Cezayir coğrafyası

Cezayir coğrafyası
Kıta	Afrika
Bölge	Kuzey Afrika
Koordinatlar	28°00′K 3°00′D / 28°K 3°D
Yüzölçüm	dünyada 10. sırada 2,381,740 km² km² Kara : % Su : %
Kıyılar	998 km
Sınırlar	Fas 1,559 km, Mali 1,376 km, Libya 982 km, Tunus 965 km, Nijer 956 km, Moritanya 463 km, Batı Sahra 42 km Toplam 6,343 km
En yüksek nokta	Tahat Dağı, 2,908 m
En alçak nokta	Chott Melrhir, -40 m
En uzun nehir	Chelif Nehri, 230 km
En büyük göl

Cezayir, Kuzey Afrika'da Fas ile Tunus arasında bulunur. Yüzölçümü yaklaşık dörtte beşi çöllerle kaplı olan Cezayir alan olarak Afrika'daki en büyük ülkedir.

Cezayir, iki büyük coğrafya alanının birleştiği noktada yer alır: Akdeniz Bölgesi ve Büyük Sahra. Yüzey şekillerinin kabaca batıdan doğuya doğru uzanan büyük şeritlere bölünmesi, kuzeyden güneye doğru birbirini izleyen çeşitli doğal çevreler arasındaki farklılığı daha da belirginleştirir.

Coğrafi bölgeler

Akdeniz kıyı şeridi yumuşak ve oldukça yağışlı bir iklimin etkisindedir. İç kenarında Tel Atlasları yükselir, yüzey şekilleri çoğunlukla sarptır (Küçük Kabile doruğu gibi). Ama aynı zamanda, yakınlarında başlıca kentlerin gelişmiş olduğu kıyı ya da kıyı yakını ovalara açılır. Tel Atlasları, Akdeniz'in hemen kenarında, aşağı yukarı kesintisiz biçimde birbirlerini izler. Bununla birlikte, iç kesimde küçük ovalarla ya da kıyıya yakın ovalarla nöbetleşe uzanan bu dağlar görünümünü, batıdan doğuya doğru büyük değişik görünümler.

Batıda Oran yöresinde, yüzey şekilleri, birçok havzaya ve yükseltileri 1.500 m'yi çok ender aşan (Tralalar, Tessala, Tlemsen, Sayda vb. dağları) dağlara bölünür. Akdeniz iklimi, temeli kuraklığa dayanan ikincil bir özellik kazanır: genellikle yılda 500 mm'nin altında olan yağışlar, ovalarda ırmakların denize ulaşamadan yitip gitmelerine, dağlarda da ağaçlı bitki örtüsünün gerilemesine neden olur.

Orta kesimde, Oran yöresi ile Cezayir bölgesi arasında, yüzey şekilleri, kıyı bölgesinin hemen yanında yükselen tepeler (Dahra, Cezayir Sahil'i), iç ova koridorları (Şelif Vadisi) ya da kıyıya yakın koridorlar (Mitice) ile başlıca doruklarının yükseltisi 2.000 m'yi bulan büyük dağ kütleleri (Uarsenis, El Buleyde [Blida] Atlası) arasında bölünür. Akdeniz ikliminin çelişkileri, yüzey şekillerindeki çelişkileri de artırır; yağışlı ve ormanlık dağlar ile daha kurak, kışın iyi akaçlanmayan, eskiden bataklık, günümüzdeyse zengin tarım bölgeleri olan ovalar birbiriyle çelişir.

Doğuda, Tel Atlasları'nın en dağlık, en kütlesel ve en yağışlı bölümü yer alır. Deniz ile iç ovalar arasında Büyük kabiliye ve Küçük Kabiliye kütlelerinin yükseltisi, 2.000 m'yi aşar. Yılda 1–2 m yağış alan bu büyük kütleler ülkenin en güzel ormanlarıyla (silisli yamaçlarda mantar meşeleri, en yüksek doruklarda sedirağaçları) örtülüdür.

Yüksek Ovalar, Tel Atlasları ile Sahra Atlasları'nın oluşturduğu iki dağ sırası arasında uzanır. Oldukça yüksek (500-1.200 m) dağ kütleleriyle (başlıcası Hodna) az ya da çok parçalanmış bu ovalar, sert bir iklimin etkisindedir: yağışlı ve soğuk kışlar, sıcak ve kurak yazlar. Yağışlar genellikle yılda 400 mm'nin altındadır. Doğal bitki örtüsünü, bozkır (alfa ya da miskotu gibi kuraklığa uyarlanmış bitkiler) oluşturur. Ama kuraklık doğudan batıya doğru Konstantin bölgesinden Oran bölgesine, kuzeyden güneye doğruysa Tel yakını ovalarından Sahra önü havzalarına doğru giderek azalır.

Sahra Atlasları, Yüksek Ovalar'ı güneye doğru sınırlar, kıvrımlanmış kireçtaşlı ve marnlı bir dizi dağ sırasından oluşur: batıdan doğuya doğru Ksur Dağları, Cebel Amur, Uled Neyil dağları, Ziban Dağları, Büyük ve Yüksek Avras Kütlesi, Nemenşa ve Tbessa dağları. Komşu ovalardan daha çok yağış olan bu kütlelerin çalılık yamaçlarının eteğe yakın kesimlerinde birkaç yeşil meşe ve Halep çamı ormanı gözlenir.

Güneyde Büyük Sahra, Cezayir topraklarının en büyük bölümünü kaplar. İkliminin aşırı kuraklığı, çıplak alanlarının tekdüzeliği (kumlu ergler, taşlı hamadalar), güneydeki büyük engebelerinin (bu arada Hoggar) geniş ve yaşanması son derece güç bir yer olmasına karşın, yüzyıllardan bu yana birkaç insan topluluğu barındırmaktadır; yeraltında petrol ve doğal gaz (çağdaş Cezayir'in büyük kozları) vardır.

İklim

Cezayir Sahil Bölgesi iklimi
Aylar	Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık	Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık, °C	12	13	16	18	23	26	27	29	26	23	16	10	17,2
Ortalama en düşük sıcaklık, °C	0,1	3	5	9	12	15	17	19	14	11	6	−1,3	11,5
Ortalama yağış, mm	112	84	74	41	46	15	1	5	41	79	130	137	764
Kaynak: ADH.org

Kaynakça