Guatemala Maya Dilleri Akademisi
Guatemala Maya Dilleri Akademisi (kısaltması ALMG, İspanyolca Academia de Lenguas Mayas de Guatemala), Guatemala'da konuşulan 22[1] Maya dilinin kullanımını düzenleyen özerk devlet organizasyonu. Bu dillerin yazımında kullanılan değişik yazı sistemlerinin standartlaşması üzerine çaba harcar. Diğer bir işlevi de bu Maya dillerinin öğretimine yönelik çalışmalar yapmak, kurslar açarak tercüman yetiştirmektir.
Guatemala Kongresinde 18 Ekim 1990 günü onaylanarak yürülüğe girmiş olan Guatemala Maya Dilleri Kanunu (Ley de la Academia de Lenguas Mayas de Guatemala Decreto n.º 65-90) gereği 16 Kasım 1990 tarihinde kurulmuştur.
Guatemala İç Savaşında (1960 - 1996) 200.000 den fazla Maya Kızılderilisinin ölümüyle sonuçlanan soykırımın suçlularından birisi olması dolayısıyla savunma bakanının başkent Guatemala şehrindeki eski evi (Casa Crema) akademinin merkez binası olarak seçilmiştir[2].
Araştırılan diller
Guatemala'da yaklaşık 50-100 kişi tarafından konuşulan Yukatek Mayacası araştırma geliştirme konusu yapılan 22 dil arasında bulunmaz.
Türkçe adı | İspanyolca adı | Etnik (Guatemala 2002)[3] | Anadil (Guatemala 2002)[4] | departman | Konuşulduğu ülke(ler) |
---|---|---|---|---|---|
Açice | Achi’ | 105.992 | 82.640 | Baja Verapaz | Guatemala |
Akatekçe | Akateko | 39.370 | 35.763 | Huehuetenango | Guatemala (48.500), Meksika (Chiapas 10.100) |
Avakatekçe | Awakateko | 11.068 | 9.613 | Huehuetenango | Guatemala |
Çalçitekçe | Chalchiteko | 30.000[5] | 30.000[5] | Huehuetenango | Guatemala |
Çortice | Ch’orti’ | 46.833 | 11.734 | Chiquimula, Zacapa | Guatemala, Honduras |
Çuhça | Chuj | 64.438 | 59.048 | Huehuetenango | Guatemala, Meksika (Chiapas) |
Hakaltekçe | Jakalteko ya da Popti’ | 47.024 | 34.038 | Huehuetenango | Guatemala, Meksika |
İşilce | Ixil | 95.315 | 83.574 | El Quiché | Guatemala, Meksika (224) |
İtzaca | Itza’ | 1.983 | 1.094 | El Petén | Guatemala |
Kakçikelce | Kaqchikel | 832.968 | 444.954 | Chimaltenango, Guatemala, Baja Verapaz, Sacatepéquez, Sololá, Suchitepéquez | Guatemala, Meksika (143) |
Kanhobalca | Q’anjob’al | 159.030 | 139.830 | Huehuetenango | Guatemala |
Kekçice | Q'eqchi' | 852.012 | 716.101 | Alta Verapaz, Petén, El Quiché, Izabal | Guatemala + 21.000 Belize, El Salvador, Meksika |
Kiçece | K´iche´ | 1.270.953 | 890.596 | El Quiché, Huehuetenango, Quetzaltenango, Retalhuleu, Sololá, Suchitepequez Totonicapán, San Marcos, Chimaltenango | Guatemala, Meksika (524) |
Mamca | Mam | 617.171 | 477.717 | Huehuetenango, Quetzaltenango, San Marcos, Retalhuleu | Guatemala, Meksika (28.000) |
Mopanca | Mopan | 2.891 | 2.455 | El Petén | Belize (6.100), Guatemala |
Pokomamca | Poqomam | 42.009 | 11.273 | Escuintla, Guatemala, Jalapa | Guatemala, El Salvador |
Pokomçice | Poqomchi’ | 114.423 | 92.941 | Alta Verapaz, Baja Verapaz, El Quiché | Guatemala |
Sakapultekçe | Sakapulteko | 9.763 | 6.973 | El Quiché | Guatemala |
Sipakapaca | Sipakapense | 10.652 | 5.687 | San Marcos | Guatemala |
Tektitekçe | Tektiteko | 2.077 | 1.144 | Huehuetenango | Guatemala, Meksika (1.000) |
Tzutuhilce | Tz’utujil | 78.498 | 63.237 | Sololá, Suchitepéquez | Guatemala |
Uspantekçe | Uspanteko | 7.494 | 3.971 | El Quiché | Guatemala |
Alfabe
Sesliler | Sessizler | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ALMG | IPA | ALMG | IPA | ALMG | IPA | ALMG | IPA | ALMG | IPA | ALMG | IPA | ALMG | IPA | ALMG | IPA |
a | [a] | aa | [aː] | ä | [ɐ] | b' | [ɓ] | b | [b] | ch | [ʧ] | ch' | [ʧ’] | h | [h] |
e | [e] | ee | [eː] | ë | [ə] | j | [x] | k | [k] | k' | [k’] | l | [l] | m | [m] |
i | [i] | ii | [iː] | ï | [ɪ] | n | [n] | nh | [ŋ] | p | [p] | q | [q] | q' | [q’] |
o | [o] | oo | [oː] | ö | [ʌ] | r | [r] | s | [s] | t | [t] | t' | [t’] | tz | [ʦ] |
u | [u] | uu | [uː] | ü | [ʊ] | tz' | [ʦ’] | w | [w] | x | [ʃ] | y | [ɪ] | ' | [ʔ] |
|
Kaynakça
- ↑ ALMG: Cobertura de Comunidades Lingüísticas
- ↑ «La anterior residencia del ministro de la Defensa albergará los estudios del Canal 5», artículo en el diario El Periódico (Guatemala) del 22 de diciembre de 2003. Consultado el 1 de julio de 2012.
- ↑ XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Grupo_etnico : Pertenencia de grupo étnicor
- ↑ XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Idioma_materno : Idioma o lengua en que aprendió a hablar
- 1 2 "Chalchitecos, en busca de reconocimiento". 23 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100223011126/http://www.prensalibre.com:80/especiales/ME/septiembre/etnias.html.
- ↑ ALMG/Portal
Dış bağlantılar
- Academia de Lenguas Mayas de Guatemala (resmi site)