Akyaka

Koordinatlar: 40°44′23″K 43°37′31″D / 40.73972°K 43.62528°D / 40.73972; 43.62528

Akyaka
—  İlçe  —
Kars Siyasi Haritası
Akyaka Tren Garı
Koordinatlar: 40°44′23″K 43°37′31″D / 40.73972°K 43.62528°D / 40.73972; 43.62528
Ülke Türkiye
İl Kars
Coğrafi bölge Doğu Anadolu Bölgesi
Yönetim
 - Kaymakam Muhammed KAYA [1]
 - Belediye başkanı Muhammet Toptaş (AK Parti) [2]
Yüzölçümü [3]
 - Toplam 550 km2 (212,4 mi2)
Rakım [3] 1.530 m (5.020 ft)
Nüfus (2015)[4]
 - Toplam 11,079
 - Kır 9,150
 - Şehir 1,929
Zaman dilimi UDAZD (+3)
Posta kodu 36780
İl alan kodu 474
İl plaka kodu 36
İnternet sitesi: Akyaka Belediyesi

Akyaka, Kars ilinin bir ilçesidir.

Tarihçe

Bilinen ilk ismi Şöregel (Azerice: Şörəqel; Rusça: Шурегель) olan daha sonra Kızılçakçak (Rusça: Кызылчакчак) adını alan Akyaka 1534 yılında Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katıldı. Osmanlı İmparatorluğu ile Çarlık Rusyası arasında 1877-1878 yılları arasında yaşanan ve 93 Harbi olarak bilinen savaşın ardından Akyaka kırk yıl kadar Rusya'nın kontrolünde kaldı. 1918'de Bolşevik İhtilali nin ardından yapılan Brest-Litovsk Antlaşması ile Osmanlılar'a bırakıldı. Kısa bir süre sonra, önce Ermeni egemenliğine giren yöreyi daha sonra İngilizler ele geçirdi. Bölgeyi daha sonra Ermeniler'e ve Gürcüler'e bırakan İngilizler buradan çekildi. 25 Nisan 1918'de Akyaka, kırk yıldan sonra tekrar Osmanlı topraklarına dahil edildi. Nisan-Mayıs 1918'de Ermeniler tekrar şehre girmiş, Osmanlı ordusu buradan çekilmeye mecbur kalmıştı. Buna engel olmak isteyen bölge halkı kendi imkânları dahilinde, 5 Kasım 1918'de Milli İslam Şurası adıyla demokratik bir yerli hükümet kurdu. Akyaka’nın da dahil olduğu bu hükümet 18 Ocak 1919'da Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti adını aldı. Akyaka, Kurtuluş Savaşı'yla 30 Ekim 1920'de Türk kuvvetleri tarafından alındı. 1921 yılında yapılan Moskova ve Kars Antlaşmaları'yla yeni sınırlarına kavuşmuş, Cumhuriyet'in ilanından sonra Kars ilinin bir ilçesi yapılmıştır.[5][6]

Coğrafya

Akyaka’ nın doğusunda Ermenistan Cumhuriyeti, batısında ve güneyinde Kars il merkezi ve kuzeyinde Arpaçay vardır. Ermenistan ile 52 kilometre sınır boyuna sahiptir. Türkiye-Ermenistan arasında bulunan ve 1993 yılında kapatılan Doğu Kapı (Tiknis) sınır kapısı bu ilçede bulunmaktadır. Akyaka içinden geçerek Ermenistan'a giden demiryolu sınır kapısı kapatılana kadar kullanılmış iki ülke arasında yolcu ve ve yük nakli yapmıştır. İlçenin yüksekliği 1477 metre olmasına rağmen geniş düzlükler ve boz kırlara sahiptir. Ancak iklimin çok sert olmasından dolayı arazilerden verim elde edilememektedir. Kaynağını Sarıkamış ilçesinden alan Kars Çayı ile kaynağını ilçe sınırları içerisinde bulunan Terelik mevkiinden alan Karahan Çayı ilçeden geçerek Akyaka’nın doğusunda bulunan Arpaçay Barajına dökülmektedir. Ayrıca Kars Çayı Türkiye'nin Ermenistan ile olan sınır boyunuda belirlemektedir.

İklim

İklimi karasal karakter göstermesiyle birlikte kışları çok sert ve soğuk, yazları ise ılık ve yağışlı geçer. Yazın ortalama sıcaklık 19.5 °C, kışın ortalama -4.5 °C dir. Kar yağışında ortalama kar kalınlığı ilçe merkezinde 40 cm olmakta, yağmur ise m² ye 30–40 kg arası düşmektedir.

Nüfus

2011 yılı Adrese Dayalı Nüfus Sistemi sonuçlarına göre Akyaka’da toplam 12.139 kişi yaşamaktadır. Nüfusun 2.219’u ilçe merkezinde, 9.920’si ise köylerde bulunmaktadır. Akyaka'nın nüfus bakımından en büyük köyleri ilçenin doğusunda bulunan Demirkent köyü ile ilçenin kuzey doğusunda bulunan Esenyayla köyleridir. Akyaka'da, Karapapaklar, Azeri Türkleri yoğun olarak yaşamaktadır. Ancak batı kentlerine yoğun bir biçimde göç vermiştir.

Akyaka ilçe merkezinden görünüm
Yıl Toplam Şehir Kır
1990[7] 15.095 2.440 12.655
2000[8] 14.526 3.400 11.126
2007[9] 12.712 2.810 9.902
2008[10] 12.473 2.261 10.212
2009[11] 12.131 2.193 9.938
2010[12] 12.023 2.273 9.750
2011[13] 12.139 2.219 9.920
2012[14] 11.641 2.094 9.547
2013[15] 11.563 2.081 9.482
2014[16] 11.375 2.063 9.312
2015[17] 11.079 1.929 9.150

Köy nüfusları ve etnik yapısı

Akyaka nüfusunun tamamına yakın bir kısmını Azerbaycan ve Kafkasya göçmenleri oluşturmakta, Azeri Türkçesi ile konuşulmaktadır. Ayrıca İstanbul ve İzmir'de ilçeden göç eden birçok kişi olmasından dolayı Akyaka ve köylerinin isimleriyle açılmış camii ve dernekler bulunmaktadır. Bu derneklerde Akyaka kültür ve mirası yaşatılmaya çalışılmaktadır.

Akyaka ilçe girişinden görünüm

İdari yapı

1922 ve 1926 yılları arasında ilçe teşkilatı olan Akyaka 1926 yılında Arpaçay ilçesine bağlı bir bucak haline dönüştürülmüştür. 1961 yılında Türkiye genelinde yapılan isim değişikliği sırasında Kızılçakçak ismini değiştirerek bugünkü ismi olan Akyaka adını almıştır.

İlçe 27 köy ve merkezinde bulunan 3 mahalleden oluşmaktadır. 4 Haziran 1972 yılına kadar muhtarlıkla idare edilen Akyaka Bucağı yapılan ara seçimler ile belediye teşkilatı olmuştur. 1987 yılında yürütülen 103 yeni ilçe kurulması ile ilgili kanun kapsamına alınarak 1988 yılında Akyaka ilçesi olarak ilan edilmiştir.

Kaynakça

  1. ↑ http://www.akyaka.gov.tr/
  2. ↑ http://kha.com.tr/Politika/25164--CHP%E2%80%99den-istifa-edip-AK-Partili-oldular.html
  3. 1 2 http://kars.yerelnet.org.tr/il_ilce_koordinat.php?iladi=KARS
  4. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFD3iaOa. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  5. ↑ http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b6/Vertrag_von_Kars_%28franz%C3%B6sisch%29.pdf Wikimedia Commons, Kars Antlaşması'nın maddeleri (Fransızca)
  6. ↑ http://www.kars.gov.tr/kars_dnysvs.html
  7. ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyO6mTk. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0WSF34. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu20fhBd. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3oMhlB. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuD2Dn8E. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuFd7RP1. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGvpvs5. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxksANs. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  15. ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUwlgM0. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  16. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFD3iaOa. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  17. ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
Akyaka'nın köyleri
Köyler
Kars ilinin ilçeleri
İl merkezi
Bağlı ilçeler
This article is issued from Vikipedi - version of the 11/6/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.