Birinci Çağ

J. R. R. Tolkien'in eserlerine konu ettiği hayalî Orta Dünya evreninin tarihi, gerçek Dünya tarihinin kadim kökeni olarak kurgulanmıştır. Tolkien evreninde, Birinci Çağ ya da tam adıyla Ilúvatar'ın Çocukları'nın Birinci Çağı, Silmarillion'da anlatılan ve kronolojisi tam olarak belirli ilk zaman dilimidir. Ağaçların dev örümcek Ungoliant ve kötü Melkor tarafından zehirlenerek söndürülmesi üzerine tüm Arda karanlığa bürünmüştür. Daha sonra Valar, iki ağaçtan birisi olan Laurelin'in ışığıyla Güneş'i yaratarak, Güneş'in Yılları'nı başlattı. Arda'nın bundan sonraki yıllarının uzunluğu ile gerçek dünyadaki güneş yılı uzunluğu aynıdır.

Birinci Çağ, Elflerin Uyanışı^[1] ile başlar. Valinor ve Beleriand'ın birleşik ordularının Morgoth'u kesin bir mağlubiyete uğratması ile biter.^[2] Valar Çağı'nın uzun bir kısmı ile kesişir^[3] ve Güneş Yılları'nın 590 yılı (kimilerince 601) kapsar. Tolkien'in kurguladığı çeşitli tarih dönüştürme kıstaslarına bağlı olarak Birinci Çağ'ın, güneş yılı hesabı ile 4902'den 65390'a kadar olan bir periyodu kapsadığı söylenebilir. Yüzüklerin Efendisi'ndeki Ekler'e ve -önceki yazılarına göre daha az yer tutan- son dönem yazılarına bakılarak, bu periyodu uzatmak mümkündür. Birinci Çağ, Kadim Günler olarak da bilinir. Bununla birlikte bu isimlendirme, Dördüncü Çağ'ın başlamasıyla birlikte geride kalan üç çağı ithafen de kullanılmıştır.

Birinci Çağ’ın başlangıcının Güneş Yılları’nın başlangıcı ile aynı olduğu yolunda yaygın bir yanlış kanı vardır ve bu yüzden birçok kişi tarafından bu çağa "Güneş’in Birinci Çağı" denilmektedir. Bu teoriye göre Birinci Çağ’ın başlangıcı güneşin ilk kez doğuşu, çağın sonu ise Morgoth’un mutlak yenilgisidir. Çağın başlangıcının güneşin ilk kez doğuşu olduğu iddiasını destekleyecek hiçbir bilgi Tolkien’in yazılarında yoktur ve Birinci Çağ’ın büyük farkla en uzun çağ olduğu bilgisi ile çatışmaktadır. Birinci Çağ, Ilúvatar'ın Çocukları'nın Çağları içinde en uzun olanıydı. Birinci Çağ, Güneş'in yaratılmasından çok önceye, Ağaçlar Çağı'na uzanıyordu. Bu kesinlik, ancak Tolkien'in basıma geçirilmemiş notlarından anlaşılabilmektedir.

Bir notunda Tolkien, şunu yazmıştı:

Birinci Çağ, en uzun olanıydı.^[4]

İkinci Çağ ve Üçüncü Çağ'ın her birinin 3000 sene civârında sürdüğü ve Birinci Çağ'ın sonunun Güneş Yılları'nın 500lü seneleri civârında bittiği hesâba katıldığında, Tolkien'in Birinci Çağ'ı Güneş'in yaratılması ile başlatmadığı ortaya çıkmaktadır.

Tolkien, yazdığı bir notta, Birinci Çağ'ın başlangıcının Elflerin Cuivienen'da uyanışları ile meydâna geldiğine dâir şöyle bir not kaleme almıştı:

Ve böylece Kadim Zamanlar başladı, başka bir deyişle Ilúvatar'ın Çocukları'nın Birinci Çağı.^[5]

Tolkien, bu çağın büyük kısmında Beleriand’daki olayları ya da kendi ifadesiyle “Birinci Çağ’ın son altı asrını” anlatmaktadır. Olayların temelinde Sindar halkı, Noldor halkı ve Edain halkının üç hanedanlığının Angband’ın ordularına ve karanlık insanlara karşı savaşları vardır. Savaşlar, Ağaçlar Çağı’nda başlamıştır, Noldor’un Beleriand’a beraberlerinde getirdikleri öfkeyle birlikte sürüp gitmiştir. Noldor, Orta Dünya’ya geri döndüklerinde burada sayısız binyıllar boyunca yaşamakta olan elflerle karşılaştılar ve bu elfler –Orta Dünya’ya geri dönüşünden bu yana- Morgoth’la savaşmakta idiler. Fakat Noldor’un, özellikle Feänor’un Oğulları’nın, Morgoth’la savaşmak için başkaca sebepleri vardı.

Birinci Çağ’ın en önemli savaşları:

• Birinci Beleriand Savaşı, Noldor’un Orta Dünya’ya dönmesinden bir süre önce Sindarin ve Morgoth arasında yaşanmıştır. Laiquendi’nin kralı Denethor, bu savaşta öldürülmüş ve Laiquendi savaştan çekilmiştir. Bunu müteakip Doriath’ı korumak üzere Melian’ın Kuşağı yapılmıştır. Dagor-nuin-Giliath’a kadar Falas’ın şehirleri kuşatma altında kalmıştır.
• Dagor-nuin-Giliath (Henüz güneş hiç doğmadığı için savaşın ismi Yıldızların Altındaki Savaş anlamındaki bu ismi almıştır), Noldor’un Beleriand’a ulaşmasından hemen sonra gerçekleşmiştir. Noldor’un Hithlum’daki kamp yerine Morgoth’un Angband’dan yolladığı bir saldırı birliği baskın yapmış ve elfler tarafından geri püskürtülmüşlerdir. Ancak Feänor bu savaşta öldürülmüştür.
• Dagor Aglareb (Muhteşem Savaş), Noldor’un dönüşünden yaklaşık altmış sene sonra yaşanmıştır. Morgoth tekrar Noldor’a saldırmış ve başarısız olmuştur. Noldor, bu savaşta çok cesaretli davranmış ve Angband’ı kuşatmıştır ancak kuşatma sınırlı bir etkiye sahip olmuştur. Çünkü Angband, Ered Engrin’in kuzey tarafındaydı ve oraya ulaşmak imkânsızdı.
• Dagor Bragollach (Ani Alev Savaşı), Morgoth’un Noldorin kuşatma birliklerinin üzerine Angband’dan alev ırmakları akıtması ile başlamıştır. Noldor, nihayetinde toparlanıp savunma yapabilmiş ise de kayıpları çok büyük olmuştur. Örneğin yeşil bir ova olan Ard-galen, sürekli akan alev ırmaklarının etkisiyle mahvolmuş ve artık Anfauglith (Boğucu Toz) olarak anılmaya başlamıştır, Dorthonion’un bir zamanlar Edain tarafından yurt edinilen dağlık arazileri yerleşilemez hale gelmiştir.
• Nirnaeth Arnoediad (Sayısız Gözyaşı), Noldor’un Morgoth’a karşı başlattığı ilk savaştır. Feänor’un Oğulları ve diğer elfler, Edain, Bór’un halkı ve Ulfang’ın halkından oluşan büyük bir ittifakla savaş başlatıldı. Elfler ve müttefikleri savaşta üstün gelmiş ve Angband’a iyice yaklaşmışlarken Morgoth’un tuzağı bütün planlarını altüst etti. Ulfang’ın ihanetine uğradılar. Sayısız Gözyaşı isminin sebebi, elflerin son zafer elde etme umutlarının da sönmesidir. Hithlum kaybedildi, Feänor’un Oğulları’nın çoğu perişan oldu ve Beleriand’ın halkları kıyıma uğradı. Morgoth’un orkları, öldürdükleri insanların ve elflerin cesedlerinden Anfauglith’in ortasında bir tepecik yaptılar.
• Öfke Savaşı, Eärendil’in Valinor’a gidip Valar’ı –vazgeçtikleri- elflere yardım etmleri için ikna etmesi sonucu gerçekleşti. Maiar, Vanyar ve Valinor’da kalmış olan Noldor’dan oluşan bir ordu Valar’ın komutasında Morgoth’a karşı savaş açtı. Teleri, Beleriand’a gitmiş olan Noldor’un gitmeden önce kendilerine yaptıkları kıyımdan dolayı yardım etmeyi reddetti fakat ünlü gemilerini orduların taşınması için vermeye razı oldular. Bu savaşta ilk kez kanatlı ejderhalar göründü. Fakat, gün Valar’ın günüydü. Morgoth yakalandı ve Arda’nın dışına hapsedildi. Morgoth’tan geriye kalan Beleriand ise savaşın öfkesi henüz dinmemişken denizin altına batırıldı.

Ayrıca bakınız

• Arda târihinin kronolojisi

Kaynakça

1. J. R. R. Tolkien (1993), Christopher Tolkien, Morgoth's Ring, Boston: Houghton Mifflin, ISBN 0-395-68092-1 s. 51
2. J. R. R. Tolkien (01,04,1987), The Return of the King, vol. 3, The Lord of the Rings, Boston: Houghton Mifflin, ISBN 0-395-08256-0, Appendix B: The Tale of Years
3. J. R. R. Tolkien (1994), Christopher Tolkien, The War of the Jewels, Boston: Houghton Mifflin, ISBN 0-395-71041-3, s. 342-343
4. J. R. R. Tolkien, ed. Christopher Tolkien; Orta Dünyâ Târihi, Vol. 12; The Peoples of Middle-earth; 1-VI, "The Tale of Years of the Second Age"
5. J. R. R. Tolkien, ed. Christopher Tolkien; Orta Dünyâ Târihi, Vol. 11; The War of the Jewels; 3-V, "The Tale of Years"

Dış bağlantılar

• The Encyclopedia of Arda (İngilizce ve Fransızca)