınlarını[9] Aralık ayı boyunca sürdürdü.
Kanlı Noel
20 Aralık 1963 gecesi, Lefkoşa'nın Tahtakale semtinde otomobillere açılan ateş sonucunda Zeki Halil ve Cemaliye Emirali öldürülmüştür.[1]
İlk başta 30 köy saldırılara maruz kalmıştır.[10] Toplamda ise 103 köye saldırılar yapılmıştır.[11] Lefkoşa’nın Küçük Kaymaklı semti kuşatma altına alınmıştır.[1] Kanlıdere bölgesinde Türklere karşı saldırı düzenlendi.[12] Larnaka ve Tuzla'da Türk evlerine ateş açılmış ve dokuz kişi öldürülmüştür. Bölgedeki 13 Türk köyünün sakinleri de 23 Aralık gününden itibaren daha büyük Türk köylerine göç etmiştir.[13]
1 Ocak 1964 günü Daily Herald olayları şöyle bildirmiştir:
Türk evlerine geldiğimde dehşete düştüm. Duvarlar dışında tamamen yok olmuşlardı. Bir napalm saldırısının bile bu kadar büyük bir yıkım yaratabileceğinden şüphe etmekteyim.[14]
Ayvasıl'daki olaylar
Ayvasıl'da[15] da Türklere saldırılar yapıldı. Bu saldırılar 21-22 Aralık günü gerçekleşti. Halil Sadrazam, köyde ilk önce 12 kişinin öldürüldüğünü belirtmektedir. Daha sonra, öldürmeye devam ettiklerini söylemektedir.[10][16] 3 Ocak 1964 tarihinde, 9 kişinin cesedi bulunup gömülmüştür.[17] 13 Ocak 1964 tarihine kadar devam eden kazılarda toplam 21 kişinin cesedi bulunmuştur.[10][18] Öldürülenler Lefkoşa Tekke Bahçesi (Şehitliği)'ne defnedilmiştir.[10][17]
Kumsal Baskını
24 Aralık 1963'te Lefkoşa'nın Kumsal semtinde 11 kişi öldürülmüştür. Bunlardan 4'ü Emekli Tabip Tuğgeneral Nihat İlhan (o dönemde 1960 anlaşmalarına göre Kıbrıs'ta görev yapan 650 kişilik[1] Kıbrıs Türk Kuvvetleri Alayı Komutanlığı'nda görevli Binbaşı)'ın ailesiydi. İlhan'ın evinin banyo küvetinde eşi Mürüvet İlhan ve çocukları Murat, Kutsi ile Hakan ölü olarak bulunmuştur.[19] Baskının yapıldığı ev daha sonra Barbarlık Müzesi adıyla ziyarete açılmıştır.
Sonuçlar
364 Kıbrıs Türkü ile 174 Kıbrıs Rumu hayatını kaybetmiş,[4] 8.667 Kıbrıs Türkü yaşadığı 103 köyü terk etmiştir.[1] 22 Aralık 1985 tarihli Milliyet gazetesinde ise göç etmek zorunda kalanların sayısı 25 bin olarak verilmekte,[11] 23 Aralık 1993 tarihli gazetede ise sayının 30 bin olduğu belirtilmektedir.[20] John Terence O'Neill ve Nicholas Rees de 30 bin Kıbrıs Türkünün göç etmek zorunda kaldığını belirtmiştir.[21] 25 Aralık'ta Kıbrıs Türk Kuvvetleri Alayı mevzilere konuşlandırılmış ve Türk Hava Kuvvetleri'nin savaş uçakları Lefkoşa üzerinde uyarı uçuşlarına başlamışlardır.[1] Olaylar üzerine 30 Aralık 1963 günü toplanan Birleşik Krallık, Türkiye ve Yunanistan hükümetleri Yeşil Hat'tı belirleyen Yeşil Hat Antlaşması yapıldı.[20]
Kaynakça
- 1 2 3 4 5 6 "Kanlı Noel" den ders almalıyız (1)", 5 Ocak 2009 tarihli Önce Vatan gazetesi
- ↑ "Kanlı Noel' temizlik operasyonuydu!", 21 Mart 2007 tarihli Sabah gazetesi
- ↑ "CIA - The World Factbook - Cyprus" (İngilizce). Central Intelligence Agency. 2 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160102103514/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cy.html. Erişim tarihi: 22 Aralık 2010.
- 1 2 Oberling, Pierre. The road to Bellapais (1982), Social Science Monographs, sf.120: "According to official records, 364 Turkish Cypriots and 174 Greek Cypriots were killed during the 1963-1964 crisis."
- ↑ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 231. sayfa.
- ↑ Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 238. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
- ↑ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 239. sayfa.
- ↑ İsmail, Sabahattin. 20 Temmuz Barış Harekatının nedenleri, gelişimi, sonuçları ; 105. sayfa, Kastaş A.Ş. Yayınları, 1988, ISBN 975-763-905-2.
- ↑ Kürşad, Fikret; Haşim Altan, Mustafa; Egeli, Sabahattin. Belgelerle Kıbrısʼta Yunan emperyalizmi; 195. sayfa, Kutsun Yayınevi, 1978.
- 1 2 3 4 Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri. Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. s. sf. 180-183.
- 1 2 "Kıbrıs Türk'ü Kanlı Noel'i andı". Milliyet. 22 Aralık 1985. s. 5.
- ↑ Belgelerle Türk tarihi; 25-29. sayfa, Menteş Kitabevi, 2001.
- ↑ Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri. Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. s. sf. 184-197.
- ↑ Stephen, Michael. The Cyprus question (1997), The British-Northern Cyprus Parliamentary Group, sf. 15
- ↑ Türk dünyası araştırmaları; 176. sayfa, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1989.
- ↑ Sadrazam, Halil. Kıbrıs'ta Varoluş Mücadelemiz ve Anıtlarımız. s. sf. 42.
- 1 2 Hacıarif, Mehmet. "Siyah beyaz düşler". Star Kıbrıs. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160103150330/http://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.starkibris.net%2Findex.asp%3FhaberID%3D47318&date=2010-12-21. Erişim tarihi: 21 Aralık 2010.
- ↑ 14 Ocak 1964 tarihli Halkın Sesi gazetesi
- ↑ "KKTC'de kumsal baskını şehitleri anıldı" 24 Aralık 2007 tarihli Milliyet gazetesi
- 1 2 "Kanlı Noel'in içyüzü". Milliyet. 23 Aralık 1993. s. 19.
- ↑ John Terence O'Neill, Nicholas Rees. nited Nations peacekeeping in the post-Cold War era (2005), Taylor & Francis, sf.81
Dış bağlantılar
- Tarih Araştırmaları: 1964 Olayları
- "Kanlı Noel katliamı unutulmadı", 25 Aralık 2008 tarihli Yeni Çağ gazetesi
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||