Bozyazı
Koordinatlar: 36°06′00″K 32°58′30″D / 36.1°K 32.975°D
| Bozyazı | |
| — İlçe — | |
 |
|
 |
|
| Koordinatlar: 36°06′00″K 32°58′30″D / 36.1°K 32.975°D | |
| Ülke | Türkiye |
|---|---|
| İl | Mersin |
| Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi |
| Yönetim | |
| - Kaymakam | Suat Yıldız [1] |
| - Belediye başkanı | Mehmet Ballı (MHP) |
| Yüzölçümü | |
| - Toplam | 566 km2 (218,5 mi2) |
| Rakım | 1.760 m (5.774 ft) |
| Nüfus (2015)[2] | |
| - Toplam | 26,501 |
| - Kır | - |
| - Şehir | 26,501 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| Posta kodu | 33830 |
| İl alan kodu | 0324 |
| İl plaka kodu | 33 |
| İnternet sitesi: Belediye | |
Bozyazı, Türkiye'nin güney ucunda Torosların eteğine kurulmuş küçük ve tipik bir Akdeniz ilçesidir. Bozyazı, kalabalık şehirlere ve tatil merkezlerine uzak olduğundan buraya henüz kitle turizmi ulaşmamış ve bu nedenle şehrin sakinliği bozulmamıştır.
Bozyazı'nın kıyıları nesli çok ciddi tehlikede olan Akdeniz Foklarının önemli bir kolonisini barındırması, Bozyazı'da denizin oldukça temiz olduğunun açık bir göstergesidir. Bozyazı'da tarım alanları fazla geniş olmamakla birlikte yumuşak iklimi ve verimli topraklarıyla, Bozyazı en önemli gelir kaynağını muz seracılığı oluşturmaktadır. Bunun yanında diğer gelir kaynakları ise çilek yetiştiriciliği, yer fıstığı tarımı ve balıkçılıktır.
Bozyazı doğal zenginliklerinin yanı sıra tarihi zenginliklere de sahiptir. Bozyazı merkezde, Paşabeleni tepesinde Nagidos antik kent kalıntıları bulunmaktadır. Mersin Üniversitesi Arkeoloji bölümü tarafından burada 5 yıl süreyle sistemli kazılar yapılmıştır. En son 2002 yılında yürütülen kazılarla Helenistik dönemde önemli bir medeniyet bulunduğu kanıtlanmış, Mısır, Samos, Kıbrıs, Rodos, Knidos, Soli, Milet ve Efes gibi antik dönemin önemli kentleriyle ticari bağlantılar kurulduğu yönünde ipuçları bulunmuştur. Arkaik, Klasik ve Hellenistik döneme ait seramik, sikke ve figürinlerin yoğun olarak ele geçmesi yalnızca Nagidos için değil, kültürel, sanatsal ve tarihi açıdan oldukça karanlık olan Dağlık Kilikya bölgesi için de büyük önem taşımaktadır.
1998-2002 yılları arasında T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı izni ile Mersin Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Serra Durugönül başkanlığında yürütülen bilimsel arkeolojik kazıların sonuçları, 2007 yılında AKMED (Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü) tarafından yayınlanacaktır.
Coğrafya
Coğrafi konumu
Bozyazı İlçesi, Torosların eteklerinde Akdeniz kıyısında bulunmaktadır. Doğusunda Aydıncık, batısında Anamur, kuzeyinde Gülnar ve Ermenek ilçeleri, güneyinde ise Akdeniz yer almaktadır. Eğribük mevkii yüz ölçümü 566 km2 olup, deniz seviyesinde rakım sıfır, en yüksek noktasında ise 1760 m'dir. Yaklaşık 25 km sahil şeridine sahiptir. Önemli akarsuları; ilçe merkezinden geçerek denize dökülen Sini Çayı ile Tekeli ve Tekmen kasabaları arasında yer alan Aksaz Çayı'dır.
Bozyazı'nın yüzölçümü 700 km2 olup, doğusu Aydıncık ve Gülnar, batısı Anamur, kuzeyi Ermenek ilçesi, güneyi Akdeniz ile çevrili olup Mersin-Antalya karayolu üzerinde Mersin'e 220 km uzaklıktadır. İlçe, etrafa hakim olan Paşa Beleni Tepesi üzerinde MÖ V veya IV. yüzyılda Sisam Adası'nın sakinleri tarafından koloni olarak kurulmuştur. Kurucusu Sisamlı Nagis'ten dolayı kent Nagidos diye adlandırılmıştır.
Yeryüzü şekilleri
İlçe toprakları genelde dağlık olup engebeli ve ovalık arazisi azdır. Doğusunda Tol Dağı (1250 m), batısında Azıtepe (1.500 m.), kuzeydoğusunda Susmak Dağı (1.600 m), Kaş Dağı (1.639 m), Elmakuz Dağı (1.690 m) yer almaktadır. Bu dağların eteklerinde ve vadilerinde Kozağacı, Tersakan, Elmagözü ve Kızılca Yaylaları bulunmaktadır. Merkezden, Bozyazı (Sini) çayı geçer. Ayrıca üstünde tarihi kalıntılar bulunan sahile yakın küçük bir ada, 1982-2009 yılları arasında dolgu yürüme yoluyla karaya bağlanmıştır. Korsan Adası (nagiduda) 2009 Yılında dolgu kaldırılarak tekrar eski halini almıştır.
Akarsuları
Bozyazı Çayı (Sini Çayı) ilçenin en büyük akarsuyu olup Elmakuz ve Söğüt Dağları'nın eteklerinde doğarak kayalık bir vadiden vahşice akamaktadır. Kızılca ve Dereköy mevkilerinden doğan kaynaklarla birleşen Bozyazı Çayı güneyde denize dökülür. İlçenin kuzeyinde 14 km. uzaklıkta Bozyazı Çayı üzerinde baraj kurularak elektrik üretilmektedir. Aksaz Çayı, Bahçekoyağı, Tekmen ve Akyaka köylerinin müşterek sınırları içinden doğan Bahçekoyağı Köyü sınırları içinden doğan Karapınar Çayı ile birleşip Aksaz ovasını geçtikten sonra da denize dökülür.
Gözce deresi iki koldan beslenir. Derenin birinci kolu mahallenin kendi adıyla anılan Gözce kolu, ikinci kolu Aydıncık ilçesinin Pembecik mahallesinden çıkan Buruklar koludur. Derenin su rejimi düzenli değildir.
Nüfusu
Bozyazı, 1987 yılında Merkez nahiye, Gürlevik, Çubukkoyağı, Denizciler ve Ağzıkara köylerinin de merkeze katılmasıyla ilçe olmuştur.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1990[3] | 31.871 | 22.168 | 9.703 |
| 2000[4] | 43.835 | 26.314 | 17.521 |
| 2007[5] | 26.161 | 15.414 | 10.747 |
| 2008[6] | 26.336 | 15.618 | 10.718 |
| 2009[7] | 26.295 | 15.615 | 10.680 |
| 2010[8] | 26.732 | 15.881 | 10.851 |
| 2011[9] | 26.777 | 15.833 | 10.944 |
| 2012[10] | 26.557 | 15.861 | 10.696 |
| 2013[11] | 26.595 | 26.595 | veri yok |
| 2014[12] | 26.813 | 26.813 | veri yok |
| 2015[13] | 26.501 | 26.501 | veri yok |
Beldeler
Köyler
Akcami, Bahçekoyağı, Derebaşı, Gözce, Gözsüzce, Karaisali, Kızılca, Lenger, Narince, Tekedüzü, Kömürlü, Elmakuz, Ardıçlıtaş, Dereköy.
Tarihçe
Bozyazı'nın çekirdeğini oluşturan Paşa Beleni Tepesi MÖ V. ve IV. yy.'lar Rodos veya Sisam kolonisi olarak kurulmuştur. Kurucusu Nagis'e atfen kentin ilk adı Nagidos'tur. Her dönemde ticaret merkezi olmuştur. Mısır, Bizans, Selçuklu dönemlerine ait eserler vardır. Küçük limanı ticari amaçla kullanılmış antik bir şehirdir. Yer yer sur kalıntılarına sahip kentin hemen güneyinde daha geç dönemlere ait yapı kalıntıları bulunan Tagiduda Adası vardır. Tepenin batısındaki düzlüğün deniz kıyısında şehir mezarlığı yer almaktadır. Bulunan pişmiş toprak lahitler kurtarma çalışmaları sırasında ele geçmiştir. Bozyazı 1987 yılına kadar Anamur'a bağlı bir belediye iken, 1987 yılında Ağzıkara (Ağzara), Gürlevik, Denizciler, Çubukkoyağı köylerinin de belediye sınırlarına katılmasıyla Bozyazı'ya ilçe statüsü verilmiştir.
Antik Çağ'da "Nagidos" adıyla anılan Bozyazı'nın tarihi çok eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Sisamlı Nagis tarafından MÖ 5. yüzyılda kurulduğu sanılan Nagidos, bugünkü Paşabeleni olarak bilinen tepenin üzerindedir.
Hakkında çok az bilgiye sahip olduğumuz kentten günümüze Paşabeleni tepesinin zirvesine yakın yerlerdeki surlar kalmıştır. İlçede Hititler,Asurlar,Lidyalılar,Persler,Romalılar, Bizanslılar, Abbasiler, Selçuklular, Ermeniler, Karamanlılar ve Osmanlılar hüküm sürmüştür. Bozyazı,Fatih Sultan Mehmet’in Karamanoğulları Beyliği’ni Osmanlı topraklarına katmasıyla Osmanlı yönetimi altına girmiştir.
Bozyazı adını; Gürlevik yöresinin güneyindeki ovanın, "çorak düzlük" anlamında kullanılan "Bozalan", "Bozova", "Bozyazı" isimleriyle çağrılmasından almıştır. Sulu tarım yapılmadan önce, halk bölgenin çoraklığını vurgulamak için bu sözcükleri kullanmıştır.
Günümüzde bir yolla karayla bağlanmış olan Nagidos adacığı, bu antik kentin bir parçası idi. Bozyazı, 1988 yılında da ilçe olmuştur.
Nagidos Kelenderis gibi, bölgenin en eski kentlerinden biri olan Nagidos'un kalıntıları Bozyazı ilçesinde, kıyıya yakın bir tepe üzerindedir. Hakkında çok az bilgiye sahip olduğumuz kentten günümüze ulaşan kalıntılar, bu tepenin zirvesine yakın yerdeki surlardan ibarettir. Ayrıca Bozyazı Çayı üzerindeki köprünün ilk biçiminin Roma Çağı'nda yapılmış olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca bir su yolu kalıntısı ile bir hamamın temelleri yine Geç Roma, Bizans Çağı kalıntıları arasında sayılabilir.
Antik kaynaklar, Nagidos'un da Kelenderis gibi, Samoslular tarafından kolonize edildiğini belirtirler. Nagidos'un MÖ 5.ve 4.yy.'larda Pers egemenliği altında olduğu, bu dönemde basılan satraplık sikkelerinden anlaşılmaktadır. Hellenistik Çağ'da,Mısır'daki Ptolemaioslar'ın etkisi altına girmiş ise de, ardından gelen korsan baskıları kentin zayıflamasına yol açmıştı. Orta Çağ'da ise, önemsiz ve yerleşmenin sadece kıyaya çok yakın olan Bozyazı adası (Nagidussa) üzerinde yoğunlaştığı anlaşılmaktadır.
Eğitim ve sağlık
İlçede 26 İlköğretim Okulu, 5 lise olmak üzere toplam 31 okul, 4116 öğrenci, 225 öğretmen bulunmaktadır. Okullardaki toplam derslik sayısı ise 71'dir. İlçe merkezinde derslik başına düşen öğrenci sayısı 34, köylerde ise 32'dir. İlçedeki taşımalı 7 okul, 7 taşımalı merkez okuluna nakledilmektedir.
Sağlık Bakanlığı'na bağlı olarak, ilçede 1 ad. 30 yataklı devlet hastanesi, 4 sağlık ocağı, 15 sağlık evi bulunmaktadır. Sağlık ocakları'nın ikisi kiralık binalarda hizmet vermekte, sağlık evleri'nin binası ise yoktur. Sağlık personeli olarak 10 doktor, 8 sağlık memuru, 3 çevre sağlık teknisyeni, 18 hemşire, 20 ebe, 6 memur, 4 hizmetli, 2 sıtma savaş memuru görev yapmaktadır...
Ekonomi
Bozyazı ilçesinin yüzölçümü 62.500 hektar, tarım alanı 9.947 hektar, orman ve fundalık alan 37.749 hektar, tarım dışı arazi ise 14.800 hektardır.
Halkın geçimi tarıma dayalıdır. İlçenin tarıma en uygun yerleri Bozyazı ve Aksaz ovalarıdır. Doğudaki kıyı bandında Gözsüzce ve Gözce köylerinde, Tekmen ve Tekeli kasabalarında tarım alanı, deniz ile dağ arasındaki dar bir alanda toplanmıştır. Batı kıyı bandındaki ovalık alan daha geniş yer kaplar. Ovada yerfıstığı, narenciye ve turfanda sebze yetiştirilir. Son yıllarda seracılığın geliştiği ilçede muz seracılığı önem kazanmıştır. 198 dekar cam seranın 130 dekarında muz yetiştirilir.
Kaynakça
- ↑ http://www.bozyazi.gov.tr/
- ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCzZmKO. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyJbEuk. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0RqAg7. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu1xQY61. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3mSt9J. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCzc26D. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuFZqQMX. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGtTzlN. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxjGaBH. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUudwCn. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCzZmKO. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
Dış bağlantılar
| ||||||
| ||||||