Arbutus andrachne
 | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Yaprakları ve çiçekleri | ||||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||
| Arbutus andrachne L. [1] | ||||||||||||||||||
| Dış bağlantılar | ||||||||||||||||||
|
Arbutus andrachne, Akdeniz Bölgesi, Karadeniz'in güney sahilleri ve Ortadoğu'da yetişen fundagiller (Ericaceae) familyasından her daim yeşil ve maki ailesi içinde bodur bir ağaç türü.
İngilizcede Yunan çilek ağacı (Greek Strawberry Tree) ve Türkiye'de sandal ağacı ve Akdeniz çilek ağacı diye de bilinir. Tropik sandal ağacı ile uzak veya yakın akrabalığı bulunmamaktadır.
Kocayemiş ile yakın akrabalığı bulunsa da bazı özellikleri ile ondan ayrılmaktadır. Kocayemişin aksine kırmızı değil, portakal sarısı veya açık kırmızı renkte meyvelere sahiptir. Kocayemişin aksine meyveleri daha tatsız, lezzetsizdir. Bu türde Mart-Nisan aylarında çiçeklenme olurken,kocayemişte çiçeklenme kasım-aralık aylarında olmaktadır. Meyveler kocayemişte sonbaharda olgunlaşırken,bu türde sonbahar sonu,kış başlangıcında olgunlaşır. Kocayemişte açık pembe renkli bileşik salkım şekilli çiçekler bulunurken, bu türün çiçekleri beyaz renklidir.[2] Yapraklar yumurta biçiminde, 5–10 cm., kenarları kocayemişin aksine tam, bazen düzensiz dişlidir.[3] Kocayemişe göre büyüdükçe daha formlu ve kalın bir gövdeye sahip olur.
İlk kez botanist Peter Collinson tarafından tanımlanan bu tür sonrasında İngiltere'ye de götürülmüş ve 1765'ten sonra burada da yetiştirilmeye başlanmıştır.[4]
Kullanım alanları
Kocayemiş ile belli birkaç farklılık dışında aynı kullanım alanlarına sahiptir. Meyveleri kocayemiş gibi keskin kokulu ve benzer ama biraz daha lezzetsiz tadda olup reçel marmelat, jöle ve hatta parfüm yapımında kullanılır. Kocayemişe göre daha hacimli gövdesi ve dalları dekoratif amaçlı, kömür imalatında ve yakacak olarak çok değerlidir. Ancak kocayemişin aksine süs bitkisi olarak fazla değeri yoktur.[2][3] Kocayemiş,marula gibi meyvelerinin çok aşırı yenilmesi,sarhoşluğa neden olabilmektedir.
Edebiyatta
İngiliz Edebiyatında da bu türle ilgili çeşitli edebi eserlerdeki bahislere rastlanmaktadır.
Yolun kenarında, bizim en büyük kirazlarımızdan büyük ve tat,şekil olarak çileği andıran fakat biraz ekşi meyveler veren bir küçük ağaç vardı. Meyvelerini yemesi zevkli idi ancak eğer çok fazla yenilirse kafayı buldurup, sarhoş ederdi. Meyvesi, kasım ve aralık aylarında olgunlaşırdı.
[...] "Thomas Wright'ın Filistin'e Erken Yolculukları adlı eserinde bahsi geçen bu betimleme Arbutus Andrachne'ın tarifine uymaktadır. [sic] ..."
Kaynakça
- ↑ Species was first described and published in Systema Naturae, ed. 10. 2: 1024. 1759. "Plant Name Details for Arbutus andrachne". IPNI. 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140223155935/http://www.ipni.org/ipni/idPlantNameSearch.do?id=326280-2. Erişim tarihi: August 5, 2010. "in monte Pentelico Atticae"
- 1 2 http://www.tropikmeyveci.com/siradisi-meyve-agaclari/kocayemis.html
- 1 2 http://www.ibreliler.com/V2/meyve-agaclari/2588-akdeniz-sandal-kocayemis-agaci-arbutus-andrache-l.html
- ↑ Ann Leighton, American Gardens in the Eighteenth Century: 'For Use or Delight' , 1976:395; Leighton misidentifies it with Arbutus unedo; Georg Dionysius Ehret, "A description of the Andrachne" Philosophical Transactions of the Royal Society 57 (1767)
- ↑ Thomas Wright (1848). Early Travels in Palestine, comprising the narratives of Arculfus (Bp.); Willibald; Benjamin (of Tudela); Bernard (the Wise.); Bertrandon de la Broquière; John Mandeville (Sir.); Sæwulf; Sigurd (the crusader); Henry Maundrell. http://books.google.com/books?pg=PA333&lpg=PA333&dq=arbutus%20Andrachne%20TRAVELS%20IN%20PALESTINE&sig=nl8eI679YiTBsrAaeJuVLLGfp98&ct=result&id=OrsMAAAAIAAJ&ots=EE7dHc6L4u&output=text.