Ateşkes Devletleri

Ateşkes Devletleri
Trucial States

— Birleşik Krallık himayesi —

↓

1820–1971

→

Başkent

Belirlenmemiş

Yönetim

Birleşik Krallık himayeleri, Federal Mutlak Monarşi.
British Raj Prenslik devletleri (1947'ye kadar)

Tarihi

- Denizlerde Genel Barış Antlaşması

8 Ocak 1820

- Perpetual Maritime Truce

1853

- Trucial States Council

1952

Himayenin bitişi:

BAE'nin kuruluşu:

1 Aralık 1971

2 Aralık 1971

Öncelleri

Ardılları

	Abu Dabi
	Acman
	Dubai
	Şarika
	Resü'l-Hayme
	Şarika
	Ummül-Kayveyn Emirliği
	Necd Emirliği

Birleşik Arap Emirlikleri

Ateşkes Devletleri (Umman Ateşkesi, Umman Kıyısı Ateşkes Devletleri, Ateşkes Kıyısı, ve Ateşkes Şeyhlikleri olarak da bilinir.^[1]) Basra Körfezi'nde bulunan, 1971'de sona eren bir grup şeyhliğe verilen isimdir. 1820'den 1971'de Birleşik Arap Emirlikleri'nin kuruluşuna kadar Britanya himayesiydiler.

Genel bakış

Antlaşma kapsamında İngiliz himayesine giren şeyhlikler:

Abu Dabi (1820–1971)
Acman (1820–1971)
Dubai (1820–1971)
Şarika (1820–1971)
Ümm el Kayveyn (1820–1971)
Ras el Hayme (1822–1971)
Dibba (1871–1951)
Hamriyah (1875–1922)
Füceyre (1902–1971)
Kalba (1903–1952)
Heera (1915–1942)

1853 tarihli Denizlerde Kalıcı Ateşkes Antlaşması ile Basra Körfezi kıyısında bulunan şeyhlikler, 1880'de Bahreyn'in de katıldığı bir süreçte 1892 tarihli Münhasırlık Antlaşması (Exclusivity Agreements)'na kadar Birleşik Krallık ile daimi müttefik oldular ve Britanya himayesine girdiler. 1892 tarihli antlaşma ile emirlikler dış ilişkiler bakımından Britanya kontrolüne girdi.^[2]^[3] Paul Balfour'a göre bu antlaşma ile ortaya çıkan yeni durum; resmi himayeden daha eksik bir durum ancak emirliklerin Britanya çıkarları doğrultusunda dış saldırılardan korunmasına yönelik bir karşılıklı değişiklik hali doğuran bir antlaşmaydı.^[4] Hindistan para birimi Rupi, davalüe edildiği 1969'a kadar Katar, Bahreyn ve Umman gibi Basra Körfezi ülkelerinde olduğu gibi Ateşkes Devletleri'nin de facto para birimi olarak kaldı, 1969'da bu emirlikler kendi para birimlerini açıkladılar. 1952'de kalan yedi emirlik arasında işbirliğini teşvik etmek üzere Ateşkes Devletleri Konseyi kuruldu.

Basra Körfezinde Osmanlı İmparatorluğu Dönemi

16.yüzyılda paylaşılmış bir yeni dünya çıkmaya başladı. İspanya Amerika’ya Portekiz ise Hint Okyanusu’na, Hindistan’a, Arabistan Yarımadası’na, Basra Körfezi’ne ve Kızıldeniz’e yerleşme, buralara hakim olma çabası içine girdi. İspanya ve Portekiz, Osmanlı Devleti’nin doğuya yayılma politikasına hem batıya yayılarak hem de doğuya yayılarak cevap verdi. Bir anlamda 16. yüzyıla İspanya ve Portekiz’in terazileme (dengeleme) politikaları damgasını vurdu. Mekke Şerifi II. Berakat o sıralarda 13-14 yaşlarında olan oğlu Ebu Numey'i Kahire'ye göndererek I. Selim'e bağlılığını bildirdi.^[5] Osmanlı'nın Basra bölgesiyle ilgisi 1546'da Ayas Paşa komutasında sevk edilen kuvvetlerin Basra şehrini hâkimiyet altına almasıyla başlamıştır.^[6] Daha sonra burası bir beylerbeyilik haline getirildi.^[7] Osmanlılar'ın Bağdat'ı alması üzerine bölgedeki Arap şeyhleri sırasıyla bağlılıklarını arzettiler. Katîf ve Bahreyn de elçiler göndererek padişaha boyun eğdiklerini bildirdiler; daha sonra da Lahsâ aynı şekilde savaş yapmaksızın bağlılığını bildirdi.^[8]

Basra'nın 1538'de şeklen, 1546'da fiilen Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girmesinin ardından, Türk ordusu 1551'de Katif ve çevresini de fethederek Katar yarımadasına kadar olan toprakları Osmanlı Devleti'ne kattı. 1552'de Hürmüz Kuşatması'nın, 1559'da Bahreyn Kuşatması'nın başarısızlığa uğramasıyla bölgedeki Osmanlı ilerleyişi de limitlerine ulaştı. 1869'da Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla Osmanlı bölgeyle yeniden ilgilenmeye başladı. Mithat Paşa'nın Bağdat Valiliği sırasında bölgeye yapılan sefer sonucunda Lahsa tekrar Türk egemenliğine girdi. Balkan Savaşları sırasında Suud Devleti'nin Katif ve diğer yerleşim yerlerini ele geçirmesiyle bölgedeki Osmanlı egemenliği tamamen sona erdi.^[9] Osmanlı İmparatorluğu döneminde Basra Körfezi'nde Basra, Amara, Müntefik Sancağı ve Necid Sancakları oluşturuldu.^[10]

İngiliz idaresinin başlangıcı

Bölge 16. yüzyıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliğinde bulundu.^[11] Ardından (İngilizlerin bakış açısı ve kaynaklarına göre) bölgede yerleşen Avrupa ve Umman devriye gemilerinin diğer gemilere yönelik yaptığı tacizler nedeniyle İngiltere tarafından Korsan Kıyısı olarak adlandırıldı.^[12] Halen Şarika emirliğini yürüten yerel Kavasim bakış açısına göre (İngilizlerin öne sürdüğü) korsanlık konusu bir bahane idi. Gerçekte ise Britanya İmparatorluğu, Basra Körfezinde daha ileri bir teşkilatlanma kurmak ve yakın bölgeden gelen istilalara karşı değil ancak diğer Avrupa ülkeleri özellikle de Fransa ve Rusya'nın bölgedeki etkisini kırmak istiyordu. Bu bakış açısı Şarika emiri Şeyh Sultan bin Muhammed el Kasimi'nin 1986 tarihli kitabı 'Körfezde Arap Korsanlığı Miti' adlı kitabında etraflıca ele alınmıştır.

Britanya İmparatorluğu, Hürmüz Boğazı yakınlarındaki Ras el Hayme civarında Britanya Hindistanı ticaret yolları ve çıkarlarını korumak üzere 1819'da Körfez kıyısı boyunca bulunan diğer ülke karargah ve limanlarına yönelik bir dizi sefer yaptı. Ertesi yıl, kıyıda bulunan tüm şeyhlerle birlikte 1820 tarihli Denizlerde Genel Barış Antlaşması adı verilen bir antlaşma imzalandı. Britanya Hindistanı İngiltere Kraliyeti tarafından istila girişimi olarak tanımlanan nedenlerden ötürü 1835'e kadar aralıklı olarak devam eden bir dizi çatışma yaşandı. 1853'te İngiltere ile Ateşkes Şeyhlikleri adı verilen şeyhler arasında Denizlerde Kalıcı Barış Antlaşması adı verilen bir antlaşma imzalandı. Bu antlaşma İngiltere tarafından dayatılmıştı ve şeyhler tarafından bölgede İngiliz yerleşimi için dayatıldığı söylendi.^[13]

Ateşkes Kıyısı (Trucial Coast) bayrağı

1892 Antlaşması

Başta Fransa ve Rusya'nın geldiği diğer Avrupalı ülkelerin emellerine yönelik olarak İngiltere 1892'de Ateşkes Şeyhlikleri ile daha önce yapmış olduğu antlaşmaların benzeri olarak daha yakın bağlar geliştirdi. 1892'de şeyhler, İngiltere dışında başka herhangi bir ülke ile İngiltere'nin rızası olmaksızın herhangi bir dış ilişki kurmamayı kabul ettiler. Buna karşılık olarak İngiltere de bu kıyıyı denizden veya karadan gelebilecek herhangi bir saldırıya karşı korumayı taahhüt etti.^[14]

Ateşkes devletlerinin sona ermesi

1968'de İngiltere Ateşkes Kıyısı adını verdiği bölgeden çekileceğini açıkladı. Bunun üzerine şeyhlikler Katar ve Bahreyn ile bir federasyon oluşturmayı denediler ancak bu uygulamaya geçirilemedi. İngiltere hükümeti 1 Aralık 1971'de bölgedeki himayesini belirten antlaşmayı kaldırdığını açıkladı ve böylece bölgedeki yedi şeyhliğin bağımsızlığının önünü açtı. Ertesi gün Abu Dabi, Acman, Füceyre, Şarika ve Ümm el Kayveyn emirlikleri Birleşik Arap Emirliklerini kurdular. Ras el Hayme emirliği ise 11 Şubat 1972'de Birleşik Arap Emirliklerine katıldı.

Kaynakça

↑ UAE Timeline
↑ Middleeast About, What is Ajman of the UAE?
↑ Country Profile:UAE
↑ Balfour-Paul, G. The end of empire in the Middle East
↑ XVI. Yüzyılda Osmanlı'nın Basra Körfezi Politikaları, Muhammet Yıldırım, Yüksek Lisans Tezi, S.8, S.50
↑ Turkish Studies, Basra Körfezinde Uluslararası Hakimiyet Mücadelesi, Oktay Kızılkaya, S.295
↑ Piri Reisin Hürmüz Seferi, Ertuğrul Önalp, S.3
↑ Tarih Bilinci Basra Körfezi
↑ World Map Finder, Lahsa Eyaleti
↑ Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi, Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra
↑ "Ottoman Empire - History of Ottoman Empire | Encyclopedia.com: Dictionary of Contemporary World History". Encyclopedia.com. 1923-10-29. 10 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100210185036/http://www.encyclopedia.com:80/doc/1O46-OttomanEmpire.html. Erişim tarihi: 2009-07-15.
↑ "November 3, 2008 - The UAE is the old Pirate Coast. Not much has changed.". Wayne Madsen Report. http://www.waynemadsenreport.com/articles/20081102_3. Erişim tarihi: 2009-07-15.
↑ "UK in the UAE". ukinuae.fco.gov.uk. 2008-05-01. 20 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130320070707/http://ukinuae.fco.gov.uk:80/en/. Erişim tarihi: 2009-07-15.
↑ Tore Kjeilen (2007-04-04). "Trucial States". LookLex. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150220031629/http://looklex.com:80/e.o/trucial_states.htm. Erişim tarihi: 2009-07-15.

Britanya İmparatorluğu'nun ve Birleşik Krallık'ın bağlı bölgeleri

Günümüzde bağlı bölge

Eski bölge

* Günümüzde İngiliz Milletler Topluluğu bölgesi

Günümüzde İngiliz Milletler Topluluğu üyesi

Avrupa

1708–1757 Minorka 1713'ten beri Cebelitarık 1763–1782 Minorka 1798–1802 Minorka 1800–1813 Malta (protektora) 1813–1964 Malta (sömürge) 1807–1890 Helgoland 1809–1864 İyonya Adaları 1878–1960 Kıbrıs 1921–1937 Özgür İrlanda Devleti

Kuzey Amerika

17. yüzyıl ve öncesi			18. yüzyıl	19. ve 20. yüzyıllar
	1579 New Albion 1583–1907 Newfoundland 1605–1979 *Saint Lucia 1607–1776 Virginia 1619'dan beri Bermuda 1620–1691 Plymouth 1623–1883 Saint Kitts *(Saint Kitts ve Nevis) 1624–1966 *Barbados 1625–1650 Saint Croix 1627–1979 *Saint Vincent ve Grenadinler 1628–1883 Nevis *(Saint Kitts ve Nevis) 1629–1691 Massachusetts Koyu 1632–1776 Maryland 1632'den beri Montserrat 1632–1860 Antigua *(Antigua ve Barbuda) 1636–1776 Connecticut 1636–1776 Rhode Island 1637–1662 New Haven	1643–1860 Bay Islands 1650'den beri Anguilla 1655–1850 Mosquito Kıyısı(protektora) 1655–1962 *Jamaica 1663–1712 Carolina 1664–1776 New York 1665–1674 ve 1702–1776 New Jersey 1666'dan beri Britanya Virjin Adaları 1670'ten beri Cayman Adaları 1670–1973 *Bahamalar 1670–1870 Rupert's Land 1671–1816 Leeward Adaları 1674–1702 Doğu Jersey 1674–1702 Batı Jersey 1680–1776 New Hampshire 1681–1776 Pennsylvania 1686–1689 New England 1691–1776 Massachusetts	1701–1776 Delaware 1712–1776 Kuzey Carolina 1712–1776 Güney Carolina 1713–1867 Yeni İskoçya 1733–1776 Georgia 1754–1820 Cape Breton Adası 1762–1974 *Grenada 1763–1978 Dominika 1763–1873 Prens Edward Adası 1763–1791 Quebec 1763–1783 Doğu Florida 1763–1783 West Florida 1784–1867 New Brunswick 1791–1841 Aşağı Kanada 1791–1841 Yukarı Kanada 1799'dan beri Turks ve Caicos Adaları	1818–1846 Columbia Bölgesi/Oregon Country¹ 1833–1960 Windward Adaları 1833–1960 Leeward Adaları 1841–1867 Kanada Eyaleti 1849–1866 Vancouver Adası 1853–1863 Kraliçe Charlotte Adaları 1858–1866 Britanya Kolumbiyası 1859–1870 Kuzeybatı Toprakları 1860–1981 *Britanya Antigua ve Barbudası 1862–1863 Stickine Bölgesi 1866–1871 Britanya Kolumbiyası 1867–1931 *Kanada Dominyonu² 1871–1964 Britanya Hondurası (*Belize) 1882–1983 *Saint Kitts ve Nevis 1889–1962 Trinidad ve Tobago 1907–1949 Newfoundland³ 1958–1962 Batı Hint Adaları Federasyonu

¹Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte hak iddiası mevcut.
²1931'de Kanada ve diğer İngiliz dominyonları, Westminster Statüsü aracılığıyla özyönetim kurdular.
³1934'te özerklik kazansa da 1949'da Kanada'ya katılana kadar hukuken dominyon olarak kaldı.

Güney Amerika

1631–1641 Providence Adası 1651–1667 Willoughbyland (Surinam) 1670–1688 Saint Andrew ve Providence Adaları⁴ 1831–1966 Britanya Guyanası (Guyana) 1833'ten beri Falkland Adaları⁵ 1908'den beri Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları⁵

⁴Günümüzde Kolombiya'nın departmanlarından biri. ⁵Nisan-Haziran 1982'deki Falkland Savaşı sırasında Arjantin tarafından işgal edildi.

Afrika

17. ve 18. yüzyıllar		19. yüzyıl		20. yüzyıl
	1658'den beri Saint Helena¹⁴ 1792–1961 Sierra Leone 1795–1803 Cape	1815'den beri Ascension Adası¹⁴ 1816'dan beri Tristan da Cunha¹⁴ 1806–1910 Cape 1807–1808 Madeira 1810–1968 Mauritius 1816–1965 Gambiya 1856–1910 Natal 1862–1906 Lagos 1868–1966 Basutoland (Lesotho) 1874–1957 Altın Sahili (Gana) 1882–1922 Mısır	1884–1900 Petrol Nehri/Nijer Koyu 1884–1966 Bechuanaland (Botsvana) 1884–1960 Britanya Somalisi 1887–1897 Zululand 1890–1962 Uganda 1890–1963 Zanzibar (Tanzanya) 1891–1964 Nyasaland (Malavi) 1891–1907 Orta Afrika 1893–1968 Svaziland 1895–1920 Doğu Afrika 1899–1956 İngiliz-Mısır Sudanı	1900–1914 Kuzey Nijerya 1900–1914 Güney Nijerya 1900–1910 Oranj Nehri Kolonisi 1900–1910 Transvaal Kolonisi 1903–1976 Seyşeller 1910–1931 Güney Afrika 1914–1960 Nijerya Kolonisi ve Protektorası (Nijerya) 1915–1931 Güneybatı Afrika (Namibya) 1919–1961 Britanya Kamerunu (Kamerun)⁶ 1920–1963 Kenya 1922–1961 Tanganika (Tanzanya)⁶ 1923–1965 Güney Rodezya (Zimbabve)⁷ 1924–1964 Kuzey Rodezya (Zambiya) 1979–1980 Güney Rodezya (Zimbabve)⁷

⁶Manda.
⁷Güney Rodezya 1965 yılında tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti (Rodezya olarak) ve 1979'daki Lancaster House Anlaşmasına dek tanınmadı. Zimbabve, 1980'deki bağımsızlık ilanından 2003'teki ayrılışına dek İngiliz Milletler Topluluğu üyesiydi.

Asya

17. ve 18. yüzyıllar		19. yüzyıl		20. yüzyıl
	1685–1824 Bencoolen 1702–1705 Pulo Condore 1757–1947 Bengal (Batı Bengal [Hindistan] ve Bangladeş) 1762–1764 Manila ve Cavite 1781-1784 Padang (Endonezya) 1786–1946 Penang (Malezya) 1795–1948 Seylan (Sri Lanka) 1795-1819 Padang (Endonezya) 1796–1965 Maldivler	1812–1824 Banka (Sumatra) ve Billiton (Sumatra) 1819–1826 Britanya Malezyası (Batı Malezya ve Singapur) 1826–1946 Boğazlar Yerleşimleri (Malezya ve Singapur) 1839–1967 Aden Kolonisi 1839–1842 Afganistan 1841–1997 Hong Kong 1841–1946 Saravak Krallığı (Malezya) 1848–1946 Labuan (Malezya) 1858–1947 Britanya Hindistanı (Hindistan, Pakistan ve Bangladeş, Burma) 1874–1963 Britanya Borneosu (Doğu Malezya ve Brunei)	1879–1919 Afganistan (protektora) 1882–1963 Britanya Kuzey Borneosu (Malezya) 1885–1946 Federasyonlaşamamış Malay Devletleri 1888–1984 Brunei Sultanlığı 1891–1971 Maskat ve Umman 1892–1971 Ateşkes Devletleri 1895–1946 Malay Federe Devletleri 1898–1930 Veihai Garnizonu 1878–1960 Kıbrıs	1907–1949 Bhutan (protektora) 1918–1961 Kuveyt 1920–1932 Irak⁸ 1921–1946 Mavera-i Ürdün⁸ 1923–1948 Filistin⁸ 1945–1946 Güney Vietnam 1946–1963 Kuzey Borneo (Malezya) 1946–1963 Saravak (Malezya) 1946–1963 Singapur 1946–1948 Malay Birliği 1948–1957 Malay Federasyonu (Malezya) 1960'tan beri Ağrotur ve Dikelya (öncesinde Kıbrıs'ın parçasıydı) 1965'ten beri Britanya Hint Okyanusu Toprakları (öncesinde Mauritius ve Seyşellerin parçasıydı)

⁸Manda. Irak için kararlaştırılan manda yönetimi kurulmadı, İngiltere-Irak Antlaşması yürürlüğe girdi.

Okyanusya

18. ve 19. yüzyıllar			20. yüzyıl
	1788–1901 Yeni Güney Galler 1803–1901 Van Diemen's Land/Tazmanya 1807–1863 Auckland Adaları⁹ 1824–1980 Yeni Hebridler (Vanuatu) 1824–1901 Queensland 1829–1901 Swan River Kolonisi/Batı Avustralya 1836–1901 Güney Avustralya 1838'den beri Pitcairn Adaları	1841–1907 Yeni Zelanda Kolonisi 1851–1901 Victoria 1874–1970 Fiji¹⁰ 1877–1976 Britanya Batı Pasifik Bölgeleri 1884–1949 Papua Bölgesi 1888–1901 Rarotonga Krallığı/Cook Adaları Federasyonu⁹ 1889–1948 Birlik Adaları (Tokelau)⁹ 1892–1979 Gilbert ve Ellice Adaları¹¹ 1893–1978 Britanya Solomon Adaları¹²	1900–1970 Tonga (korunan devlet) 1900–1974 Niue⁹ 1901–1942 *İngiliz Milletler Topluluğu üyesi Avustralya 1907–1953 *Yeni Zelanda Dominyonu 1919–1942 ve 1945–1968 Nauru 1919–1949 Yeni Gine Bölgesi 1949–1975 Papua Yeni Gine Bölgesi¹³

⁹Günümüzde *Yeni Zelanda Bölgesi'nin bir parçası.
¹⁰Üyeliği askıya alındı.
¹¹Günümüzde Kiribati ve *Tuvalu.
¹²Günümüzde *Solomon Adaları.
¹³Günümüzde *Papua Yeni Gine.

Antarktika ve Güney Atlantik

1658'den beri Saint Helena¹⁴ 1815'ten beri Ascension Adası¹⁴ 1816'dan beri Tristan da Cunha¹⁴ 1908'den beri Britanya Antarktik Bölgesi 1841–1933 Avustralya Antarktik Bölgesi (Avustralya'ya bağlandı) 1841–1947 Ross Bölgesi (Yeni Zelanda Bölgesi'ne bağlandı)

¹⁴2009'dan bu yana Saint Helena, Ascension ve Tristan da Cunha bölgesinin bir parçası olan Ascension Adası (1922-) ve Tristan da Cunha (1938-) daha öncesinde Saint Helena bölgesine bağlı birer sömürgeydiler.

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/12/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.