Büveyhoğulları

Büvehyoğulları
آل بویه Āl-e Buye
←
934–1055 →
Büveyhoğulları Hanedanlığı haritası (Açık yeşil renkte gösterilen bölge).Komşu devletlerden Ziyarîler Hanedanlığı (Hazar Denizi'nin güneyinde lâcivert renkte gösterilen bölge), Aral Gölü güneyinde Harezmşahlar kavuniçi, Samanîler sarı, Azerbaycan'daki mahalli devletler koyu yeşil renkte gösterilmiş.
Başkent Şiraz
Dil(ler) Farsça, Arapça
Din Şiî İslam
Yönetim Kalıtsal monarşi
Emir/Şehinşah
 - 934-949 İmâd üd-Devle
 - 1048-1055 El-Melikü’r-Rahim
Tarihi
 - İmâd üd-Devle kendini "Emir" ilân etti. (934)
 - Âlâ üd-Devle kendini "Şehinşah" ilân etti. (978)
İranlı halkların tarihi
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
İran tarihi
Antik Çağlar
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ

Büveyhoğulları ya da Büveyhîler (Arapça: الدولة البويهية al-Dawla al-Buwayhīya, Farsça: آل بویه āl Būya; k. 945 - 1055), İran ve Irak'ta hakimiyet sağlayan İrani ve Şii karakterli bir hanedan.[1][2][3] Deylemlilerin kurduğu en güçlü hanedan olarak sayılır.[4] Büveyhoğulları ilk önce Kuzey İran'a sahip olmuş daha sonra güneye çekilmişlerdir.

Kökenleri

Deylemlilerin kurduğu bir devlettir.[5] Deylemliler etnik kökeni kesin olarak bilinemeyen[6] İran'ın kuzeyinde Hazar Denizi'yle Kazvin arasında Gilan eyaletinin bir kısmında dağlık bölgede yaşayan kavmin adıdır.[7] İranî olmayan bir halk olduğu iddia edilir. Kimi rivayetlerde Arap asıllı oldukları iddia edilmiştir ancak kabul görmemiştir.[6]

Kuruluşu

Şiî bir devlet olan Büveyhoğullarının egemenliği 932'den 1055'e kadar sürmüştür. Bu hanedana adını veren Ebu Suca Büveyh, savaşçı bir kabilenin başkanıdır. Oğullarından Ali Fars'ta, Hasan Rey'de ve Ahmet de Kirman'da bir Büveyh Beyliği kurmuştur. Büveyhoğulları zamanla batıya ilerleyerek Bağdat'ı egemenliği altına almıştır. Büveyhoğulları daha sonra Halife'yi emrine almıştır. Halife Büveyoğullarının başkanını vali (emirül ümera) atamıştır. Büveyhoğulları daha sonra da halife'nin gözlerine mil çektirerek yerine başka bir halife getirmiştir. Artık Abbasi Halifeleri, Büveyhoğullarının kuklası olmuştur.

Tarihçe

Üç ayrı Büveyhoğulları Beyliği birleşince devlet güçlenmiştir. Devleti birleştiren Adudüddevle ölünce 983'te yeniden karışıklıklar ortaya çıkmıştır. İki kola ayrılan Büveyhoğullarından birine 1029'da Gazneli Mahmut son vermiştir. Adud al-Daula zamanında ülkede birçok cami ve hastane yapılmıştır. Bunlar Moğol istilaları sonucu yakılıp yıkılmıştır. Büveyhoğullarının Bağdat'daki Türk komutanları zaman zaman Büveyhoğullarına karşı ayaklanmıştır. Bu nedenle Büveyhoğullarının diğer kolu da zayıflamaya başlamıştır. Büveyhoğullarının baskısından kurtulmak isteyen Abbasî Halifesi Kaimbiemrillah Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey'den yardım istemiştir. Tuğrul Bey 1055'te Bağdat'a yaptığı seferde Büveyhoğuları ile savaşmış ve onları ağır bir yenilgiye uğratmıştır. Büveyoğulları hükümdarını esir alan Tuğrul Bey bu devlete son vermiştir. Büveyhoğulları zamanında birçok mimari eser de yapılmıştır. Büveyoğulları bugünkü İran, Irak, Azerbaycan ve Türkiye topraklarının belli bir kısmına hakim olmuş bir hanedandır.

Büveyh Hükümdarları

Şiraz'daki bir pazar. Büveyhoğulları zamnında yapılmıştır.

Büyük Hükümdarlar

Büveyh hükümdarları devleti genelde Fars, Jibal ve Irak'tan yönetmiştir. Ülke üçe bölünmüş olduğundan üç ayrı hükümdar tarafından yönetilmiştir.

Fars kolu

Selçuklular'a dahil olmuştur.

İran'da 10. yüzyıldan kalma bir süslü Büveyh tabağı

Rey kolu

Gazneliler'e dahil olmuştur.

Irak kolu

Selçuklular'a dahil olmuştur.

Küçük Hükümdarlar

Bazı küçük bölgeleri yöneten Büveyh hükümdarlarıdır.

Basra Büveyhleri

Fars Büveyhlerine katılmıştır.

Hamedan Büveyhleri

Kerman Büveyhleri

Fars Büveyhlerine katılmıştır.

Huzistan Büveyhleri

Fars Büveyhlerine katılmıştır.

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ↑ Britannica
  2. ↑ Lokman I. Meho,Kelly L. Maglaughli (1968), The Kurds and Kurdistan: A Selective and Annotated Bibliography, ABC-CLIO, 1997, s. 47.
  3. ↑ İlk Şii devleti Büveyhliler -caferilik.com
  4. ↑ İslam Ansiklopedisi, cilt: 09; s. 265.
  5. ↑ TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 6,  sayfa: 496
  6. 1 2 TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 9,  sayfa: 264
  7. ↑ TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 9,  sayfa: 263
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/1/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.