Abzehler
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Abzehçe, Çerkesçe, Türkçe, Rusça, Arapça, İbranice | |
| Din | |
| İslam (Hanefi Sünni) | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Şapsığlar, Çerkesler, Türkiye Çerkesleri, İsrail Çerkesleri |
Abzehler ya da Abzahlar (Batı Çerkesçesi абдзэхэхэр, Doğu Çerkesçesi абдзаххэр,Rusça абадзехи, Arapça أبزاخ), Çerkeslerin diasporadaki en büyük nüfusa sahip olan boyudur. Türkiye Çerkeslerinin çoğunluğunu oluştururlar ve ayrıca Suriye ile Ürdün'de de yaşarlar. İsrail Çerkesleri içinde Şapsığlardan sonra ikinci ve son sırada olup Rehaniye kasabasında yaşarlar. Kafkasya’da ise Abzeh ağzı konuşan tek köy Adigey Cumhuriyeti’nde bulunan Hakurine Hable/Хьэкурынэхьабл (Şovgenovski)’dir.[1] 1999 yılında Kosova'dan getirilen Abzeh boyundan Çerkesler için Adigey Cumhuriyetinde Mefehable adlı köy kurulmuş ve bununla birlikte Adigey'deki Abzeh köyü ikiye çıkmıştır.[2] Osmanlı sadrazamı Salih Hulusi Kezrak Abzeh kökenlidir. Batı Çerkeslerinin Bjeduğ, Temirgoy gibi boylarında bey (pşı) ve soylu sınıfı varken, Şapsığ, Hakuç ve Abzehlerde bu sınıflar görülmez.[3] Kabardeylerdan sonra en kalabalık Çerkes boyudur. Rus-Kafkas Savaşında Natuhaylar ve Ubıhlarla birlikte en ön saflarda yer almıştır. Diğer Çerkes boylarına göre asillerin nüfuzu daha az ve sınıf farklılıkları daha az belirgindir.[4]
Kafkas sıradağlarının kuzey eğiminde Pşış, Pşeha, Laba ve Psekups ırmaklarının vadilerinde yaşayan Abzehlerin bölgesi, Şapsığ ve Ubıhlarla sınırı oluşturan sıradağlar boyunca Abazaların (Abazinlerin) topraklarına kadar uzanıyordu. Abzeh adı Abaza adına -h («aşağı(da)») lokativ eki getirilerek oluşturulmuştur. Dağlarda yaşayan Abazalara göre daha aşağıda olmaları nedeniyle diğer Çerkes toplulukları tarafından bu şekilde adlandırıldıkları bütün araştırmacılar tarafından kabul ediliyor.[5]
Tarihi toprakları
Kafkas Dağları'nın kuzey eteklerinde ve Kuban'ın orta mecrasına katılan kollarının suladıkları bölgede yaşarlardı. Tarihte başlıca yaşadıkları bölgeler:[4]
- 1- Şagvaşe (Khurçips, Pşeha, Pkhats, Tfiseps kolları
- 2- Laba, Psizun (Psızuy-Malaya Laba) Şegupsin, Hagur, Fars kolları
- 3- Psıj, Mat (Mari), Pças (Pçah) kolları
- 4- Psekups ırmağı vadilerinde oturmaktaydılar
Kaynakça
- ↑ Papşu, Murat (2003). Çerkes dillerine genel bir bakış Kafkasya ve Türkiye. Nart Dergisi, Mart-Nisan 2003, Sayı:35
- ↑ Do. Dr. Vınereko Mir. Ülke anne gibidir (Хэгъэгур ным фэд). Адыгэ Хабз, Maykop, 2007
- ↑ Hapi Cevdet Yılmaz. Adige dili ve edebiyatı
- 1 2 Kafkasya'nın etnik mozaiği
- ↑ Papşu, Murat. Abzeh ve Besleney adları nereden geliyor. Nart dergisi, yıl: 14, sayı: 81, Eylül-Ekim 2011, sayfa: 64