Adıyaman (il)
Koordinatlar: 37°48′02″K 38°18′19″D / 37.80056°K 38.30528°D
Adıyaman | |
— İl — | |
Ülke | Türkiye |
---|---|
Coğrafi bölge | Güneydoğu Anadolu |
Yönetim | |
- Vali | Abdullah Erin[1] |
Yüzölçümü | |
- Toplam | 7,871 km2 (3 mi2) |
Nüfus (2015)[2] | |
- Toplam | 597.835 |
- Yoğunluk | 82,38/km² (213,4/sq mi) |
- Kır | 215.080 |
- Şehir | 382.755 |
Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
İl alan kodu | 416 |
İl plaka kodu | 02 |
İnternet sitesi: adiyaman.gov.tr |
Adıyaman, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunan bir ilidir. İdari merkezi Adıyaman şehridir.
Tarihçe
Adıyaman ili topraklarında en eski yerleşim dönemlerine ait izler bulunmaktadır. Adıyaman ili Palanlı köyü sınırları içerisindeki Palanlı Mağarasında yapılan incelemelerde burasının tarihinin M.Ö. 40.000 yıllarına kadar uzandığı belirlenmiştir. Samsat-Şehremuz Tepede yapılan arkeolojik incelemelerde M.Ö. 7.000 yılından M.Ö. 3.000-1.200 yılları arasındaki Tunç Çağı'na kadar yerleşime ait izlere rastlanılmıştır. Hitit-Mitanni mücadelesi esnasında el değiştiren bölgenin M.Ö. 1.200 den sonraki dönemde karışık bir dönem yaşandı. 708 yılına kadar Geç Hitit Devletlerinden Kummuh'ların egemenliğinde kalan Adıyaman ili toprakları Asur hakimiyetine geçti. M.Ö. 6. yüzyılda bölgede başlayan Pers egemenliği Büyük İskender'in bu devleti yıkmasıyla son buldu. Makedonya Krallığı hakimiyeti kısa sürmüş, Büyük İskender'in ölümüyle bölge generallerinden I. Seleukos Nikator tarafından M.Ö. 321' de kurulan Seleukos İmparatorluğu topraklarına katılmıştır.
Seleukos İmparatorluğu' nun zayıfladığı dönemde yerel valilerden Ptolemaeus tarafından M.Ö. 163'te kurulan Kommagene Krallığı, Adıyaman'ın da içinde olduğu bölgeye egemen oldu. Günümüz Samsat ilçesi bu krallığın başkenti oldu. Adıyaman toprakları M.S. 72'de Roma hakimiyetine geçti. 395 yılında Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasıyla Bizans hakimiyeti başladı. 7. yüzyıldan itibaren İslâm akınları bölgede görülmeye başlamış ve 670 yılında yerleşiminde içerisinde olduğu bölge Emevî hakimiyetine geçmiştir. Emevî kumandanlarından Mansûr bin Ca'vene tarafından bugünkü Adıyaman il merkezindeki kale inşa ettirildi. Adıyaman merkez ilçesi Hısnımansûr (Mansur'un kalesi) olarak anılmaya başlandı. 758'de Abbâsî egemenliğine geçen bölge, 926-958 yılları arasındaki Hamdaniler döneminden sonra yeniden Bizans hakimiyetine geçti. 11. yüzyılda Türk akınlarına uğrayan yerleşim, ilk defa 1066’da Selçuklu kumandanı Gümüştekin tarafından alındı. Artuklu, Eyyûbî ve Selçuklu, İlhanlı, Akkoyunlu, Dulkadiroğulları ve Memlüklü hakimiyetinden sonra 1515 yılında Osmanlı egemenliğine geçti.
Adıyaman 22 Haziran 1954’te merkez, Besni, Gerger ve Kâhta ilçeleriyle on altı nahiyeden oluşan bir il oldu. Sonrasında Çelikhan, 1958’de Gölbaşı, 1960’ta Samsat, 1990'da Tut ve Sincik ilçe yapılarak Adıyaman’a dahil edildi.
Coğrafya
Adıyaman ilinin büyük bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi içerisinde yer almaktadır. Kuzeyde bulunan Çelikhan ile Gerger ilçelerinin bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesinde, batıda bulunan Gölbaşı ile Besni ilçesinin bir kısmı da Akdeniz Bölgesi içerisinde yer almaktadır. İlin büyüklüğü 7.644 km² dir.
Adıyaman şehrinin merkez olduğu Adıyaman ili; kuzeyde Malatya, kuzeydoğuda Diyarbakır, doğu ve güneyde Şanlıurfa, güneybatıda Gaziantep ve batıda Kahramanmaraş illeri ile komşudur. İldeki belli başlı dağlar; Akdağ (2551 m), Dibek (2549 m), Tucak-Ulubaba (2530 m), Gördük (2206 m), Nemrut (2150 m), Bozdağ (1200 m) ve Karadağ (1115 m)'dır. İlin kuzeyinde, Toroslar'ın uzantısı olan Malatya dağları yer almaktadır. Güneye idoğru yükseklikler azalmakta ve ovalık alanlar görülür. Çelikhan, Tut ve Gerger ilçelerinin tamamına yakını dağlıktır. Merkez, Besni ve Kahta ilçelerinin kuzey kesimleri dağlık, güney kesimleri ova şeklindedir. Samsat ilçesi ise ilin en düşük arazilerine sahiptir. İlin önemli ovaları; Kahta, Çakırhöyük (Keysun), İnekli ve Pınarbaşı ovalarıdır.
Akarsular
İlin en önemli akarsuyu Fırat Nehri'dir. Şanlıurfa ve Diyarbakır ile sınır oluşturan nehirin il içerisindeki uzunluğu 180 km' dir. Diğer başlıca akarsular; Göksu Çayı, Besni Akdere Çayı, Sofraz Çayı, Kahta Çayı, Ziyaret Çayı, Keysun Çayı, Çakal Çayı, Birimşe Çayı, Eğriçay ve Halya Deresidir.
İlçeler
2013 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 9 ilçesi, 23 belediyesi ve 433 köyü vardır.
- Merkez İlçe
- Besni > 44 km [3]
- Çelikhan > 57 km [3]
- Gerger > 100 km [3]
- Sincik > 69 km [3]
- Tut > 59 km [3]
- Kâhta > 35 km [3]
- Gölbaşı > 63 km [3]
- Samsat > 47 km [3]
Nüfus
Adıyaman il nüfus bilgileri | ||||
---|---|---|---|---|
Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
1965[4] | 267.288 | 47 | %19 51.463 215.825 %81 | |
1970[5] | 303.511 | 48 | %14 | %23 70.398 233.113 %77 |
1975[6] | 346.892 | 46 | %14 | %29 100.722 246.170 %71 |
1980[7] | 367.595 | 46 | %6 | %32 116.986 250.609 %68 |
1985[8] | 430.728 | 44 | %17 | %35 150.991 279.737 %65 |
1990[9] | 513.131 | 39 | %19 | %43 219.304 293.827 %57 |
2000[10] | 623.811 | 35 | %22 | %54 338.939 284.872 %46 |
2007[11] | 582.762 | 36 | -%7 | %56 329.060 253.702 %44 |
2008[12] | 585.067 | 35 | %0 | %56 329.965 255.102 %44 |
2009[13] | 588.475 | 35 | %1 | %58 338.617 249.858 %42 |
2010[14] | 590.935 | 35 | %0 | %59 347.236 243.699 %41 |
2011[15] | 593.931 | 35 | %1 | %60 356.595 237.336 %40 |
2012[16] | 595.261 | 35 | %0 | %61 365.381 229.880 %39 |
2013[17] | 597.184 | 35 | %0 | %62 373.183 224.001 %38 |
2014[18] | 597.835 | 35 | %0 | %64 382.755 215.080 %36 |
2015[19] | 602.774 | 33 | %1 | %65 393.472 209.302 %35 |
Ekonomi
Sanayi siteleri
Adıyaman Organize Sanayi Bölgesi
1991 yılında kuruluş çalışmalarına başlanan Adıyaman Organize Sanayi Bölgesinde, 1996 yılında kamulaştırma ve etüd-proje işlemleri tamamlanmıştır. 1997 yılında altyapı çalışmalarına ve arsa tahsis işlemlerine başlanmıştır.
İl Merkezine 6 km uzaklıkta, ilimiz kuzeybatı istikametinde, Belediye sınırları içerisinde, TPAO tesisleri ile açılacak olan Adıyaman Kuzey Çevre Yolunun bitişiğinde 150 hektarlık alan üzerinde kurulan Bölge, 86 adet sanayi parseli ile 1. Derecede Kalkınmada Öncelikli Yöre, teşvik, imkân ve kolaylıklarıyla sanayicilerimizin hizmetine sunulmuştur.
Adıyaman Küçük Sanayi sitesi 1969 yılında kurulmuş 1987 yılında ihale edildikten sonra yapımına fiilen 30.4 1988 yılında başlanmış ve 2000 yılı içerisinde tamamlanarak hizmete açılmıştır. Toplam 350.000 m² alana sahip olan sitede 350 adet iş yeri bulunmaktadır.
Ancak Küçük Sanayi sitesinin ihtiyacı karşılayamaması nedeniyle 200 ek iş yeri 2001 yatırım programına alınarak inşaatına başlanmıştır.
Besni Küçük Sanayi sitesi
Besni'nin kayaardı mevkiinde 06.12.1993 tarihinde ihale edilen sitenin inşaatına Nisan 1994 yılında başlanılmıştır. Besni Küçük Sanayi Sitesi % 85 sanayi ve Ticaret Bakanlığı kredi desteği ile yürütülmektedir. Tamamlandığında 278 iş yerinin bulunacağı sitenin inşaatı % 30 oranında tamamlanmış olup, faaliyete geçtiğinde 1500 kişi istihdam edilecektir.
Gölbaşı Küçük Sanayi sitesi
22 Kasım 1989 yılında kurulan küçük sanayi sitesinin inşaatı Gaziantep yolu üzerinde belediye imar planı içerisinde 30 dönüm üzerinde devam etmektedir. K.S.S 100 iş yeri kapasiteli %70 sanayi ve Ticaret Bakanlığı Kredi desteğine sahiptir. Site tamamlandığında küçük esnaf ve zanaatkar daha sağlıklı ortamlarda daha iyi hizmet verme imkânına kavuşacaktır.
Öz Kahta Küçük Sanayi Sitesi
Kahta Küçük Sanayi Sitesi 27.09.1996 yılında kurulmuş olup, proje çalışmaları tamamlanmıştır. 2001 yılı revize yatırım programına alınması için girişimler devam etmektedir.
Ayrıca bakınız
|
Kaynakça
- ↑ Ntv.com.tr, Valiler Kararnamesi Yayımlandı, Erişim:01 Haziran 2016
- ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCQRWMI. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- 1 2 3 4 5 6 7 8
- Türkiye Karayolları Atlası. Doğan Burda Dergi Yayıncılık. 2014. s. 14.
- ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BspOS5Ud. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btme5oMY. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtoIZW7j. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuFenIg. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btv8JXMv. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtxFXg4j. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btz3Iaeh. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu1a3YtS. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3OA0GT. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCaqAD9. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEenBsH. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGGLwux. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxLBfKQ. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUVxUeY. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCQRWMI. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
Dış bağlantılar
- Adıyaman Valiliği
- Adıyaman Köyleri
- Adıyaman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
- YerelNet Adıyaman sayfası
- TÜİK
|