Atlanta

Başlığın diğer anlamları için Atlanta (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Koordinatlar: 33°45′18″K 84°23′24″B / 33.755°K 84.39°B

Atlanta, Georgia
—  Eyalet Başkenti, Şehir  —
City of Atlanta Atlanta Şehri
Atlanta'dan görüntüler montajı
Bayrak damga
Takma ad: Ufuk kenti, Büyük Şeftali, Hotlanta,[1] ATL,[2] Ormanda Bir Şehir,[3] Kapı Şehir
Slogan: Resurgens (Tekrar Yükselen)
Atlanta'nın Fulton Kontlugu ve Georgia'daki konumu.
Atlanta, Georgia Atlanta'nın ABD'deki konumu.
Koordinatlar: 33°45′18″K 84°23′24″B / 33.755°K 84.39°B
Ülke	Amerika Birleşik Devletleri
Eyâlet	Georgia
Kontluk	Fulton County, DeKalb County
Yüzölçümü
- Kent	132,4 sq mi (343 km^2)
- Su	0,7 mi^2 (1,8 km^2)
Rakım	-825 ft (225 - 320 m)
Nüfus (2012)
- Kent	443.775
- Yoğunluk	3.188/sq mi (1.230,9/km²)
- Şehir	4.975.300
- Metropol	5.457.831
- Metropol yoğunluğu	629,4/sq mi (243/km²)
	Nüfus tahmini
Zaman dilimi	EST (-5)
- Yaz (YSU)	EDT (-4)
Alan kodu	404, 470, 678, 770
İnternet sitesi: www.atlantaga.gov/

Atlanta, ABD'nin Georgia eyaletinin en büyük kenti ve başkentidir. Atlanta'nın şehir sınırları içindeki (2011 tahmini ile) nüfusu 432,427. olup^[4] varoşları ile birlikte Atlanta büyük metropolitan bölgesinin (2011 tahmini) nüfusu 5,457,831 kişi olup ABD'nin nüfus itibariyle dokuzuncu büyük metropolitan bölgesidir^[5]. Atlanta aynı zamanda "Fulton Kontluğu" (county) merkez şehridir. Atlanta Fulton Kontluğu (County)'nun tamamını içine aldığı gibi doğuya doğru "DeKalb County"'nin de bir kısmını kapsamaktadır.

Atlanta 1837'de iki demiryolu hattının kavşağında kurulmuştur; şehir Amerikan İç Savaşı'nda tamamıyla yakılıp harap olmuştur ve sonra kendini hızla yenileyip ulusal bir ticaret merkezi haline gelmiştir. 1960'lı yıllarda ırksal ayrıma karşı Afro-Amerikanların İnsan Hakları mücadelesinde başta gelmiş ve şehir halkının ve liderlerin "çok çalışmadan dolayı nefret edebilme için zamanımız yok" şeklinde tutumları ile bu konuda progresif yaklaşımları dolayısıyla ABD güneyinden daha değişik olmaları ile tüm dünyada isim yapmışlardır.^[6]

Atlanta hem karayolları şebekesi, hem demiryolları ağı hem de hava ulaşımı için Güneydoğu Birleşik Amerika'nın düğüm noktasıdır. 1998'de açılan Hartsfield–Jackson Atlanta Enternasyonal Havaalanı'nın dünyanın en fazla iş gören havaalanı olması nedeni ile dünya ulaşımı düğüm noktası olmuştur..^[7]

Atlanta'nın metropolitan şehirsel gayrisafi hasılası $270 milyar olduğu ve böylece gayrsisafi şehirsel hasıla itibariyle ABD'deki metropolitan şehirler arasında 10. sırada; dünya metropolitan şehirleri arasında 15. sırada olduğu bildirilmektedir.^[8]

Atlanta şehrinin ekonomisi çok çeşitlidir. Ama ekonomide en önemli sektörler ulaşım-lojistik, profesyonel ve işletme yönetim hizmetleri, medya faaliyetleri ve enformasyon teknoloji çok önemli sektörlerlerdir. Coca-Cola Enternasyonal şirketine, Delta Airlines şirketine ve Turner International CNN merkezine ev sahipliği yapar ve şehir merkezinde dünyaca ünlü markaların merkezleri bulunmaktadır.

Topografik olarak Atlanta hafif dalgalı tepeler üzerindedir ve uygun ağaç örtüsü ile kaplıdır.

Aile yaşamı için oldukça uygun bir şehirdir. Gündüzleri ortam geceye kıyasla oldukça sessiz ve güvenlidir. Atlanta gece hayatı bakımından oldukça hareketlidir. Bununla beraber son yıllarda şehirde azımsanmayacak düzeyde evsiz bulunmaktadır.

1996 Olimpiyat Oyunları'na hazırlıklar dolayısıyla Atlanta semtleri yeniden canlandırılmaya çalışılmıştır. 21. yüzyılda yenileşme beklenmedik yoinlerde olmuş ve şehrin demografisi, siyaset ortamı ve kültürel gelişmesi tahmin edilemeyecek yönlerde gelişmiştir.

Tarihçe

Atlanta'nın mevkinde Cherokee ve Creek kabilelerine ait halklar yaşamaktaydı. Beyaz Avrupa asıllılar özellikle 1802-1825 döneminde sistematik olarak bu mevkileri gasp edip burada yaşayan yerli Amerikaları kendi topraklarından göç etmeye zorladılar. 1836'da Georgia eyaleti genel assemblesi Savannah limanından Amerika'nın Orta-Batı eyaletlerine bir demiryolu hattı inşa etmek için "Western and Atlantic Railroad" adlı bir özel şirkete gayet geniş imtiyazlar bağışladı. Bu şirketin mühendisleri demiryolu hattının başlangıç noktası olarak şimdi Atlanta'nın merkez sokak kavşaklarından olan "Five Points (Beş Nokta)" adlı mevkiyi seçtiler. Bu nokta beyazların gelmesinde önce Creek adlı kabilenin kullandığı "Pitch Tree" ve "Sandown" patikalarının kesişme noktasıydı. Bu nokta etrafında hemen dükkanlar kurulup bir yerleşke ortaya çıkıp büyümeye başladı. 1843'de bu mevkiye ve etrafında yerleşkeye tren hattının başlangıç noktası olmasına atıfla "Terminus" adı verilmişti. 1843'de bu yerleşkenin adı "Marthasville" olarak değiştirildi. 1845'de yerleşke adı adı yeniden değiştirilip "Atlanta Şehri" ismi verilip bu yerleșke şehir ünvanı kazandı.

Amerikan İç Savaşı sırasında Atlanta çeşitli demiryolu hatlarının düğüm merkezi olduğu için harp malzemesini ordulara dağıtım merkezi olmuştur. 1864'de kuzey Birlik Ordusu Chattanooga adlı bir demiryolu merkezini eline geçirdikten sonra güneye hareketle kuzey Georgia üzerine yürümeye başladı. Atlanta ve etrafında birkaç muharebe yapıldı. Bunlardan en önemlilerine "Atlanta Savaşı", "Peachtree Savaşı" ve "Ezra Kilisesi Savaşı" adları verilmiştir. En son muharebe olan Atlanta Savaşı'ndan sonra kuzey Birlik orduları komutanları General William Sherman komutası altında Atlanta şehrini kuşattılar ve 4 ay süren bir kuşatma sonunda şehir Kuzey Birlik ordularına düştü. 1 Eylül 1864'de şehirden çekilen Konfederasyon orduları şehirdeki kamu binalarını ve önemli diğer binaları yaktırıp yıktırdı. 7 Eylül'de Kuzey Birlik orduları komutanı Sherman Atlanta şehrinden sivillerin ayrılması emrini verdi ve 11 Kasım'da şehirde sadece kiliseler ve hastaneler bırakılarak tüm binalar Kuzey Birlik ordu mensupları tarafında yakılıp yerle bir edildi. Bundan sonra Kuzey Birlik ordusu Atlanta'dan başlayarak güneyin liman şehri olan Savannah'a doğru harekete geçti. Bir geniş arazi koridoru şeklinde güzergahı olan bu yürüyüş sırasında Kuzey Birlik ordusu geçtiği her yeri yakıp yıkıp yerle bir etti. Bu General Sherman'ın sahile büyük yürüyüşü Güney Konfederayonu'unun yenilgisine başlangıç oldu.

Atlanta şehri hemen hemen tamamen yıkıldıktan sonra 1865'de son eren savaştan sonra yeniden yapılmıştır. Çok hızla yeniden yapıldığı için antik mitlere göre yanıp küllerinden yeniden doğan kuşun adına atıfla "Phoenix Şehri" takma adı verilmiştir.

1868'de Atlanta Georgia eyaleti başkenti yapılmıştır.

Atlanta Güney eyaletleri basında bulunan Georgia'da olduğu için 19. yüzyılda ve 20. yüzyıl başlarında büyük ırksal problemlerle karşılaşmış ve güney eyaletlerinin iç savaştaki yenilgiden sonra tekrar zenci ırkını beyaz ırktan ayırıp onları sivil haklarından mahrum etmek için giriştiği "ırkları ayırma" çabalarında baş rol oynamıştır. 1906'da ortaya çıkan "1906 Atlanta Irk İsyanı" adı verilen ırksal nedenli bir beyaz asıllı halk hareketi sırasında toplanan 10,000 kadar beyaz ırklı güruh, yaşlı, genç hiçbir neden aramadan görebildikleri zenci asıllıları toplayıp, onlara dayak atıp bıçaklamaya başladılar. Bu karışıklık sırasında 25-40 arasında zenci linç edildi ve 70 kişi ağır yaralandı. 1915'de Yahudi asıllı Leo Frank adlı bir kişi çalıştırdığı bir fabrikada bir kızın ırzına geçme ve onu öldürme suçundan tutuklanıp yargılanmıştı ama mahkeme sonucu beklenen idam kararı verilmemişti. Bunu protesto eden ırkçı beyazlar bir halk isyanı çıkartıp bu kişiyi linç etmişlerdir.

21 Mayıs 1917'de çıkan bir büyük yangında 1938 tane bina yanıp 10.000 kadar kişi evsiz kalmıştır.

1930'lu yıllardaki büyük buhranda Atlanta'da alt tabaka, ve özellikle siyah ırktan olan fakirler, büyük zorluklar çekmiş ve işsizlik ve açlık bu tabakaları çok mağdur etmiştir. Atlanta şehri yeter derecede vergi toplayamayıp iflas durumuna geçmiştir. Bu arada şehirde merkezi bulunan "Coca-Cola Şirketi" şehir belediye idaresine mali yardım ve destek sağlamıştır. 1935'de federal devlet harcamalar yapıp ekonomiyi canlandırmaya çalışmakta iken ilk federal sosyal ev sağlama projesini Atlanta'da uygulamaya başlamıştır.

1930'lu yıllar sonlarında yapımlanmaya başlayan Rüzgar Gibi Geçti adlı Atlantalı yazar Margeret Mitchell'in romanına dayanan renkli ve sesli film Amerika İç Savaşı'ndan önce, savaş sırasında ve savaştan sonra Atlanta ve civarındaki hayatı ele almıştır. Büyük bir tantana ile bu filmin prömiyer gösterimi 15 Aralık 1939'da Atlanta'da yapılmıştır.

II. Dünya Savaşı döneminde Atlanta Amerika'nın harp gücüne sehirde bulunan harp sanayi, demiryolu ulaşım ağı merkezi ve askeri üsler ile büyük katkısı oldu ve şehrin ekonomisi ve nüfusu bunlara dayanarak gayet büyük hızla büyüdü. 1950-li yıllarda kurulan Federal otoyollar şebekesi ve şehir ulaşımının şehir içinden bu şebekeyi bağlayan viyadüklerle ve kavşaklarla gelişmesi şehir içinde yaşayan zengin ve orta sınıfın şehirden ayrılıp şehir belediyesine bağlı olmayan varoşlara yerleşmesi, şehir merkezinin ekonomik önemini gayet azalttı. Buna karşılık şehrin etrafındaki metropoliten şehirleşmiş bölgeler büyük hızla genişleyip büyüdü. Şehir içinde yaşayan nüfus büyük metropoliten bölgenin nüfusunun 1960'da %31'ini oluştururken bu oran 2000 yılında %8'ine düştü.

1960'li yıllarda Atlanta, ırk ayrımına karşı organize olan siyah ırk mensupları için önemli bir merkez olmuştur. Martin Luther King, Ralph Abernathy, (sonra Atlanta belediye başkanı olan) "Maynard Jackson" ve şehirde bulunan tarihi olarak siyah ırka ait üniversite eğitimi sağlayan çok sayıda eğitim kurumu bu mücadeleye büyük katkılar yapmışlardır. Şehrin kamu hizmetlerindeki ırk ayrımı etap etap sona erdirildi. 1959'da toplu taşımada, 1961'de büyük dükkanlarda, 1853'de sinemalarda; 1973'de kamu okullarındaki ırk ayrımı resmen kaldırıldı.

1950'da şehrin nüfusunun %81.7'di beyaz ırktan iken 1970'de şehirdeki çoğunluk nüfus siyahi Afro-Amerikan olmuştu. Böylelikle şehrin ilk siyah ırktan belediye başkanı 1973'de seçildi. Şehirde havaalanı yenileştirildi. Yeni bir büyük konferans salonu açıldı. Şehirde 1975'de metro ulaşım sistemi kuruluşuna başlandı. 1979'da şehirsel toplu ulaşımına demiryolu hatlarının katılmasına başlandı. Fakat tüm Amerika şehirlerinde görülen varoşlaşma eğimi ve süreci bu çabalara karşı hızla devam etti ve 1970-1990 arasında merkezi şehir %20 yani 100.000 kişiden daha fazla nüfusu kaybetti.

1990'da Atlanta 1996 Yaz Olimpiyat Oyunları için şehir olarak seçildi, Bunun üzerine şehir parklarının, spor alanlarının ve ulaşım ağının geliştirilmesi için büyük yatırımlar yapıldı. Bu olimpiyat oyunları şehrin gelişmesinde yeni bir devre açtı ve şehir sonraki yıllarda temelden değişmelere sahne oldu.

2000'li yıllara başlarında şehri ve metropliyten bölge demografik olarak ve kültürel olarak büyük değişmeler görülmüştür. Varoşlaşma, yüksek fiyatlar, hızla büyüme ve kırsal bölgeler ve diğer şehirlerden Atlanta şehrine yeni gelen göçmenler, şehirde bulunan Afro-Amerikan nüfusun oranının 1990'da %67 iken 2010'da %54'e düşmesine neden olmuştur. 2000-2010 döneminde Atlanta'ya 22,763 beyaz ırktan; 5,142 Asya asıllı ve 2,095 Latin asıllı göçmen geldiği ve şehirdeki Afro-Amerikalılar sayısının 31,678 kişi azaldığı 2000 ve 2010 nüfus sayımlarından anlaşılmıştır. Bu demografik değişme şehre gelenlerin yaşça genç, eğitim bakımından üniversite mezunu ve profesyonel oldukları da bu sayımlardan anlaşılmaktadır. Aynı zamanda 1990 ortalarından 2010'a kadar Cumhuriyetci Parti (ABD) cumhurbaşkanlarının ortaya çıkardığı sübvansiyon politikalarına uyan Atlanta şehri şehirde bulunan 17,000 tane düşük gelirlilere kiraya verilmekte olan sosyal ikametgahı, yani şehrin ev stokunun %10'nu, yıkıp ortadan kaldırmıştır. Böylece Atlanta 1930'da başlayan fakir kitleye sosyal ev ve barınak sağlama politikasını terse döndürülmüştür ve bu politika ile alt tabaka özel sektörden kiralama gereğine zorlanmıştır. Bu politikanın şehirde birçok evsiz kişinin sokaklarda ve bulabildikleri her türlü korunaklı yerlerde yaşamasına neden olduğu belirtilmektedir.

Diğer taraftan 1000'lı yıllarda şehrin kültürel sunuşlarına önem verilmiştir ve "High Güzel Sanatlar Müzesi" iki misli büyültülmüş; "Alliance Tiyatrosu" verilen sübvasiyonlarla bir ulusal ödül kazanan tiyatroya dönüştürülmüş; eskiden sanayi merkezi olan Westside semtinde çok sayıda sanat galerileri açılmış ve 2005'te $2.8 milyar yatırımla BeltLine projesi denilen şehrin merkezi etrafındaki 22 mil uzunlukta bir kemer gibi bulunan eski marşandiz demiryolu hattının arazisini güzel sanatlar eserleri ile dolu patikalara dönüştürme ve bu proje ile aynı zamanda şehir içinde vasıta parkı kapasitesini %40 artırma projesinde gelişmeler devam etmektedir.

Coğrafya ve iklim

Amerika Nüfus Sayım Bürosu verilerine göre Atlanta'nın yüzölçümü 343 km² olup bunun %0,51'i yani 1,8 km² alanı su ile kaplıdır. Şehir Apalaş Dağları alt yamaçlarında 320 m rakımlı bir mevkide kurulmuştur ve böylece Mississipi Nehri doğusunda bulunan büyük ABD şehirlerinden rakımı daha yüksek bir arazide konumlanmış olmaktadır. Atlanta, ABD'nin doğusunu iki değişik su havzasına ayıran "Doğu Kıtasal Bölücü Sırtlar" üzerindedir. Bu sırtların güney ve doğusuna yağışlar Atlas Okyanusu'na akan akarsulara katılmakta ve kuzey ve batısına olan yağışlar Mississipi Nehri havzasından bu nehir ile Meksika Körfezi'ne gitmektedirler. Atlanta Chattahoochee Nehri'nin güneyinde bir sırt üzerinde konumlamıştır. Bu nehrin doğal habitatı şehir halkı için "Chattahoochee Nehri Ulusal Rekreasyon Bölgesi" adı ile korunmaktadır.

Atlanta ve metropoliten bölgesinin iklimi nemli subtropik iklimi (kopfen sistemi (Cfa)) olarak nitelendirilmektedir. Bu iklim tipinde mevsimler çok belirli olmaktadır. Kışlar ABD'nin güneyi standartlarına göre oldukça soğuk olmaktadır. Ocak ortalama sıcaklığı şehir içinde 6,3 °C ve varoşlarda daha düşük olmaktadır. Denizden gelen sıcak hava dolayıyla kış günleri bazan ılık ilkbahara benzer sıcaklıklar göstermektedir. Diğer taraftan kuvvetli Kuzey kutbu hava kitlesi gelişi ile sıcaklık −11 °C ile −7 °C arasına da düşebilmektedir. Şehre kar yağması olasılığı da bulunmaktadır ama kar yağarsa bu ancak Aralık-Mart arasında olmaktadır.

Yazlar sıcak ve nemli geçmektedir. En sıcak ay olan Temmuz ayında ortalama sıcaklık 26,8 °C olup çok kere sıcaklık 38 °C'i bulup aşmaktadır. Yazları çok hafif rüzgarlar olması muhtemeldir. Ama tipik olarak öğleden sonraları gökgürültülü ve yıldırımlı fırtınaların ortaya çıkması olasığı da %20–%40'dır. Eğer bu tip fırtınalar ortaya çıkarsa fırtına sona erdikten ve ağır yağmur dindikten sonra sıcaklık birden 29 °C altına düşmektedir.

Atlanta'da yeterli olan yağışlar, güneydoğu ABD'ye tipik olarak, mevsimlere nispeten eşit olarak dağılmaktadır. Ama ilkbahar ve sonbahar sonu belirli olarak daha kuru geçmektedir. Ortalama yıllık yağış 1.260mm olup kış sonları, ilkbahar başları ve Temmuz ayı en çok yağışlı ve özellikle Ekim ve sonbahar en az yağışlı aylar olurlar. Atlanta'da yağışlı günler sayısı nispeten azdır; ama buna karşılık ağır fırtınalar ve tropik depresyonlar dolayısıyla gelen şiddetli yağışlar dolayısıyla toplam yağış hacmi yüksektir. Öyleki Atlanta'daki toplam yıllık mm. yağış, ABD'de çok yağışlı şehir olarak bilenen Seattle üzerinde olmaktadır.

Ulaşım

Atlanta Havaalanı'na Hartsfield-Jackson Atlanta Enternasyonal Hava Alani adi verilmektedir ve 2009 yılında 90 milyona yakın yolcu trafiğiyle dünyanın en işlek havaalanlarından birisidir. Türk Hava Yolları 2016 yılı itibari ile İstanbul - Atlanta direk seferlerine başlamıştır.

Spor

• NBA'da kenti Atlanta Hawks takımı temsil eder.
• NHL'de kenti Atlanta Thrashers takımı temsil eder.
• MLB'de kenti Atlanta Braves takımı temsil eder.
• NFL'de kenti Atlanta Falcons takımı temsil eder.
• 1996 Atlanta Olimpiyatları'nın gerçekleştirildiği şehirdir.

Kardeş şehirler

Atlanta'nin resmen 22 tane kardeş şehri vardır:^[9]

• Brüksel, Belçika
• Salzburg, Avusturya
• Montego Bay, Jamaika
• Rio de Janeiro, Brezilya
• Lagos, Nijerya
• Taipei, Tayvan
• Toulouse, Fransa
• Newcastle upon Tyne, Birleşik Krallık
• Daegu, Güney Kore
• Port of Spain, Trinidad ve Tobago
• Tiflis, Gürcistan
• Asmara, Eritre
• Olympia, Yunanistan
• Bükreş, Romanya
• Cotonou, Benin
• Salcedo, Dominik Cumhuriyeti
• Nürnberg, Almanya
• Pekanbaru, Endonezya
• Ra'anana, İsrail
• Yokneam, İsrail
• Fukuoka, Japonya
• Kumasi, Gana

Resimler

• 
  Atlanta'da Georgia Eyaleti capitol eyalet kongre binası
• 
  Atlanta Midtown Piedmont Park'dan
• 
  Atlanta merkezi
• 
  Atlanta Downtown Connector merkezi bağlayıcı motoryol viadükleri geceleyin
• 
  Atlanta Philips Arena
• 
  Atlanta Westin Peachtree Plaza
• 
  Atlanta'da fazla görülmeyen karlı manzara (2003)
• 
  Atlanta Dezayn Müzesi
• 
  Atlanta varoşlarında tek katlı özel evler
• 
  Atlanta - Merkezde görsel sanatlar semtinde Fox Tiyatrosu
• 
  Atlanta - Coca Cola Int. merkez binası
• 
  Atlanta - Turner Field. Braves beyzbol takımı stadı
• 
  Emory Üniversitesi

Havadan Atlanta panoraması

Midtown Atlanta panoraması

[[Dosya:|800px|alt=|Downtown Atlanta panoraması]]

Downtown Atlanta panoraması

Atlanta Buckhead panoraması

Buckhead'den geceleyin Atlanta panoraması

Ayrıca bakınız

• Georgia

Kaynakça

3. "Atlanta May No Longer Be the City in a Forest", ‘‘WSB-TV’’
4. "US Census Bureau" ((İngilizce)). 2010.census.gov. 17 Mart, 2011. 
5. http://www.census.gov/popest/data/metro/totals/2012/tables/ÇBSA-EST2012-01.csv
6. ""Who's right? Cities lay claim to civil rights 'cradle' mantle"/'"Atlanta Journal-Constitution''" ((İngilizce)). Politifact.com. 28 Haziran 2011. 
7. "Monthly Airport Traffic Report" ((İngilizce)). Hartsfield-Jackson Atlanta International Airport. Aralık 2008. 
8. "Global Cities 2010: The Rankings" ((İngilizce)). Foreign Policy. 
9. "Atlanta Sister Cities Commission". City of Atlanta. 30 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151030182053/http://www.atlantaga.gov/index.aspx?page=645. Erişim tarihi: 18-02-2013. 

Dış bağlantılar

• Atlanta Şehri resmi websitesi (İngilizce)
• DMOZ Open Directory Projesi "Atlanta" maddesi (İngilizce)
• Wikivoyage "Atlanta" maddesi (İngilizce)
• Atlanta Konferanslar ve Misafirler Burosu Turistik rehberi (İngilizce)