Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı

Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı
Bölge Muratağa, Sandallar ve Atlılar
Tarih 14 Ağustos 1974
Saldırı türü Katliam
Ölü 126
İşleyen EOKA-B

Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı,[1][2] 14 Ağustos 1974 tarihinde EOKA-B[3] tarafından Kıbrıs'ın Muratağa, Sandallar ve Atlılar köylerinde Kıbrıs Türklerine karşı gerçekleştirilen katliam. Katliamda en genci 16 günlük, en yaşlısı ise 95 yaşında olmak üzere 126 Türk öldürülmüştür.[4][5] 1960 nüfus sayımına göre üç köyün toplam nüfusu 248'di. Fakat halkın bir kısmı çeşitli nedenlerden göç etmişti. Katliamlara ilişkin anma günü tektir ve 14 Ağustos'tur. Bunun sebebi üç köyün birbiri ardına basılmasıdır. Muratağa ve Sandallar köylüleri aynı toplu mezara gömülmüştür ve mezardan toplam 89 kişi çıkarılmıştır.[6] Muratağa ve Sandallar köyleri ile Atlılar köyünde yapılan katliamlar yine de bazen ayrı ayrı ele alınır.[7] Katliamın Türk birlikleri tarafından keşfi ve cesetlerin bulunması 1/2 Eylül 1974 tarihinde gerçekleşmiştir.[3]

Birleşmiş Milletler tarafından "insanlığa karşı bir suç" olarak nitelenen[8] katliamda otomatik tüfekler ve kesici aletler kullanılmıştır.[9]

Muratağa ve Sandallar Katliamı

Köylerin yerini gösteren harita.

Muratağa (Maratha), o dönemde bölgedeki Türk köylerinin en büyüğüydü. 1960 yılında 94 nüfuslu bir Türk köyü olan Sandallar'ın (Santalaris) nüfusu ise, 1974 yılının ortalarında 50'ye kadar düşmüş durumdaydı. 13-14 Ağustos tarihinde EOKA-B tarafından[3] Sandallar basılmış, daha sonra bu köylüler Muratağa'ya getirilerek[10] 14 Ağustos günü basılan Muratağa köylüleri ile birlikte öldürülmüştür.[11] Köylülerin tamamı bu olayda öldürülmemiş, Muratağa ve Sandallar köylülerinin birlikte gömüldükleri mezardan 89 kişi çıkarılmıştır.[6] Time dergisi ise Muratağa ve Sandallar köylerinde 84 kişinin öldürüldüğünü belirtir.[12] Köylüler öldürüldükten sonra buldozerler kullanılarak yakınlardaki terk edilmiş bir taşocağının yakınlarındaki bir toplu mezara gömüldüler.[13] Cesetlerin büyük çoğunluğu parçalanmış haldeydi ve bu da katliamda otomatik tüfeklerin yanı sıra kesici silahların da kullanıldığını ortaya çıkardı.[9][14]

Katliamdan kurtulanlar, katliamı yapanların bazılarının kimliklerini tespit ettiklerini söylemiştir. Muratağa köyünün imamı da kurtulanların arasındaydı.[9] Katliam sırasında köy dışında bulunan köylüler de katliamdan kurtuldu.[15] KKTC Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı'na göre Muratağa köyünde yedi kişi saklanarak kurtuldu.[16]

Tony Angastiniyotis, saldırganlardan birinin Yunanistan anakarası aksanıyla konuştuğunu ve bu nedenle Yunan ordusuna bağlı olmuş olabileceğini iddia etmiştir.[17]

Atlılar Katliamı

Atlılar (Aloda) köyünde 1960 nüfus sayımına göre 41 Türk yaşamaktaydı. 1974'e kadar bu sayı 35 civarlarına düşmüştür. 15 Ağustos günü köy basılarak köylüler köy dışına çıkarıldı. Burada toplu mezarları kazdırıldıktan sonra hepsi kurşuna dizilerek öldürüldü. Saklanarak kurtulabilen üç kişi dışında köy halkı tamamen öldürülmüştür.[18] Atlılar toplu mezarından 37 kişi çıkarılmıştır.[5]

Tepkiler ve katliam sonrası

Toplu mezarların bulunuşu

Toplu mezarlar 1/2 Eylül 1974 günü bulundu. Atlılar köyündeki toplu mezar Muratağa köyündekinden daha önce, 20 Ağustos günü bulunmuştur.[19] Muratağa'daki toplu mezarı toprak üzerinde bir el gören bir çoban fark etmiştir.[9] Daha sonra Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 28. Tümeni'nin İstihkâm Taburu'na mensup olan askerler çukuru açmak üzere kazıya başladı. Kazıyı Birleşmiş Milletler Barış Gücü'nde görev yapan İsveçli askerler de izledi.[9] Kazıların ilk günü olan 2 Eylül 1974 gününde toplu mezardan 44 ceset çıkarıldı.[9]

1 Eylül günü saat 20:50'de Lefkoşa'daki Türk basın ataşeliği katliamı doğrulamıştır.[9] Toplu mezarların geriye kalanı yabancı basın mensuplarının önünde açılmıştır.[9] United Press International, mezar açma çalışmalarını "Her saat başı yeni çukurlar ve onlarca ceset bulunuyor, çalışmalara dayanmak çok güç" şeklinde tanımlamıştır.[14]

Tepkiler ve anma

Türk kaynaklarına göre mezarların açılışını izleyen The Sun gazetesinden John Akass, katliamı bir "alçaklık" olarak tanımlamıştır.[11] The Times ve The Guardian gazeteleri 21 Ağustos günü katliama yer verdi, The Guardian gazetesi katliamda 126 kişinin öldürüldüğünü ve bunların arasında kadın ve çocukların da olduğunu belirtmiştir.[19] United Press International ve BBC de mezarların açılışına tanıklık etmiş ve ilgili haberlere yer vermiştir.[14][20] The New York Times, 3 Eylül tarihinden itibaren katliamla ilgili haberlere yer vermiştir.[21] Die Zeit, 30 Temmuz 1974 günü (Atlılar toplu mezarının bulunmasından sonra), "Baf ve Mağusa bölgelerinde Türklerin katledilmesi Türklerin ağustos ayındaki ikinci askeri müdahaleyi gerçekleştirmesinin sebebiydi" dedi.[22]

Kıbrıs Türk yönetimi başkanı Rauf Raif Denktaş, katliam haberini aldığında Rumlarla olan bir görüşmesini iptal etti.[21][23] Denktaş, katliam hakkında şunları söyledi:[24]

Kıbrıs sorununu Türkleri öldürerek çözmeye çalışmak faydasız bir denemeydi.

Muratağa'dan çıkarılan cesetlerin bir kısmı 3 Eylül 1974 günü dini törenle toprağa verildi.[25] Olay adanın Türk kesiminde büyük bir tepkiye yol açtı. Kıbrıs Türk Yönetimi Kurulu toplu mezarların bulunmasının ardından olağanüstü bir toplantı yaptı.[26] Kıbrıs Türk gazeteleri katliam haberlerine geniş yer verdi.[25] Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili Yılmaz Alpaslan katliamı Paris'ta yapılan Nüfus ve Mülteciler Komisyounu toplantısında dile getirdi.[25] Türk Kızılayı, katliamı Uluslararası Kızılhaç Komitesi'ne bir mektup yazarak protesto etti.[25]

Rumlar, 1974 yılında katliam ortaya çıktığında katliamı kabul etmedi ve resmi radyodan yapılan bir açıklamada, katliamın inkar edilmemesine rağmen bölgede pek çok Rumun da kayıp olduğu belirtildi ve toplu mezarda bulunan cesetlerin Rumlara ait olabileceği ileri sürüldü.[13][27] Rauf Denktaş, bu iddialara cevaben, "Rumlar geride bıraktıkları Türklere ait cesetleri ne kadar tanınmaz hâle sokmuş olsalar da onlarda kimliklerini belgeleyecek işaretler kalmıştır. Bunları, suçluların telaşı içinde bulundukları için akıl almaz yalanlar ortaya atan Rumlara göstereceğiz," dedi.[26] Glafkos Klerides, 4 Eylül 1974 günü Kıbrıs Cumhuriyeti hükûmetinin "son günlerde yasadışı olarak silahlanmış Rumlardan yüzlerce silah topladığını" belirtti.[28] Türk basını, katliamla ilgili haberlerin Yunanistan'da yayınlanmasını Yunan hükûmetinin istemediğini, bu nedenle basına baskı yapıldığını ve bu konuda haberlerin çıkmadığını yazdı.[26]

Katliamın anısına "Muratağa, Atlılar ve Sandallar Şehitlerini Yaşatma Derneği" adlı bir dernek kurulmuştur.[29] Bu dernek, amacının "Muratağa-Atlılar-Sandallar şehitlerinin ölümsüzleşmesi, gelecek nesillere ve dünyaya bu üç köyde yaşanan vahşeti aktarmak ve şehitlerin anılmalarını sağlamak" olduğunu belirtmiştir.[30] Katliamdan kurtulanların katliamın faillerini hatırlaması nedeniyle[9] dernek katliamı yapanlardan 30 kadarının kimliğinin tespit edildiğini iddia etmiştir. 2010 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti Polisi, konu hakkında araştırma başlatmıştır.[31] Günümüzde Muratağa, Sandallar ve Atlılar köyleri "Şehitler" olarak da adlandırılmaktadır.[32] Katliamda öldürülenler için iki tane şehitlik yapılmıştır. Cesetler, bu şehitliklere bulunduktan sonra nakledildi ve 1980 yılında çevre duvarlarının da yapılmasıyla şehitlik bugünkü hâline kavuştu.[33] Orada bir de müze bulunmaktadır.[34]

Birleşmiş Milletler (BM), 1974 yılı eylül ayı kronolojik tarihinde, katliamı "Yunan ve Rum saldırganlar tarafından insanlığa karşı işlenen daha büyük bir suç" olarak niteledi.[8] William Richard Mead, katliamın gerçekleşmesinde Birleşmiş Milletler'in de suçu olduğunu; çünkü BM'nin önlem almadığını iddia etmiştir.[35] Rüstem Haliloğlu, "Atlılar, Sandallar ve Muratağa'daki toplu Türk katliamları"nın Türk ordusunun İkinci Kıbrıs Harekâtı'nı yapma kararını haklı çıkardığını savunur.[36]

İlgili yayınlar ve araştırmalar

İskoçyalı Kıbrıslı Rum yazar Antonis "Tony" Angastiniyotis katliamın hakkında Kan Sesi adlı bir belgesel hazırlamıştır.[37][38] Belgesel Türklerden olumlu tepkiler görse de Rumlardan çok sert tepkiler almıştır.[39] Belgesel içeriği aynı zamanda kitap olarak da yayınlanmıştır.[40] Muratağa, Sandallar ve Atlılar Şehitlerini Yaşatma Derneği ise katliam hakkında 1955-74 Adım Adım Soykırım - Muratağa, Atlılar, Sandallar adlı bir kitap yayınlamıştır.[41]

Kaynakça

  1. ↑ Toplu katliamlarda şehir düşenler bugün anılacak (KKTC Tanıtma Dairesi) Erişim tarihi: 10 Nisan 2011
  2. ↑ Alasya, Halil Fikret. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti tarihi (1987), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, "14.8.1974 Atlılar, Sandallar ve Muratağa Katliamı"
  3. 1 2 3 Paul Sant Cassia, Bodies of Evidence: Burial, Memory, and the Recovery of Missing Persons in Cyprus, Berghahn Books, 2007, ISBN 9781845452285, s. 237.
  4. ↑ List of Turkish Cypriot Missing Persons (Kıbrıs Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı) Erişim tarihi: 18 Temmuz 2011
  5. 1 2 "Muratağa ve Sandallar konusu AİHM'e götürülüyor" (Türkçe). BRT - Kıbrıs Postası. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303212840/http://www.kibrispostasi.com/index.php/cat/35/news/28616/PageName/KIBRIS_HABERLERI. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2010.
  6. 1 2 Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Muratağa ve Sandallar Toplu Mezarlığı". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. I. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. ss. 265.
  7. ↑ "Katlaimlar". BRT. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131203070906/http://www.brt.gov.nc.tr:80/haberler/haber/sagmenu/kibris/katliamlar.htm. Erişim tarihi: 25 Şubat 2010.
  8. 1 2 UN monthly chronicle, Volume 11 (1974), United Nations, Office of Public Information, sf. 98
  9. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 "İkinci Katliam". Milliyet. 2 Eylül 1974. s. 10.
  10. ↑ Belleten, 44. cilt (1990), Türk Tarih Kurumu, sf. 846: "Saldırganlar bununla da yetinmeyip, yakındaki Sandalarais (Sandallar) köyü sakinlerini de Maratha'ya (Muratağa) getirip hepsini kurşuna dizdiler. "
  11. 1 2 Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri. Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. s. 120-123.
  12. ↑ "CYPRUS: Ankara's Slow Nibble" (İngilizce). Time. 16 Eylül 1974. 13 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130813201700/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,908688,00.html. Erişim tarihi: 10 Şubat 2011.
  13. 1 2 Israel W. Charny, Chanan Rapaport, How can we commit the unthinkable?: genocide, the human cancer (1982), Westview Press, sf. 165
  14. 1 2 3 "United Press: "Limasol'da 60 Türk kayıp"". Milliyet. 3 Eylül 1974. s. 6.
  15. ↑ "Talat'ın yaveri, 1974'teki Rum katliamından şans eseri kurtulmuş". Zaman. 13 Ağustos 2009. http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=880053. Erişim tarihi: 15 Şubat 2011.
  16. ↑ "Muratağa'da katliam gerçeği böyle yaşandı". Güvenlik Kuvvetleri Dergisi. Eylül 2005. http://www.mucahit.net/dergiler/dergi65/Sayfa_22.htm. Erişim tarihi: 24 Şubat 2011.
  17. ↑ Asmussen, Jan. Cyprus at war: diplomacy and conflict during the 1974 crisis (2008), I.B. Tauris, sf. 349: "Angastiniotis relates that at least one of the attackers had spoken with a mainland Greek accent suggesting that he had been a junior mainland officer."
  18. ↑ İsmail. 20 Temmuz Barış Harekatının nedenleri, gelişimi, sonuçları. Kastaş A.Ş. Yayınları. s. 175. http://books.google.com.tr/books?ei=nQdtTMDuGIKu4Aat9OT-Cg&ct=result&id=la0LAAAAIAAJ&dq=Atl%C4%B1lar+Katliam%C4%B1&q=Atl%C4%B1lar+k%C3%B6y%C3%BCndeki+katliam%C4%B1%2C+k%C3%B6yde+sa%C4%9F+kalabilen+3+ki%C5%9Fiden#search_anchor.
  19. 1 2 21 Ağustos 1974 tarihli The Guardian gazetesi
  20. ↑ "BBC: "Katliamın kesin delilleri var"". Milliyet. 3 Eylül 1974. s. 6.
  21. 1 2 TURKISH CYPRIOTE PUTS OFF MEETING; Denktash Charges the Mass Murder of 70 CiviliansBodies Are Unearthed Denktash Charges Murder of 70 And Calls Off Cyprus Meeting American Heads Vatican Study (The New York Times) Tarih: 3 Eylül 1974
  22. ↑ Stephen, Michael. The Cyprus question (1997), The British-Northern Cyprus Parliamentary Group, sf. 26: "The German newspaper Die Zeit wrote on 30 August 1974 "the massacre of Turkish Cypriots in Paphos and Famagusta is the proof of how justified the Turks were to undertake their (August) intervention"
  23. ↑ Turkish Cypriote Puts Off Meeting With Ethnic Greeks; American Heads Vatican Study (The New York Times) Tarih: 3 Eylül 1974
  24. ↑ Human rights in Cyprus (1979), Kıbrıs Türk İnsan Hakları Komitesi, sf. 38
  25. 1 2 3 4 "3. Katliam". Milliyet. 4 Eylül 1974. s. 10.
  26. 1 2 3 "Cesetlerin Çıkarılması". Milliyet. 3 Eylül 1974. s. 10.
  27. ↑ Asian recorder, Volume 20 (1974), K. K. Thomas at Recorder Press, sf. 12220
  28. ↑ CYPRIOTE REGIME SEIZING WEAPONS; Clerides Says Confiscation of Illegal Arms Improves Security on Island Makarios Asking Unity More Bodies Are Found (The New York Times) Tarih: 5 Eylül 1974
  29. ↑ "Muratağa, Sandallar ve Atlılar şehitleri anıldı". Kıbrıs Postası. 14 Ağustos 2010. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150207032532/http://www.kibrispostasi.com/index.php/cat/35/news/38434/PageName/KIBRIS_HABERLERI. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
  30. ↑ "MURATAĞA-ATLILAR-SANDALLAR ŞEHİTLERİNİ YAŞATMA DERNEĞİ BAŞKANLIĞINA AHMET AŞIR GETİRİLDİ". Türk Ajansı Kıbrıs. 17 Şubat 2011. http://www.turkajansikibris.org/popup.php/cat/249/news/32102. Erişim tarihi: 24 Şubat 2011.
  31. ↑ "1963 - 1974 olaylarına ilişkin Türk ve Rum polisinden araştırma" (Türkçe). Politis. Kıbrıs Postası. 24 Aralık 2010. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150207032528/http://www.kibrispostasi.com/index.php/cat/58/news/44076/PageName/RUM_BASINI. Erişim tarihi: 24 Aralık 2010.
  32. ↑ "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Haritası - Yüksek Çözünürlük". Akgünler Turizm. http://www.akgunlerturizm.com/north-cyprus-maps/Cyprus-Map-HighResolution.jpg. Erişim tarihi: 29 Aralık 2010.
  33. ↑ "MURATAĞA-SANDALLAR-ATLILAR TOPLU MEZARLARI". KKTC Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı. 29 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120429004735/http://www.mucahit.net:80/diger_konular/sehitlik/murataga.htm. Erişim tarihi: 10 Şubat 2011.
  34. ↑ Talat, katliam şehitliklerini ziyaret etti (Hürriyet) Tarih: 13 Ağustos 2009, Erişim: 4 Nisan 2011
  35. ↑ William Richard Mead, The U.N. in Cyprus: Swedish Peace-keeping operations (2003), C. Hurst & Co. Publishers, sf. 167
  36. ↑ Haliloğlu, Rüstem. Atina ile Lefkoşe arasındaki savaşın içyüzü, 1960-1974 (1990), Kök Yayınları, sf. 272
  37. ↑ "Rum yazar Rum vahşetini anlatıyor", KKTC Tanıtım Dairesi, Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009.
  38. ↑ Rum gazeteci: "Eğitim sistemimizle Türkler'in barbar olduğuna inandım", Milliyet, Yayımlanma: 21 Aralık 2004, Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009.
  39. ↑ ‘Türkleri kestik’ dedi, aforoz ettiler, Hürriyet, Yayımlanma: 1 Kasım 2004, Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009.
  40. ↑ “Kıbrıs” sizin için ne ifade ediyor?, Gazeteport.com.tr, Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009.
  41. ↑ “Geçmişten ders alınmalı” (Kıbrıs Gazetesi) Tarih: 14 Mayıs 2011, Erişim tarihi: 31 Temmuz 2011
Kıbrıs Sorunu
Birleşik Krallık · Kıbrıs Cumhuriyeti · Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti · Türkiye · Yunanistan
Tarihi
Köken
Kıbrıs tarihi · Kronoloji
1914-1960
1921 Enosis Plebisiti · Kıbrıs Maden Şirketi grevi · 1931 Kıbrıs ayaklanması · 1950 Enosis Plebisiti · Macmillan Planı · Ya Taksim, Ya Ölüm · Zürih ve Londra Antlaşması
1960-1973
Bayraktar Camii'nin bombalanması · Akritas Planı · Acheson Planı · Geçici Merhale Planı · Anayasa değişikliği önerisi · 1963-1964 olayları · Kanlı Noel · Johnson Mektubu · 1967 krizi
1974
1975-1998
KTFD'nin kuruluş bildirgesi · Viyana Görüşmeleri · Nüfus Mübadelesi Antlaşması · I. Doruk Antlaşması · II. Doruk Antlaşması · Nemitz Planı · Kuzey Kıbrıs bağımsızlık bildirgesi · Çerçeve Antlaşma Taslağı · Cuellar Barış Planı · Fikirler Dizisi
1998-2010
Loizidu Davası · Annan Planı · Annan Planı Halkoylaması · Orams Davası · Müzakereler · Arestis Davası · Petrol krizi · Taşınmaz Mal Komisyonu
Kişiler
Türkiye
Yunanistan
Konstantin Karamanlis · Evangelos Averoff · Fedon Gizikis · Yeoryos Mavros
Kıbrıs Türkleri
Kıbrıs Rumları
Diğer
Lord Harding · Sir Hugh Foot · Dean Acheson · James Callaghan · Joseph Sisco · Kofi Annan
BM kararları
Güvenlik
Konseyi
155 sayılı karar · 186 sayılı karar · 305 sayılı karar · 353 sayılı karar · 360 sayılı karar · 364 sayılı karar · 365 sayılı karar · 367 sayılı karar · 370 sayılı karar · 383 sayılı karar · 541 sayılı karar · 544 sayılı karar · 550 sayılı karar · 716 sayılı karar · 750 sayılı karar · 774 sayılı karar · 789 sayılı karar · 1873 sayılı karar · 1898 sayılı karar · 1930 sayılı karar
Genel Kurul
814 sayılı karar · 3212 sayılı karar · 3395 sayılı karar
Diğer
Silahlı
teşkilatlar
UNFICYP · Kıbrıs Ulusal Muhafızları · Birleşik Krallık Kıbrıs Kuvvetleri · Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri · Güvenlik Kuvvetleri · EOKA · PEKA · EOKA-B · Kıbrıs Türk Mukavemet Birliği · Kara Çete · 9 Eylül · Kıbrıs Türk Komandoları · Türk Mukavemet Teşkilatı · Volkan
Politikalar
Etkinlikler

Koordinatlar: 35°12′40″K 33°48′00″D / 35.21111°K 33.8°D / 35.21111; 33.8

This article is issued from Vikipedi - version of the 4/2/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.