Oyuncu

Oyuncu, bir karakteri canlandıran (aktör veya aktris), dramatik bir yapımda rol alan ve sinema, televizyon, tiyatro veya radyoda mesleğini yapan sanatçı.^[1] Aktör kelimesi Antik Yunanca'daki ὑποκριτής (hypokrites) kelimesinden gelmektedir.^[2] Bu kelime, "oynayan, canlandıran kişi" anlamına gelir ve bu yüzden aktör kelimesi de oyunculuk yapan kişiyi temsil eder.^[3]

Terminoloji

Aktör kelimesi cinsiyet ayrımı gözetmeksizin oyunculuk yapan kişiyi temsil eder. Ancak aktris kelimesi yalnızca kadın oyuncuyu temsil eder. Bu durumda, aktör kelimesi her iki cinsiyet için de kullanılabilir. Oxford İngilizce Sözlüğü, "aktör" kelimesinin Ingilizcede her iki cinsiyet için de kullanılabileceğini ifade eder. Yine Oxford İngilizce Sözlüğü'ne göre, İngilizce'deki actress kelimesi, Latince'deki "actrix" veya Fransızca'daki actrice kelimelerinden türetilmemiştir, muhtemelen bağımsız bir kelimedir. Aktris kadına özgü bir kelime olduğundan, bazı feministler tarafından cinsiyetçi bir kelime olduğu iddia edildi. Aktör kelimesi modern İngilizce'de hem erkek ve hem de kadın oyuncuları karşılayacak şekilde yeniden ortaya çıktı,^[4][5] ancak aktris kelimesi büyük ödül törenlerinde kadın oyunculara verilen ödüllerde kullanıldı ve hâlâ genel kullanımda yaygındır.

Geçmiş

Oyunculuk M.Ö. 534 yılına dayanır. Yunan oyuncu Thespis, Theatre Dionysus sahnesinde, bir oyunda ilk kez konuşan oyuncu oldu. Thespis'in anısına, oyunculara Thespians adı verildi. Öte yandan, bir tiyatro efsanesine dayanılarak, tiyatrolarda meydana gelen afetlerden onun ruhani müdahalesi sorumlu tutulur.

Oyunculuk, Orta Çağ başlarında onurlu bir meslek değildir. Tiyatro toplulukları genellikle güvensizlikle karşılanırdı. Avrupa'nın bazı bölümlerinde, aktörler Hıristiyan mezarı alamazlardı. Ancak bu olumsuz tutum, 19 ve 20. yüzyıllarda büyük ölçüde değişti ve oyunculuk onurlu bir meslek ve bir sanat hâline gedi.^[6]

Stanislavski'nin kuramı

Konstantin Stanislavski tarafından 19. yüzyılın sonlarında Moskova Sanat Tiyatrosu'nda geliştirilen bu oyunculuk kuramı, 1930'lu yıllarda Group Theatre (New York) tarafından popülerleştirildi. Daha sonra 40'lı ve 50'li yıllarda Actors Studio'da Lee Strasberg tarafından geliştirildi.^[7] Bu kuramda, oyuncunun ruh durumunu yaratıcı konuma getirmesi ve bunu istemli bir şekilde oluşturması amaçlanır. Kurama göre, oyuncunun o anda oynadığına gerçekmişçesine inanması gerekmektedir. Oyuncu rolüne hazırlanırken, anılarından bir kaynak olarak faydalanabilir ancak, yalnızca bu duygularla değil, oynadığı rolün çevresini, koşullarını iyice araştırarak, bunların hepsinin üzerine, kendi düş gücünü de koyup rolüne hazırlanmalıdır.

Kaynakça

1. "Actor: Job description and activities". Prospects UK. 2 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090202161248/http://www.prospects.ac.uk:80/cms/ShowPage/Home_page/Explore_types_of_jobs/Types_of_Job/p!eipaL?state=showocc&idno=465&pageno=1. Erişim tarihi: 2009-02-12. 
2. Hypokrites (related to word for hypocrite) also means, less often, "to answer" the tragic chorus. See Weimann (1978, 2).
3. This is true whether the character than an actor plays is based on a real person or a fictional one, even themselves (when the actor is 'playing themselves,' as in some forms of experimental performance art, or, more commonly, as in John Malkovich's performance in the film Being John Malkovich); to act is to create a character in performance: "The dramatic world can be extended to include the 'author', the 'audience' and even the 'theatre'; but these remain 'possible' surrogates, not the 'actual' referents as such" (Elam 1980, 110).
4. dictionary.com actor retrieved 13 November 2007
5. Linden, Sheri (2009-01-18). "From actor to actress and back again". Entertainment. Los Angeles Times. 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151114152249/http://articles.latimes.com:80/2009/jan/18/entertainment/ca-actress18. Erişim tarihi: 2009-03-14. 
6. The Cambridge history of American theatre. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. 1998. s. 449-450. ISBN 978-0-521-65179-0. 
7. Hornby, Richard (1987-05-04). "Where the Gurus of Method Acting Part". The New York Times. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160308025431/http://www.nytimes.com/1987/05/04/opinion/l-where-the-gurus-of-method-acting-part-811787.html. Erişim tarihi: 2009-03ssssssss-28.