Devlet Sanatçısı
Devlet Sanatçısı, sanata olan katkıları ve yaptıkları hizmetler sonucunda bazı sanatçılara Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından verilen unvandır.
Devlet Sanatçısının hakları
1971'den bu yana Kültür Bakanlığı'nın tavsiyesi, Cumhurbaşkanlığı'nın onayı ile Türkiye'yi dışarıda temsil eden kişilere devlet sanatçılığı unvanı veriliyor. Bu unvan ile maaşa bağlanan sanatçılar, 65 yaşında emekli olma hakkı kazanıyor. Sanatçılara yurtdışı seyahatlerinde birtakım ayrıcalıklar sağlanıyor. Ayrıca Devlet Sanatçıları VIP salonlarını kullanabiliyor; devlet törenlerinde de protokolde ağırlanıyor.
Tartışmalar
Devlet sanatçılığı unvanını ilk alan isim Adnan Saygun oldu. Ancak, bu unvanın Saygun’a verilip Cemal Reşit Rey’e verilmemesi, kamuoyunda bir hayli tartışılmıştı. Cemal Reşit Rey, bu tartışmalardan çok sonra 1981’de bu onura layık görülmüştü.
1991 yılında oldukça fazla sanatçıya bu unvan verildiktan sonra 1998 yılında Kültür Bakanlığı ilk olarak Tekin Akmansoy, Mehveş Emeç, Rengim Gökmen ve Şefika Kutluer’e devlet sanatçısı unvanını verdi. Ancak daha sonra, bu isimlere 85 kişi daha ilave edildi.
Bu kadar çok isme bu unvanın verilmesi, o günlerde kamuoyunda uzun süre tartışıldı. Aralarında Sezen Aksu, Selim İleri, Fikret Otyam, Nilüfer, Neşet Ertaş, Gazanfer Özcan ve Müşfik Kenter gibi isimlerin de olduğu bazı sanatçılar, bu unvanı reddetti.[1]
Bu unvanın verilmediği ressam Mehmet Güleryüz, devlet sanatçılığının iptali için mahkemeye başvurdu. Mahkeme, "Devlet Sanatçısı Olacak ve Bu Haktan Yararlanacaklar ile Bunların Nitelikleri ve Seçilmeleri Hakkında Yönetmelik"e dayanarak 89 sanatçıya verilen unvanı Ekim 1999'da oybirliğiyle iptal etti.[2][3]
Bu kavramı eleştiren bir diğer sanatçı ise fotoğrafçı Ara Güler oldu. Güler verdiği ropörtajda Devlet sanatçılığı kavramını eleştirerek "Ancak komünist ülkelerde devletin sanatçısı olur. Oralarda göğüsleri madalyadan geçilmeyen bir sürü adam görürsünüz sokaklarda" şeklinde açıklama yaptı.[4]
Devlet Sanatçıları
1971 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
15 Mart 1971 tarih ve 13779 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik çerçevesinde Devlet Sanatçısı unvanı verilen sanatçılar:[5]
- Prof. A. Adnan Saygun (Kompozitör)
- Necil Kazım Akses (Kompozitör)
- Ulvi Cemal Erkin (Kompozitör)
- Mithat Fenmen (Kompozitör)
- Prof. İlhan Usmanbaş (Kompozitör)
- Gülay Uğurata (Piyano Sanatçısı)
- İdil Biret (Piyano Sanatçısı)
- Suna Kan (Keman Sanatçısı)
- Ayla Erduran (Keman Sanatçısı)
- Ayşegül Sarıca (Piyano Sanatçısı)
- Verda Erman (Piyano Sanatçısı)
1972 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
Ayla Algan (Tiyatro Sanatçısı,ve Sinema Oyuncusu, Şarkıcı)
1981 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
23 Haziran 1981 Tarih ve 17379 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik çerçevesinde seçilen devlet sanatçıları:[6]
- Prof. Nevid Kodallı (Kompozitör)
- Cemal Reşit Rey (Kompozitör)
- Prof. Hikmet Şimşek (Orkestra Şefi)
- Prof. Gürer Aykal (Orkestra Şefi)
- İsmail Aşan (Keman Sanatçısı)
- Tunç Ünver (Keman Sanatçısı)
- Prof. Cüneyt Gökçer (Tiyatro Sanatçısı)
- Yıldız Kenter (Tiyatro Sanatçısı)
- Meriç Sümen (Balerin)
- Suna Korad (Opera Sanatçısı)
1987 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
1 Şubat 1987 Tarih ve 19359 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik çerçevesinde Devlet Sanatçısı unvanı verilen sanatçılar:[7]
- Prof. Dr. Nevzat Atlığ (Koro Şefi)
- Ayhan Baran (Opera Sanatçısı)
- Vasfi Rıza Zobu (Tiyatro Sanatçısı)
- Bedia Muvahhit (Tiyatro Sanatçısı)
- Prof. Mükerrem Berk (Flüt Sanatçısı)
- Gülsin Onay (Piyano Sanatçısı)
- Ayten Gökçer (Tiyatro Sanatçısı)
1988 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
1 Şubat 1987 Tarih ve 19359 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik çerçevesinde Devlet Sanatçısı unvanı verilen sanatçılar:[8]
- Aydın Gün (Opera Sanatçısı)
- Leyla Gencer (Opera Sanatçısı)
1991 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
22 Ağustos 1991 Tarih ve 20968 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Yönetmelik Çerçevesinde seçilen devlet sanatçıları:[9]
- Necdet Yaşar (Klasik Türk Müziği)
- İsmail Baha Sürelsan (Klasik Türk Müziği)
- Alaattin Yavaşça (Klasik Türk Müziği)
- Zeki Müren (Klasik Türk Müziği)
- Teoman Önaldı (Klasik Türk Müziği)
- Yesari Asım Arsoy (Klasik Türk Müziği)
- Sâdi Yâver Ataman (Türk Halk Müziği)
- Nida Tüfekçi (Türk Halk Müziği)
- Mustafa Geceyatmaz (Türk Halk Müziği)
- Mustafa Turan (Halk Dansları)
- Barış Manço (Pop Müzik)
- Hüseyin Sermet (Piyano Sanatçısı)
- Güher Pekinel (Piyano Sanatçısı)
- Süher Pekinel (Piyano Sanatçısı)
- Okan Demiriş (Opera Sanatçısı)
- Mete Uğur (Opera Sanatçısı)
- Macide Tanır (Tiyatro Sanatçısı)
- Prof. Bozkurt Kuruç (Tiyatro Sanatçısı)
- Osman F.Seden (Yönetmen)
- Türkân Şoray (Sinema Oyuncusu)
- Hülya Koçyiğit (Sinema Oyuncusu)
- Orhan Şaik Gökyay (Şair)
- Tarık Buğra (Yazar)
- Attilâ İlhan (Yazar)
- Ali Avni Çelebi (Ressam)
- Prof. Sabri Berkel (Ressam)
- Prof. Dr. Turan Erol (Ressam)
- Prof. Devrim Erbil (Ressam)
- Hüseyin Anka Özkan (Heykeltıraş)
- Sadi Diren (Seramik Sanatçısı)
1998 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
22 Ağustos 1991 Tarih ve 20968 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik çerçevesinde seçilen devlet sanatçıları:[10]
- Müzeyyen Senar (Klasik Türk Müziği Sanatçısı)
- Mehveş Emeç (Piyano Sanatçısı)
- Şefika Kutluer (Flüt Sanatçısı)
- Tekin Akmansoy (Tiyatro Sanatçısı)
- Muazzez Abacı (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Metin Akpınar (Tiyatro Sanatçısı)
- İzzet Altınmeşe (Türk Halk Müziği Sanatçısı)
- Selmi Andak (Besteci-Yazar)
- Avni Anıl (Besteci)
- Nezihe Araz (Yazar)
- Muzaffer Arıkan (Koro Şefi)
- Orhan Asena (Oyun Yazarı)
- Semih Balcıoğlu (Karikatürist)
- Recep Bilginer (Oyun yazarı, gazeteci)
- Ali Can (Türk Halk Müziği Sanatçısı)
- Koral Çalgan (Orkestra Şefi-Viyolacı)
- İnci Çayırlı (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Merih Çimenciler (Bale Sanatçısı)
- Prof. Ali Doğan (Solist Sanatçısı- Dev. Kons. Müd.)
- Haldun Dormen (Tiyatro Sanatçısı ve Yönetmeni)
- Dr. Armağan Elçi (Türk Halk Müziği Sanatçısı)
- Erol Erdinç (Orkestra Şefi)
- Özdemir Erdoğan (Türk Hafif Müzik Sanatçısı)
- Musa Eroğlu (Türk Halk Müziği Sanatçısı)
- Muazzez Ersoy (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Semiha Berksoy (Opera Sanatçısı)
- Zeki Alasya (Tiyatro Sanatçısı)
- Mengü Ertel (Grafiker)
- Orhan Gencebay (Türk Müziği Sanatçısı)
- Nurşen Girginkoç (Tiyatro Sanatçısı)
- Rengim Gökmen (Orkestra Şefi)
- Ruşen Güneş (Solist Viyola Sanatçısı)
- Fahrettin Güven (Bale Sanatçısı)
- Nedret Güvenç (Tiyatro Sanatçısı)
- Fikret Hakan (Sinema Sanatçısı)
- Selahattin İçli (Besteci)
- Selim İleri (Yazar)
- Çolpan İlhan (Tiyatro ve Sinema Sanatçısı)
- Yekta Kara (Opera Yönetmeni)
- Cemil Karababa (Ressam)
- Müşfik Kenter (Tiyatro Sanatçısı)
- Kayıhan Keskinok (Ressam)
- Levent Kırca (Tiyatro Sanatçısı)
- Atilla Manizade (Opera Sanatçısı)
- Yusuf Nalkesen (Besteci)
- Prof. Tankut Öktem (Heykeltıraş)
- Gazanfer Özcan (Tiyatro Sanatçısı)
- Ahmet Özhan (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Münir Özkul (Tiyatro ve Sinema Sanatçısı)
- Sezen Cumhur Önal (Müzik Sanatçısı)
- Kutlu Payaslı (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Ajda Pekkan (Türk Hafif Müzik Sanatçısı)
- Ali Poyrazoğlu (Tiyatro Sanatçısı)
- Ozan Sağdıç (Fotoğraf Sanatçısı)
- Mustafa Sağyaşar (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Samime Sanay (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Emel Sayın (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Timur Selçuk (Müzisyen-Besteci)
- Nedret Selçuker (Radyo Tv Sanat Programcısı)
- Nesrin Sipahi (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Ferit Sidal (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Kamil Sönmez (Türk Halk Müziği Sanatçısı)
- Muammer Sun (Kompozitör)
- Gülriz Sururi (Tiyatro Sanatçısı)
- Dinçer Sümer (Tiyatro Sanatçısı-Yazar)
- Şener Şen (Tiyatro Ve Sinema Sanatçısı)
- Ziya Taşkent (Türk Sanat Müziği Sanatçısı-Besteci)
- Orhan Taylan (Ressam)
- Okay Temiz (Caz Müzik Sanatçısı)
- Zekai Tunca (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Neriman Altındağ Tüfekçi (Türk Halk Müziği Sanatçısı)
- Dilek Türker (Tiyatro Sanatçısı)
- Nejat Uygur (Tiyatro Sanatçısı)
- Necdet Varol (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Gönül Yazar (Türk Sanat Müziği Sanatçısı)
- Jale Yılmabaşar (Seramik Sanatçısı)
- Nilüfer Yumlu (Türk Hafif Müzik Sanatçısı)
- Metin Yurdanur (Heykeltıraş)
- Gülşen Tatu (Senfoni Orkestrası Sanatçısı)
Devlet Sanatçısı Olmak İçin Şartlar Nelerdir? Kimler Devlet Sanatçısı Olabilir?
| Sanatçı Mehmet GÜLERYÜZ’ün 89 kişiye “Devlet Sanatçısı” unvanı verilmesi işlemine dayanak teşkil eden 22.08.1991 tarih ve 20968 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Devlet Sanatçısı Olacak ve Bu Haktan Yararlanacaklar ile Bunların Nitelikleri ve Seçilmeleri Hakkındaki Yönetmelik ile bu Yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair 07.11.1998 tarih ve 23516 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmeliğin iptali” istemi ile açmış olduğu davada Danıştay 10. Dairesi’nin 18.01.2002 tarih ve 1999/2780 E., 2002/72 K. sayılı kararı ile söz konusu yönetmelik iptal edilmiş olup, Danıştay’ın ilgili kararı sonucunda 89 kişinin “Devlet Sanatçısı” ünvanı kaldırılmıştır. Yönetmeliğin iptalinden sonra hiçbir sanatçıya bu unvan verilmemiştir. |
Kaynaklar
- ↑ Hürriyet Gazetesi 8 Aralık 1998 - Devlet sanatçılığı tartışılıyor
- ↑ Radikal Kültür sayfası 21 Ekim 1999 - Devlet Sanatçılığı iptal edildi
- ↑ NTVMSNBC - Devlet sanatçılığına iptal
- ↑ Yeni Şafak 18 Kasım 2005 - Devlet sanatçılığı ancak komünist ülkelerde olur
- ↑ Kültür Bakanlığı sitesi - 1971 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
- ↑ Kültür Bakanlığı sitesi - 1981 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
- ↑ Kültür Bakanlığı sitesi - 1987 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
- ↑ Kültür Bakanlığı sitesi - 1988 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
- ↑ Kültür Bakanlığı sitesi - 1991 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
- ↑ Kültür Bakanlığı sitesi - 1998 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları
| ||||||||||||||